DETERMINANTE SPOLJNE POLITIKE

1. DETERMINANTE SPOLJNE POLITIKE

2. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE • 1. Pojam determnanti • Pod determinantama se podrazumevaju oni faktori koji uslovljavaju i opredeljuju pravac i cilj spoljne politike date države. • To su objektivno dati činioci i okolnosti od kojih zavisi opredeljivanje države u spoljnoj politici, odnosno od kojih se mora polaziti pri utvrđivanju načela i principa spoljne politike i njihovom realizovanju. • Faktori koji uslovljavaju i opredeljuju spoljnu politiku veoma su brojni

3. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 2. Proučavanje determinanti prema naučnom pristupu prof Vukadinovića • Prof. Vukadinović, polazi od toga treba imati u vidu:“da postoji striktna povezanost i (međuzavisnost između unutrašnje i vanjske politike određene države). • Da bi tu povezanost objasnio on najprije obrađije pitanja: 1. Posebnosti spoljne politike; zatim, 2. Spoljnih faktorima uticaja, 3. Faktora unutrašnjeg uticaja, i 4. Brucanov modelom predteorije.

4. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 3. Posebnosti spoljne politike -Posebnost spoljne politike ogleda se tome šte se : -Odvija se u globalnoj sredini koja ne poznaje neki univerzalnipoli­tički autoritet; -U toj sredini nema organiziranih međunarodnih institucija koje bi mogle djelovati na rješavanju bitnih problema suvremenog svijeta, osim ako države dobrovoljno ne prihvate takva rješenja Da se ona odvija u integrisanom svijetu, brzih komunikacija i postojanja razornoga nuklearnog oružja, zajedništvo različitih državnih jedinica i cjelokupnoga međunarodnog sistema

5. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 4. Posebnosti spoljne politike -Zbog različitih oblika ekonomske, vojne, tehnološke međuzavisnosti današnjeg svijeta sve više jasno je da je održanje suvremene civilizacije veza­no uz održanje svjetskog mira i stvaranje novoga demokratskog poretka. Stavovi prof. Vukadinović prema diskusijama o teorijama spoljne politike poseno Džejmsa Rozenaua i Karla Dojča Džejms Rozenauiznosi tvrdenju da su, u suvremenim uslovima, tradicionalne granice koje odvajaju države od njihove spoljne okoline sve nejasnije. Iz toga izvlaći zaključak da je sve teže odvajati unutrašnju od spoljne politiku i tražiti neku posebnu autonomiju djelovanja -Rosenau je jedan od rijetkih autora koji se upustio u širu elaboraciju specifičnosti spoljne politike,

6. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 5. Elemenata specifičnosti spoljna politika po Rozenau. -Uutarnju politiku je visoka motiviranost kod donošenja odluka u spoljnopolitičkom procesu. -Motivacijski jaz koji se manje osjeća unutrašnjoj politici. Pri tome Rosenau ističe da spoljna politika u osnovi teško pokreće političko javno mišljenje i da teškodobija podršku za određene spoljnopolitičke poteze. - Odsustvo garancije da dostizanje domaćeg konsenzusa u međunarodnim pitanjima znači da će i međunarodno okruženje prihvatiti donesenu odluku -Hipoteza da je niži stepen društvene organizacije društvene organizacije u pojedinoj državi direktno direktno vezan uz zaokupljenost lokalnim pitanjima. -Razlike u interakcijama između vlade i društva. U unutršnjoj politici te interakcije su pretežito vertikalne, dok su u spoljnoj politici horizontalne.

7. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 6. Stavovi Karla Dojča Prof Vukadinović navodi stavove Karla Dojča, da povezivanje današnjih država, - ne nastaje slučajno ili nametnuto izvana. Država je u svim tim situacijama glavni nosilac akcie, ona je instrument političkog, vojnog i ekonomskog djelovanja na međunarodnom planu, pa se zavisno od I ona može ostvariti oblke akcije u spoljnom okruženju. -Objašnjavajući odnos između unutarnje i spljne politike Dojča koristi termine autonomije i suverenosti. Pod autonomijom, posmatranom spolja, on podrazumijeva sistem za koji se ne može predvidjeti kako će reagovati na određena spoljna zbivanja -Suverenost spposmatrana spolja postoji onda kada je jasno izražena autonomnost države.

8. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 7.Spoljni faktori uticaja i izvana i iznutra; • Spoljni faktori utjicaja koji djeluju izvan države mogu biti: • zastrašivanje ili suzbijanje • saradnja ili promjena suradnje • integracija ili dezintegracija • Spoljni faktori koji postoje i djeluju unutar određene države: • - aktivnost različitih ekonomskih grupa • - aktivnosti nezadovoljnih i otuđenih društvenih grupa • - aktivnost organizovane mreže, npr. obavještajnog karaktera. • Transnacionalni faktori spoljnjeg utjecaja koji djeluju preko državnih granica, cenzura i zabrana ogledaju se u različitim oblicima propagandne djelatnosti koja se prenosi raznovrsnim sredstvima

9. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 8.Unutrašni faktori uticaja -Individualni faktori, pod kojima razumijeva kvalitet, talent, prethodno iskus­tvo aktera aktera političkog odlučivanja i realiziranja te politike; - Faktor uloge, odnosno utjecaj aktera vanjske politike, koji ne zavisi od individualnh karakteristikama osobe, već je uslovljen prije svega ulogom koju on ima (npr. šef države kao najviši akter); -Državni faktori, pod kojim razmatra strukturu koja ograničava ili pak proširuje dijapazon spoljnopolitičkog izbora; -Društvene promjene, koje sadrže različite vrste nedržavnih aspekata ipak čvrsto prisutnih u društvu (osnovne vrijednosti, stepen nacionalnog jedinstva, stepen industrijskog razvoja i sl.); -Sistemske varijable, spoljni događaji koji utjiču na odluke koje donosi kreator politike (geografske uslove, stabilnosti vlade, ideološke činioce).

10. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 9. Brucanov model predteorije, 1. prirodna i materijalna osnova (sistematskevarijable), geografskisredinaista­novništvo, proizvodnjadobara, uzposebnuvažnostnaučno-tehničkerevoluci­je, kojamožeuticatinageografskečinioceistanovništvo; 2. društvene snage (društvenevarijable), klaseinacije s njihovomideološkomsvijesti, s psihološkimimpulsimaireakcijamakojeihusmjeravajunadjelatnost umeđunarodnojareni; 3. faktori zvisnosti,posebnoekonomski, političkiivojničkidajutežinurazličitimprirodno-materijalnimosnovamaiintenzitetdruštveniminacionalnimkretanjmaireakcija; 4. mehanizam donošenja odluka (državne varijable); 5. vodstvo (ulogaiindividualnekarakteristike).

11. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 10. Dalja podeliti prema determinanti: 1) istorijske i savremene 2) unutrasnje i spoljne 3) ekonomske i politicke 4) prirodne i drustvene 5) stalne i promenjive

12. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 11. Druge podjele determinanti: Nekad se pravi se podjela faktora na subjektivne i objektivne. Pod subjektivnim faktorima se podrazumijvavju socijalni elementi i nacionalizam, a u objektivne se svrstavaju tehnologija, stanovnitvo, ekonomija i drugi Postoji i tzv. monističko opredjeljenje samo za jedan faktor. Takav pristup ne može dati pravu sliku međunarodnih odnosa niti može pomoći potpunom razumijevanju međunarodnih promjena Jedna od podjela determinanti spoljne politike • 1) istorijske i savremene • 2) unutrasnje i spoljne • 3) ekonomske i politicke • 4) prirodne i drustvene

13. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE • 12.Geografski faktor – Prostor Ovaj faktor uključuje državne granice, odnosno veličinu i svoj­stva teritorije kao i odnos ove teritorije prema teritorijama u regionu i šire. Ovde se mogu ubrojati strateški, vojni aspekti teritorije, npr. geografski položaj, posedovanje izlaza na more, značaj prirodnih re­sursa i svojstva zemljišta i vazdušnog-klimatskog prostora i dr. U periodu poslije Drugog svjetskog rata pojavile su se brojne teorije i škole koje su se bavile pitanjem tumačenja značaja prostora. On su najčešće regionalno povezane, zvisno od interesnih sfera regiona kojima su ti političari pripadali.

14. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 13.Američka (talasokraska) linija u geopolitici razvijala se uporedo sa težnjama Amerikanaca da postanu svjetska velesila. Evropska geopolitika nakonDrugog svjetskog rata praktično nije ni postojala kao samostalna nauka. Jedino je francuski predsjednik Šall de Gol preduzimao određene mjere na planu zbližavanja Francuske kontinetalističkoj struji. Za razliku od evropskih u savremenim političkim teorijama u Rusiji razvija se pojam evroazijastva. čji je ajznačajniji predstavnik predstavnik Lav Nikolajevič Gumiljov

15. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 14.Geografski prostor : Na međunarodnom (globalnom planeratrnom svjetskom) nivou radi ocjene međunarodnog položaja država i regiona i Na državnom i međudržavnom nivou u kom slučaju su naročito značajni prostor i granice između zemalja. Geografski činioci na lokalnom (državnom i međudržavnom) nivoru karakterišu brojni elementi : prostor, kvalitet zemlje, prirodni izvori, izlaz na more, saobraćajne mogućnosti teritorije, geografski položaj i granice država.

16. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 15.Prostor,kao geografski činilac sa stanovišta: Dimenzije prostora Kvalitet zemlje Izlaz na more Značajteritorije za saobraćaj Državna granica Etničke granice Prirodne granice Postoji i tzv. monističko opredjeljenje samo za jedan faktor. Takav pristup ne može dati pravu sliku međunarodnih odnosa niti može pomoći potpunom razumijevanju međunarodnih promjena.

17. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 16.Vremenski činilacuključuje aspekte promene godišnjih doba, promene klime, promene demografskih, prostornih i strateških svojstva jedne države ili više njih. On može uključiti istorijske i društvene-civilizacijske promene, u međunarodnoj zajednici. Politički i državni sistem kroz obkik vlasti može imati posebni uticaj na spoljnu i međunarodnu politiku. Polazeći od načelnog stava da da demokrat­ski poretci nisu skloni sukobu, može se uspostaviti relacija ostalih sistema vlasti sa međunarodnim odnosima.

18. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 17.Društveno-ekonomski sistem je važan činilac za unutrašnji život države, ali on izaziva i posljedice na međunarodnom planu. Veoma je značajno da li jedna država ima slobodno tržište ili ne, odnosno da li se to tržište djelimično ili potpuno usmjerava i kontroliše od strane te države. Bitno je i to da li u ekonomskoj strukturi države postoji monopolna ili liberalna privreda

19. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 18.Ekonomsko uređenje i ekonomski faktor su od uticaja na moć države. Tržišne ekonomije, su efikasnija od planskih ali pokazuje viši nivo zavisnosti od drugih država. Zavisno od relativne jačine država, ova međuzavisnost može da učini države zavisnijim ili pak da je podvede pod dominantan utica jake države. Ekonomska snaga države utiče na ponašanje na međuna­rodnom nivou. Za to poseban značaj ima kretanje kapitala i roba, odnos bogatih i nerazvijenih, visina dugova zemlja u razvoju, jaz u tehničkom i tehnološkom pogledu, prirodni resursa, izvozna i uvozna zavisnost Ekonomski jake države, u fazi relativnog pada,ako su i vojno nadmoćne, pokazuju tendenciju nasilnog održanja i povećavanja moći.

20. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 19.Vojna moć kao faktor je od značaja za unutrašnji poredak države. Oblik vlasti neposredno je u zavisnosti od vojnog potencijala. Državni poredak i politički sistem često su dominantno određeni vojno-bezbednosnim aspektima • U nekim društvima ciljevi i motivi spoljne politike su vezani i za interese vojnog vrha. Nadalje bitna je veza Vojske i privrede. Privredni sistem mo­že biti determinantno određen vojnim potencijalom i organizacijom vojne strukture i moći.

21. DETERMINANTE SPOJNE POLITIKE 20. Ideologijaje iskrivljeni, iracionalni odnos prema stvarnosti i ona, u svojoj suštini, odražava određeni sistem mišljenja jednog društva, društvene klase i slojeva. Ona je bitan element za razumijevanje politike jedne zemlje na unutrašnjem i međunarodnom planu. Različiti društveni slojevi imaju i različite ideologije. Religija U ranijim periodima ljudske istorije na odnose među država značajno je uticala religija. Najčešći slučajevi su postojanje vjerske netolerancije, netrpeljivosti koji su dovodili do žestokih sukoba. Svaka od ovih grupa faktora ili pojedini od njih koji opredeljuju spoljnu politiku i mogu uticu na sve druge. Njihova medjuzavisnost je zato velika, jer promjene u jednoj grupi determinanti nužno dovode do promene u ostalim grupama. Zato je sve navedene podjele uslovne, posto pojedine determinante iz jedne grupe mogu predstavljati determinante neke druge grupe.