Krzysztof Bierwiaczonek Tomasz Nawrocki Instytut Socjologii Uniwersytet Śląski w Katowicach

1. Krzysztof BierwiaczonekTomasz NawrockiInstytut Socjologii Uniwersytet Śląski w Katowicach Społeczne preferencje w użytkowaniu przestrzeni. Parki i malle jako   przestrzenie konsumpcji w miastach górnośląskich Konferencja Od miasta do metropolii – drogi rozwoju Europy Katowice 18-19.11.2010

2. Podstawowe informacje o badaniach Przestrzeń publiczna miast śląskich. Przypadek Katowic i Gliwic – lata 2009-2010 (Krzysztof Bierwiaczonek, Barbara Lewicka, Tomasz Nawrocki, badania o charakterze jakościowym i ilościowym – n-500, badania finansowane z grantu MNiSW: N N116 230736) Społeczna percepcja przestrzeni publicznej Tychów – 2009 rok (Krzysztof Bierwiaczonek, Barbara Lewicka, Karolina Wojtasik, badania ilościowe, n-978. Badania zrealizowane na zlecenie Pracowni Planowania Przestrzennego i Architektury w Tychach)

3. Przestrzeń publiczna użyteczna metafora, trudna do konceptualizacji

4. Przestrzeń publiczna inspiracje: • Sharon Zukin – koncepcja ram przestrzeni publicznej • Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody – przestrzeń publiczna jako element sfery publicznej • Lyn Lofland – odróżnienie public space od public realm

5. Koncepcja przestrzeni publicznej Sharon Zukin • Przestrzeń publiczna jest ściśle związana z miejską kulturą traktowaną jako podstawa gospodarki miasta • Kto zajmuje przestrzeń publiczną zależy zwykle od uzgodnienia trzech kwestii: • fizycznego bezpieczeństwa; • kulturowej tożsamości; • oraz istniejącej społeczności oraz zbiorowości terytorialnej.

6. „Oprawa” przestrzeni publicznej Sharon Zukin Lokalny-globalny wizerunek miasta Homogeniczność-zróżnicowanie Publiczne-prywatne instytucje Tożsamość kulturowa Przestrzeń publiczna Zbiorowość terytorialna Społeczność Bezpieczeństwo Interakcje społeczne Wyobrażenia przestrzeni

7. Anna Giza-Poleszczuk, Mirosława Marody Przestrzeń publiczna: może pozwalać na upublicznianie i uwspólnianie uczuć, wiedzy oraz intencji działania jeżeli jest: • dostępna, • zorganizowana • i pozwala na czynienie czegoś wiadomym innym uczestnikom

8. Public space vs public realm Public realm = urban public space  public space Przestrzeń publiczna (public realm) - jest złożona z tych przestrzeni miejskich w których współobecne jednostki – użytkownicy przestrzeni - traktowane są jako nieznane lub znane jedynie kategorialnie (znane jako przedstawiciele jakiś kategorii społecznych). Przestrzeń publiczna jest formą przestrzeni społecznej odróżniającej się od przestrzeni prywatnej i jej pełnowymiarowe istnienie jest tym co wyróżnia miasto od innych form osadniczych (Lofland, The public realm. Exploring the city’s quintessential social territory, London 2007, s. 9).

9. „Remember, if there are no people in the spaces, there can be no realms” (Lyn Lofland, The public realm. Exploring the city’s quintessential social territory, London 2007, s. 150)

10. Deklarowana częstotliwość przebywania w wybranych przestrzeniach publicznych w Gliwicach, Katowicach i Tychach w % (pominięto braki odpowiedzi)

11. Deklarowany cel przebywania w wybranych miejscach (w%)

12. Deklaracje respondentów pokazują jedynie część prawdy o celu przebywania w przestrzeni

13. Miejsce, w które udałby się Pan/ udałaby się Pani na weekendowy spacer ze znajomymi (w%)

14. Parki i ich mallowe imitacje • „W przestrzeni miejskiej elementy naturalne – drzewa, woda, zieleń – jest wysoko wartościowania przez użytkowników miejsc publicznych” (Carr i in) • Stąd też zieleń i fontanny także w centrach handlowych

15. Park jako przestrzeń egalitarna Dochód na osobę w rodzinie a ulubione miejsce spędzania czasu wolnego w Tychach • Żeby w pełni korzystać z przestrzeni parku nie trzeba posiadać środków finansowych • Centra handlowe preferują konsumentów, a nie spacerowiczów

16. Dobra przestrzeń publiczna powinna być • Estetyczna • Bezpieczna • Charakterystyczna (znacząca) • Przyciągająca (zachęcająca do interakcji) • O egzemplifikację takich miejsc zapytano mieszkańców Katowic i Gliwic

17. 4 x naj... W Gliwicach i Katowicach

18. 4 x naj... W Gliwicach i Katowicach

19. Gliwickie naj... przestrzenie publiczne Fot. Łukasz Malina; www.mmsilesia.pl

20. Katowickie naj... przestrzenie publiczne

21. Czy centra handlowe przejmują funkcje przestrzeni publicznych śląskich miast?

22. Gliwice CH Forum

23. Katowice Silesia City Center

24. Pytamy mieszkańców wprost …SCC/Forum przejęło funkcje centrum miasta

25. Lubię przebywać w centrum miasta/w mallu….

26. Centrum miasta/mall oferuje wiele interesujących sposobów spędzania wolnego czasu

27. Odsetek osób (spośród bywających w CH) zgadzających się i zdecydowanie zgadzających się ze stwierdzeniem:

28. Czy w mieście powinno powstać więcej centrów handlowych?

29. Miejski salon Świat lansu, świat współczesnych flaneurów Nie tylko dla młodych ludzi

30. Wnioski badania pozwoliły na sformułowanie kilku wniosków dotyczących sposobu postrzegania przestrzeni publicznych miast śląskich, które przedstawiliśmy prezentując poszczególne partie wyników. Pozwalają też na sformułowanie kilku wniosków ogólniejszych

31. próba uogólnienia: 1/ w przestrzeni miast śląskich dostrzec można typowe zjawiska, które zachodzą w przestrzeniach publicznych miast świata zachodniego (np. prywatyzacja, militaryzacja, hipermarketyzacja, rewitalizacja) 2/ skutki ich zależą od: • strategii przyjętej przez władze lokalne (Rybnik – Gliwice – Tychy - Katowice) oraz • mechanizmów długiego trwania przestrzeni publicznych (problemy Katowic)

32. 3/centra handlowe (szczególnie te wyższych generacji) stają się ważną  przestrzenią publiczną w sensie społecznym (public realm). Spełniają  wiele (choć nie wszystkie) cechy przestrzeni publicznej: są  bezpieczne, przyciągające, pozwalają na czynienie czegoś wiadomym innym uczestnikom i oferują wiele sposobów spędzania czasu  wolnego

33. 4/ przejmowanie funkcji centrum miasta przez centra handlowe wyższych generacji (tzw. malle) zależy od funkcjonowania przestrzeni publicznych w centrum miasta (Katowice vs. Gliwice) 5/parki to bardzo istotne przestrzenie publiczne komplementarne wobec centrów miast i centrów handlowych. Trzeba jednak wzmocnić ich funkcje związana z aktywnym zaangażowaniem.

34. 6/ procesy prywatyzacji przestrzeni publicznych prowadzą do ich eksluzywności (wykluczania pewnych kategorii społecznych) - i utraty ich publicznego znaczenia

35. Dziękujemy za uwagę!krzysztof.bierwiaczonek@us.edu.pltomasz.nawrocki@us.edu.pl Katowice – akcja „odpędzania deszczu” (maj 2010)