YENİ TÜRK LİRASI(YTL) ve EKONOMİYE UYUMU

1. GETİAD(Genç Tüccar ve İşadamları Derneği)YENİ TÜRK LİRASI(YTL) ve EKONOMİYE UYUMUKONFERANSINA HOŞ GELDİNİZ

2. YENİ TÜRK LİRASI(YTL) ve EKONOMİYE UYUMU Prof. Dr. Muhammet AKDİŞ Pamukkale Üniversitesi Denizli-2004

3. Yeni Türk Lirası(YTL) Tedavüle Girerken… • 1 Ocak 2005 İtibariyle Türk Lirasından 6 sıfır atılacak ve Yeni Türk Lirası Tedavüle girecektir. • 1.1.2005 ile 31.12.2005 tarihleri arasında eski ve yeni paralar birlikte tedavül edecektir. • Bu olay uzun zamandır hazırlıkları yapılan bir olaydır. Ancak bu hükümet zamanında kesin kararı verilmiştir.

4. Paradan sıfır atılmasının geçmişi-1 • İlk olarak 1983 yılında dönemin Maliye Bakanı Adnan Başer Kafaoğlu tarafından ortaya atıldı. 3 sıfır söz konusu idi. • 1990 yılında Akbulut hükümeti döneminde kanun tasarısı bile hazırlandı. • 1994’de Tansu Çiller Döneminde Merkez Bankası Başkanı Yaman Törüner tarafından tüm hazırlıkların yapıldığı açıklandı.

5. Paradan sıfır atılmasının geçmişi-2 • 1996’da dönemin Başbakanı Erbakan “herkes yeni lirayı yastık altına koyacak”, “1$=1 Yeni Lira olacak” diye liradan sıfır atma girişimlerini başlattı. • 1999 yılında Ecevit başkanlığındaki koalisyon hükümeti ve Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel sıfır atma girişimleri başlattıklarını açıkladılar. • 2000 yılında Gazi Erçel 2001 yılı başında TL’den sıfır atacaklarını söyledi. • 2002’de Başbakan Yardımcısı A. Latif Şener 2 yıl sonra TL’den sıfır atılmasının gündeme geleceğini beyan etti. • 9 Eylül 2003’de Maliye Bakanı Kemal Unakıtan 2004 sonunda TL’den altı sıfır atılacağını kamuoyuna ilan etti.

6. Para’da sıfır nasıl oluşur? • Paranın ekonomideki asıl işlevi mal ve hizmet hareketini kolaylaştırmak, takasın zorluklarından insanları kurtarmaktır. Yoksa asıl ekonomik faaliyet mal ve hizmet değişimidir. • Bu durumda bir ekonomide: 100 mal ve 100 para var ise; 1 mal = 1 paradır. • Eğer mal arzı attırılmadan para arzı artılırsa, yani; • Gene 100 mal olmasına rağmen para 200 olur ise, bu durumda; 1 mal = 2 para olur • ve enflasyon %100 artmıştır.

7. Para’da sıfır nasıl artar? • Aynı mantıkla devam ettiğimizde, yani ekonomide mal arzını arttırmadan para miktarını arttırdığımızda paradaki sıfır sayısı da artır. Aynı örnekten harekete edersek, Ekonomide; • 100 mal ve 100 para ise 1 mal = 1 para • 100 mal ve 1.000 para ise 1 mal = 10 para • 100 mal ve 10.000 para ise 1 mal = 100 para • 100 mal ve 100.000 para ise 1 mal = 1000 para • 100 mal ve 1.000.000 para ise 1 mal = 10000 para Olur.

8. Peki neden para miktarı arttırılır? • Para miktarının arttırılmasının çeşitli sebepleri vardır: • Merkez Bankasına altın girerse TL çıkar, • Merkez Bankasına döviz girerse TL çıkar, • Merkez Bankası Hazine’ye, KİT’e, Kamu bankalarına Avans verirse TL çıkar. • Yani en önemli sebep, devlet gelirinden fazla harcama yapmak durumunda kalır, bunu da Merkez Bankası kaynakları ile karşılarsa piyasadaki TL miktarı bollaşır, paranın satınalma gücü düşer, paradaki SIFIRLAR ARTAR.

9. Emisyon-Enflasyon ve Sıfır İlişkisi

10. Türk Lirasının ABD Dolar’ı Karşısındaki Seyri… • 1923 1$ = 129 Kuruş • 1946 1$ = 280 Kuruş • 1958 1$ = 900 Kuruş • 1970 1$ = 15 Lira • 1978 1$ = 19 Lira • 1979 1$ = 47 Lira • 1980 1$ = 70 Lira • 1/1994 1$ = 15.000 Lira • 4/1994 1$ = 32.000 Lira • 1/2000 1$ = 556.000 Lira • 2/2001 1$ = 739.000 Lira • 22 Şubat’tan sonra 10/2001’de 1.600.000 Liraya kadar yükseliş.

11. Paradaki sıfırların zararları-1 • Paranın değersizleşmesinin parayı asli fonksiyonlarından (değişim, tasarruf, geri ödeme, değer ölçme, değer taşıma) uzaklaştırması ve dolarizasyona geçişi(para ikamesi) hızlandırması, • Teknik zorluklara yol açması, (bol sıfırlı rakamlar başta kasa işlemlerinde olmak üzere, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde, fiyat etiketlemelerinden, benzin pompaları ve taksimetrelere kadar günlük hayatın birçok alanında da sorunlar yaratmaktadır. • Psikolojik etkisi (ekonomik durum ile ilgili kötümser sonuçlar ve kötümser beklentiler).

12. Paradaki sıfırların zararları-2 • Yabancı yatırımcılara ülkenin istikrarsız bir ülke olduğu görüntüsü verir. • Bütün alışverişlerde hem hesaplama, hem zaman maliyetine sebep olur. Banka vezneleri daha fazla zaman kaybına uğrar. • Dünya’da döviz transferi (SWIFT) işlemleri 14 haneye kadar yapılabildiğinden 99 trilyonun üzerinde işlem yapılmasına imkan vermez. • Daha fazla banknot nakliyatı gerekir, operasyon riski artar. • Daha fazla kağıt, mürekkep, üretim, stok, dağıtım maliyeti doğar.

13. Dünyadaki en sıfırlı paralar!

14. Dünya’da parasından sıfır atan ülkeler… • Bugüne kadar dünya genelinde toplam 49 ülkede paradan sıfır atma operasyonu gerçekleştirilmiştir. • Arjantin’de 1970’den başlayarak 4 kere, • Brezilya’da 1967’den başlayarak 6 kere, • Yugoslavya’da sonuncusu 1994’de olmak üzere 6 kere, • Bulgaristan’da 1962 ve 1999’da, • Rusya’da, 1947, 1961 ve 1998’de, • Almanya’da 1923 ve 1948’de, • Yunanistan’da 1954’te, • Finlandiya’da 1963’te.

15. Neden Sıfırlar 2005’te atılıyor? • Diğer ülkelerdeki uygulamalarda bu operasyonun genellikle bir ekonomik istikrar programı ile gündeme geldiği ve farklı enflasyon oranlarında sıfır atıldığı gözlenmektedir. • İstikrar programı başarı ile sonuçlanan ülkelerden İsrail’de, programa başlandıktan kısa bir süre sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. • Polonya, Bolivya ve Bulgaristan’da ise istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkileri ortaya çıktıktan sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. Bugün daha ziyade tercih edilen yöntem budur. • Ülkemizde, uygulanmakta olan istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkilerinin somut bir şekilde ortaya çıkması ve gerçekleşmesi beklenen tek haneli enflasyona geçiş sürecinde bekleyişlerin yönlendirilmesi bakımından en uygun tarihin 2005 yılının başı olduğuna karar verilmiştir.

16. Paradan sıfır atılmasının yararları-1 • TL’ye güven geri gelecek, ters para ikamesi yaşanacak, • TL Dünya’da ve Türk Cumhuriyetlerinde güvenilir bir para birimi olma hüviyetine kavuşacak, • Bol sıfırlı rakamların yarattığı teknik ve operasyonel sorunlar aşılacak, • Enflasyonun kalıcı bir biçimde tek haneli rakamlara düşürülmesindeki kararlılık daha iyi anlaşılacak, • YTL olarak üst değerli 2 büyük kupür daha çıkarılacak; bu sayede istikrar ortamında uzun süre kupür kompozisyonunda değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak, • Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesiyle birlikte paramızın itibarı yükselecek,

17. Sıfır atılmasının yararları-2 • Madeni para kullanım alışkanlığı artacak, Kuruş’la işlem yapma dönemine geri dönülecek, • TCMB ve bankacılık sektörünün nakit işlem yoğunluğu ve maliyetleri azalacak, • Kayıt ve işlemlerde sadelik, parasal tutarların ifadesinde pratik yararlar sağlanacaktır.

18. YTL ve TL arasındaki değişim oranı nedir? • Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirası’na dönüştürülürken, 1 milyon Türk Lirası (1.000.000 TL) eşittir 1 Yeni Türk Lirası (1 YTL) olacaktır. • 1.000.000 TL = 1 YTL ve 1 YTL = 100 YKr. • Diğer bir ifadeyle, paramızdan 6 sıfır atılacaktır. Yani, 20.000.000 Türk Lirası ile “20 Yeni Türk Lirası” aynı satın alma gücüne sahip olacaktır. • Dönüşümde milyonlardan altı sıfır atılarak YTL, binlerden de 4 sıfır atılarak YKr, bulunabilir. • Yani 10 milyon TL= 100 YTL, • 950.000 Lira = 95 YKr.’dir. • 1 milyon 950 bin lira ise = 1 YTL artı 95 YKr’dir.

19. YTL banknotlar: 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTLMadeni paralar: 1, 5, 10, 25, 50 Yeni Kuruş ve 1 Yeni Lira'dan oluşacaktır. *1 YTL hem banknot hem de madeni para olarak tedavül edecektir.

20. YKr’lerden Görüntüler…

21. YTL’lerden Görüntüler…

22. YTL’ye geçiş süreci… • İki ayda 10 katrilyon yenilenecek • Merkez Bankası'nın çalışmalarına göre iki ay içinde piyasada dolaşan paranın yüzde 80'e yakın bölümü Yeni Türk Lirası'na dönüşmüş olacak. • Merkez Bankası 15 Ocak'taki maaş ödemelerinin tamamını YTL olarak yapacak. • Merkez, maaş ödemeleri ve Kurban Bayramı nedeniyle piyasaya dolaşımdaki paranın yüzde 40'ı kadar ekstra bir para sürmeyi planlıyor. • Dolaşımdaki paranın yaklaşık 12.7 katrilyon lira düzeyinde olduğu düşünüldüğünde bu o günlerde piyasaya 5 katrilyon lira para sürüleceği anlamına geliyor. • İki ayda dolaşımdaki paranın 10 katrilyonluk bölümünün YTL olması bekleniyor

23. YTL ve YKr ekonomik işlemlerde karışıklık meydana getirir mi? • Sıfır atılması olayı tamamen teknik bir olaydır. Bunun ekonomik olaylar ve işleyişler üzerindeki etkisi tamamen tekniktir. • Bunun dışında paradan sıfır atılmasından ekonomik veya reel bir etki beklemek doğru değildir. • Ancak psikolojik etkiler yoluyla bir takım ekonomik gelişmeler tetiklenebilir. Örneğin, enflasyon, harcamalar, tasarruflar psikolojik faktörlerden arınmış olur.

24. Sıfır atılmasının zararları olabilir mi? • Yukarı yuvarlamanın enflasyonist etkisi sözkonusu olabilir. Özellikle utanma etkisi nedeniyle… • İlk zamanlarda alışverişlerde biraz duraklama olabilir. • Düğün, sünnet ve nişanlarda altın takıya yönelme olabilir. • Vadeli Çek kullanımında yavaşlama olabilir.

25. En küçük madeni para 1 Yeni Kuruş’tur. Buna göre, 1 Yeni Kuruş’un altındaki küsuratlı işlemler nasıl sonuçlandırılacaktır? • Mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 Yeni Kuruş’un altında belirlenebilecektir. Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde, ödeme aşamasında ve işlem sonuçlarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanacak, • Yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır. • Örneğin, içerisinde 100 adet ataç bulunan ve kutusu 250.000 Türk Lirası’na satılan ataçların birim fiyatı 2.500 Türk Lirası’dır. Yeni Türk Lirası’na geçildikten sonra 250.000 Türk Lirası olan kutu fiyatı 25 Yeni Kuruş, 2.500 Türk Lirası olan birim fiyat ise 0,25 Yeni Kuruş (0,0025 Yeni Türk Lirası) olacaktır.

26. YTL hakkındaki sorular-1… • 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm kaydi işlemler sadece YTL ile gerçekleştirilecektir. • 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, her türlü nakit ödeme, 2005 yılı sonuna kadar YTL veya TL olarak yapılabilecektir. Ödemenin TL olarak yapılması halinde, TL tutarı YTL’ye dönüştürülerek muhasebeleştirilecektir. • İlgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılacaktır. • 1 Ocak - 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, düzenlenecek etiket ve tarife listelerinde, bütün mal ve hizmet bedelleri TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir. • 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, tüm TL hesapların YTL’ye dönüşümü gerektiğinden, banka hesapları da otomatik olarak Yeni Türk Lirası’na dönüştürülecektir. • 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle tüm vadeli ve vadesiz mevduat hesapları YTL'ye dönüştürülecektir. Bu tarihten itibaren tüm faiz tahakkukları YTL üzerinden yapılacaktır. • Kanun gereğince tüm kaydi tutarlar 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle TL’den YTL'ye dönüştürülmüş olacaktır. 1 Ocak 2005 tarihinden sonra vadesi gelen hesapların faizleri de diğer tüm işlemlerde olduğu gibi YTL cinsinden tutar olarak hesaplara geçecektir.

27. YTL hakkındaki sorular-2… • Hesaplardaki TL tutardan 6 sıfır atılması işleminde, yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanacaktır. Yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır. • 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıllık birlikte tedavül döneminde, ATM'lerde hem TL hem de YTL banknot bulunabilecektir. Nakit ödemeler ister YTL, isterse TL ile yapılsın, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra bütün kayıtlar YTL üzerinden yapılacaktır. • Bankalararası Kart Merkezi (BKM), 31 Aralık 2004 tarihinde saat 23:58-00:03 arasında 5 dakika süre ile sistemlerini kapatacak ve gerekli dönüşümü yapacaktır. Ancak, bankaların gerekli dönüşümü yaparak, işlemlere başlama süreleri teknolojik alt yapılarına göre farklılık gösterebilecektir. • 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle tüm talimatlı ödemeler ve ileri tarihli EFT/havale işlemleri YTL olarak yapılacaktır.

28. YTL hakkındaki sorular-3… • Hisse senetlerinin itibari değerini 500 TL veya 1.000 TL şeklinde belirlemiş olan şirketlerin hisse senetlerinin itibari değerleri, dönüşüm sonrasında 0,05 Yeni Kuruş veya 0,1 Yeni Kuruş gibi değerlere tekabül edecektir. • Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte İMKB’de, özellikle fiyatı 10.000 TL’nin altında kalan hisse senetlerinde fiyat takibi konusunda zorluklar yaşanabilecekti. Örneğin, fiyatı 8.550 TL olan bir hisse senedinin fiyatının 0,855 Yeni Kuruş; fiyatı 450 TL olan bir hisse senedinin fiyatının ise 0,045 Yeni Kuruş olarak ifade edilmesi gerekecektir.

29. YTL’ye geçiş aşamasında iş dünyası ne gibi hazırlıklar yapmalıdır? • 1 Ocak'tan itibaren etiketlerde fiyatı hem YTL hem de TL cinsinden yazmayan esnafa 128 milyon 500 bin lira (128.50 YTL) ceza uygulaması başlayacak. Bunun için:Etiketlerde ve tarife listelerinde çift fiyat gösterimi için gerekli hazırlıkların yapılması, • YTL’ye geçişten etkilenebilecek parasal işlem yapan, parasal değer sunan tüm uygulamaların bir listesinin hazırlanması, • Parasal işlem yapan tüm yazılımların uyumlu hale getirilmesi, • Yazar kasa vb. teknik sistemlerin uyumunun sağlanması, • 2005 yılından itibaren bütün kayıt ve hesapların YTL üzerinden tutulacak şekilde gerekli hazırlıkların yapılması, • Şirket içi tüm bölümlerin ve tüm çalışanların yaşanacak değişim ve iş süreçlerine yansıması konularında bilgilendirilmesi.

30. Neler Değişecek? • Altı sıfırlı TL, YTL ve Yeni Kuruş'un aynı anda tedavülde olmasıyla önümüzdeki yıl piyasada 21 çeşit para kullanılması sonucunu beraberinde getiriyor. Yedi adet Yeni Lira ve 5 adet Yeni Kuruş'la birlikte 9 adet mevcut para kullanılmaya başlanacak. • Pos makinalarındaki 3 sıfır tuşu iptal edilecek, • Herkesin bozuk para cüzdanı olacak, • Trilyonerler ortadan kalkacak, milyonerlik geri gelecek, • Görme engellilerin hayatı kolaylaşacak, • Bozukpara cebi bulunan pantolonlar geri dönecek, • Kumbara nostalji olmaktan çıkacak, • Yılbaşı gecesi kredi kartları 5 dakika kullanılamayacak • Piyangoda milyon dönemi başlayacak, • Kuruş'un hesabını yapacağız, • 192 hissenin fiyatı kuruşun altında kalacak, • Cüzdanlar hafifleyecek, • Yarım kuruşun altındaki vergiler ödenmeycek.

31. Sonuç ne olur? • Enflasyon’da kalıcı bir düşüş sağlanırsa, paradan sıfır atılması da kalıcı olur. • Aksi halde, yani ekonomik ve siyasi krizlerin patlak vermesi, hükümetlerin yine karşılıksız para basması, enflasyonun yeniden tırmanması durumlarında kolaylıkla atılan sıfırlar tekrar ve hızla yerine gelir. • Önemli olan siyasi ve ekonomik istikrarın devamıdır.

32. GETİAD (Genç Tüccar ve İşadamları Derneği)YENİ TÜRK LİRASI(YTL) ve EKONOMİYE UYUMUKONFERANSINA KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER