Teorie handlu miedzynarodowego

1. Teorie handlu miedzynarodowego

2. Plan wykładu • Klasyczne teorie handlu • Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy • Uwarunkowania wymiany według nowych teorii handlu • Handel wewnątrzgałęziowy • Modele technologiczne • Sposoby mierzenia handlu • Podsumowanie

3. Wspólne założenia – teorie klasyczne • Zróżnicowanie dóbr • Korzyści skali • Niedoskonała konkurencja

4. Teorie klasyczne – teorie kosztów komparatywnych • Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo • Teoria Heckschera-Ohlina (Teoria H-O) • I ich odmiany.

5. Teorie klasyczne Korzyści z handlu międzynarodowego można podzielić na: • Korzyści z wymiany • Korzyści ze specjalizacji

6. Korzyści z wymiany • Biorą się z faktu, że po otwarciu gospodarki zmieniają się ceny. • Są udziałem małych krajów, nie wpływających na ceny na rynkach światowych. • Uzyskanie korzyści z wymiany nie wymaga wprowadzania zmian w strukturze produkcji. • Teorie klasyczne – wspólne założenia • Zróżnicowanie dóbr • Korzyści skali • Niedoskonała konkurencja

7. Korzyści ze specjalizacji • Dodatkowe zyski, które zachodzą jeśli gospodarka zmienia strukturę produkcji tak, aby dopasować ją do wymogów rynku światowego. • Dzięki specjalizacji producenci efektywniej wykorzystują zasoby, zwiększają produkcję i obniżają ceny. • Pierwsza klasyczna teoria korzyści specjalizacji – teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo (kontynuacja koncepcji A. Smitha)

8. Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo • Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w wytwarzaniu tego, w czy ma komparatywną (względną) przewagę kosztową. • Kraj odnosi korzyści wytwarzając te dobra, w których produkcji jest najbardziej wydajny. • Źródłem korzyści komparatywnych według Ricardo są różnice między krajami w technice produkcji.

9. Przykład Ricardo – Anglia i Portugalia • Anglia handluje suknem, Portugalia - winem i suknem. • Załóżmy, że wyprodukowanie pewnej ilości płótna kosztuje w Anglii 100 godzin pracy rocznie, a wyprodukowanie wina tej samej wartości 120 godzin pracy. • Anglii opłaca się wtedy produkować tylko płótno i kupować za nie wino. • Załóżmy, że w Portugalii wyprodukowanie takiej samej ilości płótna angażuje 90 godzin pracy a takiej samej ilości wina 80 godzin. • Portugalii opłaca się wtedy produkować tylko wino i kupować za nie płótno. • Portugalia posiada absolutną przewagę nad Anglią - może produkować taniej i wino, i płótno.

10. Przykład Ricardo – Anglia i Portugalia • Portugalczykom opłaca się jednak importować płótno z Anglii, czyli z kraju, w którym jego wytworzenie kosztuje 100 godzin pracy do Portugalii, czyli kraju, gdzie jest warte 90 godzin pracy. • Oddając wino, warte 80 godzin pracy, za płótno, które w Portugalii jest warte 90 godzin pracy, Portugalczycy zyskują równowartość 10 godzin pracy. • Podobnie Anglicy, wysyłając do Portugalii płótno, warte u nich 100 godzin pracy zyskują wino, warte w Anglii 120 godzin pracy. Czyli zyskują 20 godzin pracy. • Wniosek z tego taki, że opłaca się handel między krajami, nawet jeśli jeden z nich może produkować wszystkie dobra taniej niż drugi.

11. Przewaga • Przewaga absolutna - dany kraj ma możliwość produkowania większej ilości produktów z danych zasobów niż pozostałe. • Przewaga komparatywna – oznacza zdolność kraju do produkowania niektórych dóbr po kosztach relatywnie niższych niż innych, w stosunku do pozostałych krajów. • Przewaga konkurencyjna – w danej dziedzinie kraj zwiększa swoje udziały rynkowe, wygrywając konkurencję z partnerami handlowymi.

12. Teoria Heckschera-Ohlina • Kierunki specjalizacji określa proporcja pomiędzy zasobami czynników pozostającymi w dyspozycji różnych gospodarek. • Każdy kraj specjalizuje się w produkcji tego dobra, którego wytwarzanie wymaga względnie intensywnego wykorzystania tego czynnika, który jest w nadmiarze. • Powodem jest taniość tego czynnika. • Eksportuje się dobra, którego czynniki wytwórcze są w danym kraju tanie, a importuje te, których czynniki wytwórcze są drogie.

13. Krytyka teorii Heckschera-Ohlina przez Leontiefa • Uznawana bardzo długo bez większych zastrzeżeń za najlepszy sposób prezentacji kierunków rozwoju handlu międzynarodowego. • Podważona przez Leontiefa w 1955 r. • Przeprowadził analizę struktury handlu zagranicznego USA po II wojnie światowej. • Wykazał, że Stany Zjednoczone nie zachowują się jak kraj zasobny w kapitał – eksport był mniej kapitałochłonny od importu.

14. Zróżnicowanie dóbr – teoria klasyczna • Przedmiotem handlu są dobra jednorodne – konkurencja doskonała, brak barier wejścia, segmentacji rynków i wykorzystywania siły monopolistycznej przez przedsiębiorstwo

15. Podsumowanie teorii klasycznych • Teoria kosztów komparatywnych jest spójna • Opiera się na upraszczających założeniach. • Cała wymiana międzynarodowa jest objaśniana na podstawie tylko jednej cechy różnicującej gospodarki.

16. Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy- trendy • Gospodarki wielu krajów upodabniają się do siebie – efekt procesów integracji ekonomicznej, umiędzynarodowienia procesów gospodarczych, ekspansji koncernów wielonarodowych, inwestycji zagranicznych. • Wzrost w wielu krajach PKB per capita – maleje znaczenie konsumpcji dóbr podstawowych – zazwyczaj rolniczych. • Upowszechnia się model konsumpcji pochodzący z krajów dobrze rozwiniętych. • Znaczenia nabierają czynniki produkcji inne niż te z modeli klasycznych.

17. Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy- trendy • Znaczna część handlu światowego dokonuje się pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie różniącymi się znacznie od siebie pod względem czynników produkcji czy technologii. • Duża część obrotów dotyczy raczej dóbr substytucyjnych niż komplementarnych. • Wymiana na zasadzie surowce za artykuły przetworzone zmienia się.

18. Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy- przykłady • Francuzi sprzedają Niemcom samochody Renault, kupując w zamian BMW. • Polacy piją szwedzką wódkę Absolut, jednocześnie eksportując Wyborową.

19. Wnioski • Zaczyna dominować handel podobnymi, choć nie jednakowymi artykułami konsumpcyjnymi – handel wewnątrzgałęziowy. • Klasyczne teoria handlu nie znajdują zastosowania!

20. Zróżnicowanie dóbr – nowa teoria handlu • Przedmiotem handlu oprócz dóbr jednorodnych są też dobra zróżnicowane – ich udział w wymianie międzynarodowej systematycznie wzrasta. • Dobra zróżnicowane – bliskie substytuty w konsumpcji, różnią się cechami charakterystycznymi, jakością, ceną. • Dobra zróżnicowane pojawiają się jako skutek nowych możliwości produkcyjnych i nowych preferencji konsumentów. • Dobra zróżnicowane – dobra pochodzące z jednej branży, będące przedmiotem handlu międzynarodowego. • Warunkiem ich sprzedaży jest popyt na różnorodność. • Warunki te są spełnione w krajach uprzemysłowionych.

21. Nurty teorii handlu • Modele handlu wewnątrzgałęziowego (dwukieunkowego) – modele międzynarodowego obrotu produktami podobnymi, pochodzącymi z tej samej branży np. samochodami osobowymi różnych marek. • Modele uwzględniające czynnik technologiczny

22. Pojęcie branży Branża jest agregatem złożonym z dóbr: • Podobnych pod względem produkcji, ale nie przeznaczenia – np. pochodne ropy naftowej: smar i benzyna • Podobnych pod względem znaczenia konsumpcyjnego lub inwestycyjnego, ale różniących się techniką produkcji – np. meble metalowe i drewniane • Podobnych pod względem sposobu produkcji i przeznaczenia – wódka Absolut i Wyborowa.

23. Nowa teoria handlu • Przyczyną podjęcia wymiany mogą być efekty skali. • Wykluczona jest konkurencja doskonała. • Handel wewnątrzgałęziowy stanowi poważne zagrożenie dla teorii Heckschera-Ohlina.

24. Dwa rodzaje zróżnicowania dóbr podobnych • Zróżnicowanie poziome • Zróżnicowanie pionowe.

25. Zróżnicowanie poziome • Dotyczy cech widocznych (np. barwa koniaku) i odczuwalnych (np. smak koniaku). • Nawet jeśli ceny poszczególnych odmian dóbr byłyby jednakowe, to nabywcy preferowaliby różne odmiany. • Ważny jest stosunek kupujących do dóbr – np. aspiryna

26. Zróżnicowanie poziome • Wersja oparta na teorii konkurencji monopolistycznej Edwarda Chamberlina – tzw. Modele neo-Chamberlin • Wersja oparta na teorii popytu konsumpcyjnego Hotellinga i Lancastera – tzw. Modele neo-Hotelling

27. Modele neo-Chamberlin • Def. Dóbr zróżnicowanych – dobra różniące się wyglądem i stylem lecz posiadające identyczne przeznaczenie końcowe i zaspokajające te same potrzeby. • Charakteryzują się wysoką elastycznością substytucji popytu. • W warunkach konkurencji monopolistycznej gwarantują pewien zakres swobody cen i strategii marketingowej, w tym reklamy.

28. Konsumenci w modelach neo-Chamberlin • Konsumenci lubią różnorodność i chcą nabywać tak wiele odmian, jak tylko się da. • Każdy konsument jest zainteresowany kupieniem wszystkich odmian dobra zróżnicowanego. • Konsumenci są usatysfakcjonowani zwiększającym się wyborem dóbr – umiłowanie różnorodności. • Każdy nowy model ma zapewnione miejsce w budżetach konsumentów. • Liczba odmian produktu jest ograniczona.

29. Modele neo-Chamberlin • Segmentacja rynku, mikrorynki na podobne do siebie dobra, oferowane przez różnych producentów • Handel międzynarodowy umożliwia maksymalizację zysków producentom z konkurencji monopolistycznej.

30. Modele neo-Chamberlin • Funkcją handlu jest rozszerzanie dostępności istniejących odmian w kolejnych krajach. • Na rynku międzynarodowym toczy się konkurencja pomiędzy dostawcami dóbr zróżnicowanych. • Ważnym narzędziem konkurencji jest reklama.

31. Podsumowanie modeli neo-Chamberlin • Nie istnieją koszty dostosowania do handlu poza kosztami marketingu. • Żadna firma nie jest zmuszona do opuszczenia rynku w następstwie rozpoczęcia wymiany. • Żaden konsument nie traci na handlu.

32. Modele neo-Hotelling • Teorie Hotellinga i Lancastera (1980), Helpmana (1981), Graya (1980, 1988). • Oparte na teorii popytu konsumpcyjnego – nowa interpretacja zachowań konsumenta. • Podstawę zróżnicowania produktu stanowi wiązka cech charakterystycznych poszukiwanych przez konsumentów i zawartych w różnych odmianach oferowanych na rynku. • Cechy charakterystyczne: szybkość, komfort, rozmiar, kolor, kształt.

33. Konsumenci w modelach neo-Hotelling • Ściśle preferują dobro o określonej mieszance cech. • Konsumenci posiadają własne najbardziej preferowane zestawy cech charakterystycznych. • Nie chcą mieć wielu odmian, lecz tylko jedną najbardziej optymalną. • Na typ subiektywnie gorszy od ideału zgodzą się tylko wtedy, gdy dostaną go po niższej cenie. • Preferowane przez konsumentów zestawy cech charakterystycznych różnią się między sobą.

34. Zachowania konsumenta • Preferencja konsumpcyjne oceniane są na podstawie kombinacji poszukiwanych przez konsumenta cech zawartych w zróżnicowanych odmianach ( a nie na podstawie kolejno nabywanych odmian). • Istnieje zapotrzebowanie na całą gamę dóbr producentów zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

35. Konsumenci wartościują określony typ dobra zgodnie z idealnymi wyobrażeniami. • Mniejsza rola reklamy – konsument, nie potrzebuje dodatkowych informacji i sugestii co, do podjęcia decyzji, reklama odgrywa rolę przy obojętności konsumenta wobec alternatywnych modeli. • Substytucja dóbr zachodzi w obszarze największego zbliżenia zestawu cech zawartych w odmianach.

36. Zróżnicowanie pionowe. • Wynika z techniki produkcji i niedoskonałości podażowej rynku. • Produkty różnią się wyłącznie jakością. • Wybór konsumenta wynika z różnic w dochodach nabywców i cen poszczególnych odmian ( a nie z chęci posiadania optymalnej odmiany, czy zamiłowania do różnorodności) • Przykład: samochody o podobnej wielkości, ale z różnym wyposażeniem.

37. Podsumowanie teorii handlu • Wiele teorii! • Wiele odmian teorii!! • Wiele kontrowersji!!!

38. Teoria Lancastera • Klasa produktów – ogół dóbr posiadających zestaw cech charakterystycznych • Zróżnicowanie dóbr - odmienność proporcji, w jakich różne atrybuty występują w dobrach zaliczanych do tej samej klasy.

39. Produkcja i konsumpcja • Proces produkcyjny decyduje o tym, jaka ilość każdej cechy charakterystycznej może być dostarczana z danej wielkości zasobów. • Preferencje konsumentów determinują poziom użyteczności związany z różnymi wiązkami atrybutów. • Proces konsumpcji określa, jakie kombinacje tych cech może konsument uzyskać z różnej kolekcji dóbr.

40. Modele technologiczne • Model luki technologicznej • Cykl życia produktu • Modele handlu oparte na nowej teorii wzrostu (Romera, Lucasa, Grossmana-Helpmana)

41. Miary konkurencyjności • Wskaźnik pokrycia importu eksportem • Absolutne eksportowe udziały rynkowe • Relatywne eksportowe udziały rynkowe • Wskaźnik specjalizacji eksportowej • Wskaźnik ujawnionych korzyści komparatywnych • Skorygowany indeks ujawnionych korzyści komparatywnych

42. Wskaźnik pokrycia importu eksportem • Relacja eksportu do importu w odniesieniu do produktu n • Informuje o pozycji kraju jako eksportera i importera • Wskaźnik może być liczony dla całego handlu produktem n, lub dla wymiany z określonym krajem lub grupa krajów, np. UE, OECD.

43. Absolutne eksportowe udziały rynkowe • Mierzy udział eksportu dobra n kraju i w całkowitym eksporcie światowym tego dobra.

44. Relatywne eksportowe udziały rynkowe • Mierzy udział eksportu dobra n kraju i w całkowitym eksporcie światowym tego dobra do odpowiednika udziału partnera handlowego k w eksporcie światowym w. • Określa pozycję konkurencyjną danego kraju w rynku światowym w odniesieniu do pozycji konkurenta. • Może być mierzony nie tylko w odniesieniu do eksportu światowego, ale też np. do eksportu EU, OECD.

45. Wskaźnik specjalizacji eksportowej • Mierzy relację eksportu dobra n kraju i do całkowitego eksportu tego kraju podzieloną przez relację eksportu dobra n z innego obszaru geograficznego: wybranego kraju partnerskiego, OECD, UE. • Odzwierciedla korzyści komparatywne, gdyż odnosi eksport z dwóch badanych obszarów, np.. Kraju i i obszaru OECD, określonego dobra n do ich całkowitego eksportu, traktowanego jako zbiorowe dobro alternatywne.

46. Wskaźnik ujawnionych korzyści komparatywnych(miara Balassy) • Obrazuje łącznie korzyść konkurencyjną i komparatywna kraju • Udział eksportu dobra n z kraju i w całkowitym eksporcie tego dobra, do udziału całkowitego eksportu kraju i w całkowitym eksporcie światowym w.

47. Skorygowany indeks ujawnionych korzyści komparatywnych • Uproszczona wersja RCA • Różnica udziałów danego dobra n w całkowitym eksporcie i imporcie kraju i • Bez odnoszenia do odpowiednich proporcji w krajach partnerskich i na całym świecie.