Psychologia społeczna (semestr drugi)

1. Psychologia społeczna(semestr drugi) dr Jerzy Rosiński Instytut Ekonomii i Zarządzania UJ

2. Spostrzeganie społeczne W jaki sposób dochodzimy do rozumienia innych osób i jak interpretacja otoczenia społecznegowpływa na nasze działania. Aronson E. i in. Psychologia społeczna - serce i umysł. Rozdział: 5

3. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Z komunikatów niewerbalnych uzyskujemy najwięcej informacji o innych osobach, gdy spotykamy je po raz pierwszy.

4. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Jakie elementy składają się na komunikację niewerbalną?

5. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Do czego potrzebujemy komunikacji niewerbalnej?(M. Argyle) wyrażanie emocji (np. złość, radość) przenoszenie postawy (np. „Lubię Cię…”, „Nie lubię Cię…” informowanie o cechach osobowości (np. „Jestem osób nieśmiałą”, „Jestem osób towarzyską”) ułatwianie komunikacji werbalnej (np. sygnały zakończenia wypowiedzi: obniżenie głosu + spoglądanie na rozmówcę)

6. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Czy mimiczne wyrazy emocji są uniwersalne?(P. Ekman i W. Friesen) TAKdla sześciu głównych emocji: gniew, szczęście, zaskoczenie, strach, niesmak, smutek Badania Ekmana i Friesena na Nowej Gwinei (s. 175)

7. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Czy mimiczne wyrazy emocji są uniwersalne?(P. Ekman i W. Friesen) Natomiast kulturowo określone są reguły ujawniania emocji. W kulturze amerykańskiej mężczyźni nie powinni ujawniać smutku i płakać, kobiecie wolno ujawniać tego rodzaju emocje. W Japonii kobieta nie powinna otwarcie uśmiechać się okazując radość, w kulturze europejskiej nie ma takiej reguły.

8. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA O ile mimiczne wyrazy emocji są uniwersalne, to gesty (tzw. emblematy) są niezwykle silnie związanez kulturą społeczności, w której są używane. Emblematy – gesty, które w danej kulturze posiadają swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki i są dobrze zdefiniowane.

10. Spostrzeganie społeczneKOMUNIKACJA NIEWERBALNA Zdolność rozumienia przekazu niewerbalnego. (Hall; Rosenthal, DePaulo) Różnice osobowościowe Ekstrawertycy lepiej rozumieją przekaz niewerbalny niż introwertycy. Różnice związane z płciąKobiety lepiej rozumieją przekaz niewerbalny. Kobiety gorzej identyfikują komunikaty niewerbalne gdy nadawca kłamie.

11. Różnice związane z płciąKobiety lepiej rozumieją przekaz niewerbalny. Kobiety gorzej identyfikują komunikaty niewerbalne gdy nadawca kłamie. Teoria ról społecznychRóżnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społ., wynikają z przyjętego podziału pracy pomiędzy płciami. Podział ten powoduje, że od kobiet i mężczyzn oczekuje się odmiennych umiejętności związanych z „pełnieniem roli” mężczyzny / kobiety w społeczeństwie.

12. Różnice związane z płciąKobiety lepiej rozumieją przekaz niewerbalny. Kobiety gorzej identyfikują komunikaty niewerbalne gdy nadawca kłamie. Teoria ról społecznych Od kobiet oczekuje się: większej opiekuńczości, przyjacielskości, wrażliwości i ekspresyjności. U kobiet kształtuje się umiejętności w zakresie: komunikatywności i uprzejmości (przystosowanie się do sytuacji i bycia życzliwą).

13. Spostrzeganie społeczneUKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI Ukryte teorie osobowości to: Schematy poznawcze, które ludzie stosują, aby pogrupować różne rodzaje cech osobowości. Np. uważamy, że osoba: uprzejma jest także hojna popularna szczęśliwa precyzyjna wytrwała pomocna szczera

14. Spostrzeganie społeczneUKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI Ukryte teorie osobowości zmieniają się zależnie od kultury i są określone prostym, uzgodnionym terminem kulturowym. Np. w kulturach Zachodu typ artystyczny (bohema) osoba żyjąca intensywnie, o dużym temperamencie, niekonwencjonalna, twórcza w kulturze Chin nie ma schematu „typu artystycznego” występuje natomiast schemat shi gu nieistniejący w krajach Europy

15. Spostrzeganie społeczneUKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI Ukryte teorie osobowości zmieniają się zależnie od kultury i są określone prostym, uzgodnionym terminem kulturowym. Np. w kulturach Zachodu typ artystyczny (bohema) osoba żyjąca intensywnie, o dużym temperamencie, niekonwencjonalna, twórcza w kulturze Chin shi gu osoba światowa, poświęcająca się rodzinie, potrafiąca znaleźć się w towarzystwie, zachowuje pewną powściągliwość

16. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania Teoria atrybucji zajmuje się określaniem sposobu, w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny swojego zachowania i zachowania innych ludzi.

17. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania Atrybucje wewnętrzne sposoby wyjaśniania zachowania odwołujące się do dyspozycji osoby (charakter, osobowość, postawy) Atrybucje zewnętrzne sposoby wyjaśniania zachowania odwołujące się do właściwości sytuacji, w której się znalazła osoba (założenie: większość ludzi w tej sytuacji zachowałoby się tak samo).

18. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Atrybucje w służbie ego. • Sukces - atrybucje wewnętrzne • Porażka - atrybucje zewnętrzne

19. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Atrybucje w służbie ego. • Przyczyny: • - dysonans poznawczy (wsparcie samooceny) • - informacje dostępne osobie wnioskującej

20. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Podstawowy błąd atrybucji. • Tendencja do przeceniania roli czynników wewnętrznych i niedoceniania czynników sytuacyjnych przy tłumaczeniu zachowania innych osób i swojego.

21. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Skąd bierze się podstawowy błąd atrybucji? • 1. Wyrazistość spostrzeżeniowa • 2. Rola kultury

22. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Atrybucje w służbie ego. • Atrybucje obronne • - nierealistyczny optymizm • przeświadczenie, że dobre rzeczy przydarzają się mnie, • a złe innym (rabunek, rozbój, gwałt) • - wiara w sprawiedliwy świat • „bo to zła kobieta była” ;) • założenie, że dobre rzeczy spotykają dobrych ludzi, • a zło dotyka złych ludzi

23. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Atrybucje w służbie ego. • Atrybucje obronne • - nierealistyczny optymizm • - wiara w sprawiedliwy świat • Gdy „złe rzeczy” spotykają ludzi podobnych do nas, to tłumaczymy ten fakt • czynnikom losowym (to nie ofiara była odpowiedzialna).

24. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Na ile trafne są nasze sposoby interpretacji świata? • Pierwsze wrażenie • i wnioski na podstawie krótkiego przebywania z osobami wcześniej nieznajomymi są zaskakująco nietrafne.

25. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Na ile trafne są nasze sposoby interpretacji świata? • Pierwsze wrażenie (Funder i Colvin 1988) • Osoby badane oglądały 5 – minutowe filmy przedstawiające wypowiedzi innych osób. Potem opisywały ich cechy osobowości. • Opisy słabo korespondowały z wyobrażeniami „aktorów” na swój temat. • Krótkie przebywanie (De Paulo i in. 1987) • Osoby badane przebywały nieco więcej czasu z trzema osobami z grupy przy okazji realizacji zadań. • Potem określały, w jakim stopniu lubią każdą z 3 osób i w jakim stopniu są lubiane przez nich. • Wyobrażenia nt tego, kto spośród 3 osób lubi ich najbardziej / najmniej były podobne jak przy losowaniu monetą.

26. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Skąd niska skuteczność? • 1. Podstawowy błąd atrybucji. • Czy osoba, która na imprezie jest ożywiona i rozmawia z wieloma osobami jest ekstrawertykiem? • 2. Ukryte teorie osobowości • Eksperyment Davida Rosenhana

27. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Jednak uważamy, że nasze wyobrażenia są trafne. • 1. Podstawowy błąd atrybucji. • Widzimy zwykle osoby w powtarzających się sytuacjach społecznych. • Przyczyny zachowania umiejscawiamy w cechach osobowości a nie we wpływie sytuacyjnym. • Czy wykładowca jest zawsze osób stabilną emocjonalnie i zdystansowaną? • 2. Samospełniająca się przepowiednia • Uważamy, że nowo poznana osoba jest serdeczna (np. na bazie ukrytej teorii osobowości) i zachowujemy się wobec niej tak jak wobec osoby serdecznej.

29. Spostrzeganie społeczneAtrybucja przyczyn zachowania • Różnica między aktorem a obserwatorem • Jesteśmy skłonni tłumaczyć zachowanie swoje i innych czynnikami wewn.,jednak przy tłumaczeniu powodów swoich zachowań w większym stopniu odwołujemy się do stałych dyspozycji.

32. Spostrzeganie społeczne Jak poznajemy samych siebie?

33. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Czy samoświadomość jest dobrym źródłem informacji? • Intorspekcjaproces, w którym człowiek przygląda się swojej psychice (swojemu „ja”), bada swoje myśli uczucia i motywy postępowania

34. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Czy samoświadomość jest dobrym źródłem informacji? • 1. Teorie przyczynowości związane z kulturą w której się wychowaliśmy. • Np. Schemat: rozstanie sprzyja uczuciu; poniedziałek nie jest dobrym dniem • Nisbett & Wilson (1977) • Badania dot. oceny filmu w sytuacji hałasu przeszkadzającego w odbiorze. • Grupa której przeszkadzano i nie- oceniały film podobnie. Grupa, która oceniała przy obecności hałasu, twierdziła, ze spowodowało to niższa ocena filmu. • 2. Nie jesteśmy świadomi czynnikowa, które na nas wpływają, jesteśmy świadomi tylko rezultatowi • Nisbett & Wilson (1977) • Badania dot. oceny atrakcyjności towaru eksponowanego w witrynie sklepowej. Cztery identyczne produkty (rajstopy) wyeksponowane na wystawie, osoby badane uważały zawsze, ze najbardziej atrakcyjny jest 1. towar z prawej.

35. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Czy samoświadomość jest dobrym źródłem informacji? • 3. Wyszukiwanie przyczyn powoduje zmianie postawy • Np. Nie jesteśmy świadomi przyczyn odczuwania sympatii wobec danej osoby, gdy mamy spisach te przyczyny nasze pozytywne odczucia mogą ulec zmianie • Wilson & Kraft (1993) • Zakładamy zgodność naszych postaw z przyczynami, które wydaja się nam wiarygodne dla otoczenia społecznego i łatwe do zwerbalizowania (dostępne) • Gdy łatwo dostępne uzasadnienia różnią się od przyjmowanej postawy, jesteśmy skłonni modyfikować Postawce w kierunku zgodnym z uzasadnieniami. • 4. Tłumione treści maja tendencje do ustawicznego /obsesyjnego ;)/ nawracania do naszego pola świadomości Np. „Nie myśl o trudach kolejnej sesji egzaminacyjnej” „Nie mysio o kangurze”

36. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Uzasadnienie zewn. / wewn. raz jeszcze, albo.... • Czy nagrody powodują lepsze wykonanie zadania? • Efekt nadmiernego uzasadnieniaspostrzeganie swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami zewnętrznymi i niedocenianie czynnikowa wewnętrznych. • Jeśli początkowo istnieje motywacje wewnętrzna (np. Robię to bo lubię), nagrody zewnętrzne zaburzają motywacje wewnętrzna(zmiana na „robie to dla pieniędzy”). • Jednak nagrody zewn. są dobrym sposobem zmiany zachowania, gdy motywacja wewn. nie jest początkowo duża.

37. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Skąd wiemy jakie emocje odczuwamy? • Dwuczynnikowa teoria emocjidoznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu spostrzegania siebie • Najpierw doświadczamy pobudzenia fizjologicznego, a następnie poszukujemy dla niego odpowiedniego wystąpienia.Jeśli przypiszemy przyczynę powstawania emocji obiektowi o charakterze emocjonalnym, będziemy przeżywać odpowiednią emocję. • Schachter & Singer – badania z epinefryną

38. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Skąd wiemy jakie emocje odczuwamy? • Błędne określanie przyczyn pobudzeniadokonywanie nietrafnego wnioskowania o przyczynach swoich odczuć • Błąd wnioskowania występuje szczególnie często, gdy pobudzenie może mieć kilka źródeł. • np. wypicie 2 napojów energetyzujących + widok hostessy ;) • Dutton & Aron (1974) – ankieterka w parku narodowym (na moście / w miejscu odpoczynku)

39. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Poznanie siebie poprzez schematy „Ja” • Schematy Jaoparte na doświadczeniach z przeszłości struktury wiedzy o nas samych • Poglądy na swój temat organizujemy w spójne schematy, które wpływają na sposób wyjaśniania naszych obecnych zachowań oraz służą przewidywaniu naszego zachowania w przyszłości.

40. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Poznanie siebie poprzez schematy „Ja” • Schematy Ja powstają w wyniku społecznego uczenia się (interakcji społ.) • Jednym z mechanizmów tworzenia schematów Ja jest budowanie schematów w oparciu o cechy, które naszym zdaniem odróżniają nas od innych osób.

41. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Poznanie siebie poprzez schematy „Ja” • Pamięć autobiograficznatreści pamięciowe dotyczące naszych myśli, uczuć i zachowań z przeszłości • Lepiej zapamiętujemy i łatwiej odtwarzamy treści pamięci autobiograficznej zgodne z dotychczasowymi schematami Ja(np. 1. jestem osób otyłą, jestem osób atrakcyjną, 2. jestem przeciwko karze śmierci – od zawsze jestem przeciwko…) • Trafność naszego poznania społ. zależy w dużym stopniu od trafności naszych schematów Ja i przekonań jak się zmieniamy.

42. Spostrzeganie społeczneJak poznajemy samych siebie • Poznanie siebie poprzez interakcję społeczną • Ja odzwierciedlone (G.H. Mead)włączanie opinii innych osób do swojego pojęcia Ja(wykorzystywanie informacji zwrotnych) • Teoria porównań społecznych (L. Festinger)do wiedzy na swój temat dochodzimy porównując się z innymi- kiedy – gdy nie jesteśmy pewni wartości swojego działania • - z kim – najczęściej z osobami podobnymi pod względem porównywanej cechy (to porównanie jest najbardziej użytaczne społęcznie) choć zdarza się także obronne porównania społeczne w dół oraz społeczne porównanie w górę aby określić poziom doskonałości w danej dziedzinie

43. Spostrzeganie społeczne AUTOPREZENTACJA

44. Spostrzeganie społeczne AUTOPREZENTACJA (manipulowanie wrażeniem wywieranym na innych) proces, w którym staramy się sterować odbiorem naszego wizerunku przez innych jest zjawiskiem powszechnym w życiu społecznym (wiąże się m.in. z doborem stroju, wyborem samochodu, decyzją jaki sport będziemy uprawiali)

45. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja • Dlaczego ludzie dokonują autoprezentacji: • - aby uzyskać od innych pożądane przez nas zasoby • aby zbudować i utrzymać pożądany obraz Ja • - aby poinformować innych, w jaki sposób chcemy być traktowani

46. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja • Dlaczego ludzie dokonują autoprezentacji: • - aby uzyskać od innych pożądane przez nas zasoby np. zdobycie pracy, zwiększenie sympatii osoby atrakcyjnej dla nas • Ta funkcja autoprezentacji pozwala sprawować kontrolę nad swoim życiem oraz zwiększać osobiste zyski. • aby zbudować i utrzymać pożądany obraz Ja • - aby poinformować innych, w jaki sposób chcemy być traktowani

47. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja • Dlaczego ludzie dokonują autoprezentacji: • - aby uzyskać od innych pożądane przez nas zasoby • aby zbudować i utrzymać pożądany obraz Ja (obraz Ja zależy także od tego, jak /naszym zdaniem/ postrzegają nas inne osoby) Zatem kontrolując wrażenie wywierane na innych, kontrolujemy nasz obraz siebie. Autoprezentując się gramy dla innych i dla samych siebie.(np. chcemy wydać się osób dowcipną, opowiadamy kawały – z każdym wypowiedziany kawałem wydajemy się także sami sobie b. dowcipni) • Chętniej przebywamy z ludźmi, którzy potwierdzają nasz obraz Ja. • - aby poinformować innych, w jaki sposób chcemy być traktowani

48. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja • Dlaczego ludzie dokonują autoprezentacji: • - aby uzyskać od innych pożądane przez nas zasoby • aby zbudować i utrzymać pożądany obraz Ja • - aby poinformować innych, w jaki sposób chcemy być traktowani Umożliwia to bezkonfliktowy przebieg interakcji społecznych. • Jeśli chcemy aby traktowano nas jak ważną osobistość, powinniśmy zachowywać się (odgrywać rolę) w taki sposób, aby inni zostali poinformowani, iż należy się z nami kontaktować, jak z ważną osobistością.

49. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja • Kiedy dokonujemy autoprezentacji: • gdy wydaje się nam, że jesteśmy inni zwracają na nas uwagę • - obserwatorzy mają wpływ na to, czy osiągniemy swoje cele • - owe cele są dla nas ważne • - sądzimy, że obserwatorzy oceniają nas inaczej, niż chcielibyśmy być spostrzegani

50. Spostrzeganie społeczneAutoprezentacja Kiedy dokonujemy autoprezentacji: - gdy wydaje się nam, że jesteśmy inni zwracają na nas uwagę Samoświadomość publiczna stopień, w jakim naszym zdaniem inni zwracają na nas uwagę Osoby o wysokim nasileniu tej cechy - w dużym stopniu koncentrują się na własnej reputacji i tworzonych pozorach, - są szczególnie wyczulone na to, jak reagują na nie inni, - bardzo źle znoszą odrzucenie społeczne. Nie będziemy jednak dokonywać autoprezentacji, gdy jesteśmy w centrum uwagii jednocześnie nie zależy nam na opinii obserwatorów.