Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych ul. Wiśniowa 41, pok. 81

1. Rok akad. 2002/2003 Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA Sygnatura 2001-16 Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych ul. Wiśniowa 41, pok. 81 tel. 849 – 53 - 06 Literatura obowiązkowa ( skrypt ) : • Marek Garbicz, Edward Golachowski • Elementarne modele makroekonomiczne • Oficyna Wydawnicza SGH , Warszawa • ( wydanie najnowsze )

2. Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu MAKROEKONOMIA głownie dzięki umożliwieniu : - koncentracji podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ; - samodzielnego powtarzania materiału. Należy je traktować jako uzupełnienie wykładów i literatury. „Notatki ...” są też specyficzną wersją skryptu : - skróconą ( np. znacznie mniej tekstu opisowego ) ; - rozszerzoną ( np. dodatki uznane za istotne dydaktycznie ) ; - zmienioną ( np. wyjaśnienia problemów na podstawie innych niż w skrypcie przykładów ). Jednak podstawowa różnica polega na zastosowanej w „Notatkach ...” animacji – szkice graficzne powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane, co ułatwia zrozumienie omawianych tematów. W „Notatkach”... są też przykładowe pytania do każdego tematu – niektóre z nich mogą pojawić się na egzaminie.

3. Tytuły wykładów • 1. Modele sektorowe • 2. Modelowanie typu IS - LM • 3. Model rynku towarowego i rynku pieniężnego 4. Analiza gospodarki według modelu IS - LM 5. Analiza skuteczności polityki ekonomicznej 6. Rynek obrotów z zagranicą 7. Model gospodarki otwartej - analizy

4. 8. Rynek pracy – część I • 9. Rynek pracy – część II • Kompleksowy model krótkookresowej • równowagi makroekonomicznej • 11. Cykl koniunkturalny • 12. Teorie wzrostu gospodarczego

5. Wprowadzenie • 1. Przedmiot badań ekonomii Ekonomia bada gospodarkę ( system ekonomiczny ). System ekonomiczny Przyroda Społeczeństwo Do systemu ekonomicznego ( SEK ) dopływa z przyrody strumień zasobów naturalnych , jest też dopływ wewnętrzny ( np. maszyny, materiały do dalszej produkcji ), a także dopływ z systemu społecznego ( np. praca, wiedza ) - suma dopływów to wektor wejść do SEK. X = x1 + x2 + x3 + ... X - czynniki produkcji x1 - np. zasoby naturalne x2-np. kapitał trwały x3 - np. praca

6. Z systemu ekonomicznego do społeczeństwa wypływa strumień produktów i usług konsumpcyjnych – to wektor wyjść z SEK . Y = y1 + y2 + y3 + ... Y - produkty i usługi konsumpcyjne y1 - np. żywność y2 - np. odzież y3 - np. mieszkania SEK Y X T Y = T X Gospodarka to macierz transformacji. Ekonomia zajmuje się jej badaniem.

7. 2. Metoda badawcza ekonomii Etapy działania : 1 - obserwacja rzeczywistości ( zbiór danych surowych ) ; 2 - wybór cech istotnych ( abstrakcja ) ; 3 - badanie zależności pomiędzy zmiennymi i sformułowanie modelu właściwego ( funkcji ) ; 4 - weryfikacja modelu ; 5 - wykorzystanie modelu ( wyjaśnienie, przewidywanie, symulacja, podstawa decyzji ) . Przykład modelu: podatki a budżet państwa ( krzywa Laffera ). • Załóżmy : • - B to dochody budżetu ; • - t to przeciętna stopa podatkowa w procentach ; • - brak innych wpływów do budżetu. • Model to : B =  ( t ) Nauka posługuje się modelem, a polityka - wzorcem : np. B ma być = max , wtedy t = ?

8. Elementy analizy : - w t0 = 0% i t4 = 100% B = 0 B B2 - w t2 = np. 50% B = max ! B1 t0 t1 t2 t3 t4 t - kiedy B rośnie ? - kiedy B maleje ? - dla t1 = np. 25% i dla t3 = np. 75% B jest ...

9. 3. Główny problem ekonomii Zasoby czynników produkcji X są w każdym momencie dane, ograniczone ; a suma potrzeb konsumpcyjnych PK jest nieograniczona . Jak zaspokoić nieograniczone PK wykorzystując dane X ? Ekonomia jest nauką o alokacji zasobów, jej główny problem to : jak rozmieścić ograniczone zasoby, by jak najlepiej zaspokoić nieograniczone potrzeby konsumpcyjne ?

10. 4. Odpowiedzi Sposób I • warunkiem udzielenia odpowiedzi jest zebranie pełnej informacji o gospodarce ; • dopiero na takiej podstawie można centralnie podjąć decyzje optymalne dla systemu jako całości ; • dla właściwej realizacji centralnych rozwiązań alokacyjnych w sposób najlepszy dla społeczeństwa niezbędne jest podporządkowanie wszystkich podmiotów decyzjom centralnym ; • jedynym wyjściem jest więc obowiązujący wszystkich plan ! • Sposób I to gospodarka centralnie planowana ( GCP ) .

11. Sposób II : • nie jest możliwe zebranie takiej informacji, by można • udzielić odpowiedzi na miliony pytań w wymaganym czasie ; • trzeba ograniczyć liczbę pytań i zastosować automaty • rozwiązujące problemy cząstkowe ; • - wprowadźmy wspólny mianownik - pieniądz ! • wtedy potrzeby przekształcą się w popyt ( efektywny ! ), • a produkcja w podaż ; • w gospodarce zacznie działać automatyczny mechanizm • popytowo - podażowy służący efektywnej alokacji ; • rezultatem będzie równowaga pomiędzy wartością popytu AD • a podaży ( AS = Y ). • Sposób II to gospodarka rynkowa ( GR ) .

12. Który sposób jest lepszy ? Dominująca odpowiedź dzisiejsza : • - ani czysta GCP ; • - ani czysta GR ; • - chodzi o MIX, historycznie zmienny. Współczesna gospodarka MIX to : - ustalenie ram aktywności ekonomicznej przez państwo ; - samodzielna działalność firm w powyższych ramach ; - regulacja przebiegu gry ekonomicznej przez państwo. • Od teorii ekonomii oczekuje się więc dwóch typów odpowiedzi : • - jak regulować gospodarkę jako całość ? • - jak prowadzić pojedynczą firmę ? • To uzasadnienie dwóch gałęzi ekonomii : • - makroekonomia ( wielkie litery ) ; • - mikroekonomia ( małe litery ) . • Wykłady – w konwencji modelowej - przedstawiają wybrane problemy tak rozumianej makroekonomii.

13. Wykład I Modele sektorowe

14. 1. Istota modeli Y • Model dwusektorowy C H F Bank S I Gospodarstwa domowe są właścicielami firm. Oszczędności jednych mogą być inwestycjami drugich. W praktyce między nimi jest pośrednik - bank.

15. Model trzysektorowy – rozszerzenie o sektor rządowy ( pomiędzy H a F ) TR T G H F Rz Pozostałe elementy poprzedniego szkicu - bez zmian.

16. gdzie : C – konsumpcja autonomiczna S = Y – C – c Y d = - C + (1 – c)Yd 2. Funkcje w modelach 2 – sektory • 1. Dochód dyspozycyjny • Y = C + S , decyzja H , czyli Yd = Y • ( cały dochód jest dyspozycyjny ) 3. Funkcja oszczędności S = Y – C Wstawiamy funkcję C S = - C + s Y 2. Funkcja konsumpcji 4. Funkcja inwestycji C = C + c Yd Z założenia I = I ( inwestycje są autonomiczne ) c – krańcowa skłonność do konsumpcji ( c + s = 1 )

17. Inna wielkość Yd, więc S = - C + s Yd 3 – sektory • 1.Dochód dyspozycyjny • Yd = Y – T + TR( gospodarstwa domowe płacą podatki i otrzymują transfery ) • Yd = C + S, ale Yd Y 4. Funkcja inwestycji Pozostaje I = I i dotyczy tylko inwestycji prywatnych. Inwestycje rządowe ( poza modelem ! ) są składnikiem G, bo G = Crząd + Irząd 2. Funkcja konsumpcji • Inwestycje ogółem są sumą • Ipryw + Irząd Inna wielkość Yd więc C = C + c (Y – T + TR) 5. Funkcja popytu rządowego 3. Funkcja oszczędności Przyjmujemy, że G = G , • tj. popyt rządowy to autonomiczna decyzja rządu. • S =- C + s (Y – T + TR)

18. - kwotowy ( tj. T = T ) • 7. Funkcja podatków • 6. Funkcja transferów Zakładamy, że chodzi tylko o podatki od H. Przyjmujemy TR = TR • Transfery to autonomiczna decyzja rządu ( polityka społeczna ) . Dwie uproszczone możliwości : - proporcjonalny ( tj. T = t Y dla 0 < t < 1 ) Przyjmujemy ten drugi wariant. T = t Y • Powyższe funkcje tworzą właściwe modele. Z przedstawionych równań można obliczyć produkcję w stanie równowagi : • 2- sekt. 1 YE = (C + I ) 1 - c 1 (C + I + G + c TR) YE = 3-sekt. 1 – c (1- t)

19. 3. Możliwości regulacji rządowej • Na skłonność do konsumpcji c rząd nie ma wpływu bezpośredniego. • Na stopę podatkową t oczywiście ma wpływ, według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ; 1 w = 1 – c (1- t) Na części składowe popytu autonomicznego A wpływ jest zróżnicowany : - na C i I tylko pośredni, - na G i TR bezpośredni. Pozostają trzy narzędzia polityki gospodarczej : - podatki, zamówienia rządowe, transfery.

20. F 4. Model czterosektorowy • Rozszerzenie o sektor wymiany z zagranicą ( Oz ) • i o nowy rodzaj popytu ( X jako czysta nadwyżka eksportowa) ; • mamy więc SEK = H + F + Rz + Oz • i AD = C + I + G + X • Gdy X  0 , pomiędzy gospodarką zamkniętą a otwartą wystąpi różnica wielkości popytu i produkcji . Z założenia tylko F ma związki z zagranicą ( uproszczenie ) , trzeba do schematu trzech sektorów dodać blok Oz. Import Eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm, import - popytu naszych firm płynący za granicę. Oz Eksport

21. zakładamy Exp = Exp Exp Nowe funkcje w modelu : • - funkcja eksportu : tj. cały eksport jest wielkością autonomiczną, to decyzje partnerów zewnętrznych, niezmienne w okresie krótkim. Exp Y - funkcja importu : zakładamy, że część importu ma charakter autonomiczny - import niezbędny, Imp ; • pozostała część importu ma charakter zmienny, • zależy od wielkości produkcji Y ; • przyjmijmy tu pojęcie skłonności do importu ( m ) :  Imp niech m = Import zmienny = m Y  Y

22. Imp + m Y Imp Imp = Imp + m Y Funkcja importu ma więc postać następującą : Imp m Y Y Suma powyższych funkcji daje następujący obraz : Exp,Imp Imp B E Exp A Y W obszarze A eksport jest wyższy od importu, mamy nadwyżkę, tj. dodatkowy strumień popytu pobudzający gospodarkę, X > 0. W punkcie E mamy równowagę, X = 0 (ale zmiana struktury Y !). W obszarze B import jest wyższy od eksportu, mamy deficyt, X < 0 .

23. = Exp – Imp – m Y • Ogółem funkcja obrotów z zagranicą : • X = Exp – Imp Po dodaniu funkcji X do 7 funkcji modelu trzysektorowego możemy rozwiązać model czterosektorowy, tj. obliczyć produkcję w stanie równowagi : 1 YE = ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) 1 – c ( 1 – t ) + m Równowaga - gdy Yi = YE Jeżeli Yi  Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie produkcji ( tj. decyduje popyt ) .

24. Czy są nowe możliwości regulacji gospodarki przez państwo ? • Exp jest autonomiczny, rząd może tylko zachęcać lub zniechęcać firmy prywatne ; • rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma jednak pewien wpływ ; • Imp jest też autonomiczny ( + dwie uwagi j.w. ) ; • import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest głównie technologicznie, konieczną importochłonnością m , stabilną w okresie krótkim ; • W ramach przyjętych założeń nie ma więc nowych narzędzi polityki gospodarczej.

25. Pytania : 1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE ) wg. modelu 2-sektorowego ( 3-sektorowego ; 4-sektorowego ). 2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( - Yi > YE ) w modelu 2-sektorowym ( 3-sektorowym ; 4-sektorowym ). 3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po rozsze- rzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki przez państwo zgodne z założeniami modelu 4-sektorowego.

26. Wykład II Modelowanie typu IS - LM

27. 1. Przedmiot • Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim: • - na rynku towarowym ( IS ) z podziałem na • konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ; • na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy • agregatami M a B ; • na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) z podziałem • na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ; - na rynku pracy ( SR ) ; oraz wielostronne powiązania między rynkami. Rodzaje problemów : a) - analiza stanu równowagi i jego warunków b) - analiza automatycznego procesu równoważenia ( gdy P  E, to P  E ) • c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E  P ) • d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0  Pp = Ep , • gdzie p - stan pożądany )

28. 2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii • Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 ) jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa. • Ewolucja modelu ciągle trwa ( np. pogłębianie i rozszerzanie analiz, zmiana założeń, rozwój szaty matematycznej ). • Współczesny neo-keynesizm to nadal część głównego nurtu rozwoju makroekonomii ( mainstream ) . • Co było przed Keynesem ? • Prawo rynków Say’a czyli klasyczna koncepcja równowagi. • Podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje własny popyt ; wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz - to tylko „techniczny” pośrednik. • Gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych ) , a popyt zależy od cen.

29. AD0 AS p E0 p0 Q p cena AS (= max.) p AD ilość q q • Gdy popyt się zmienia, produkcja ilościowo pozostanie bez zmian, lecz zmieni się jej wartość. Niech D AD < 0 : Obniżenie popytu doprowadziło tylko do spadku ceny, produkcja nie uległa zmianie. AD1 E1 p1

30. AS0 AD0 AD1 E0 p0 Q0 Q • Współcześnie ceny w większości są administrowane, ruchy cen są kontrolowane ( rola monopoli i państwa ), zaś obniżanie płac jest niemożliwe ( powody społeczne ). • Przy tych ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa. AS1 E2 Q2 Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży, a cena pozostała bez zmiany. Po takiej krytyce Keynes odrzucił rozumowanie klasyczne.

31. 3. Założenia modelowania IS - LM • a) meta – założenia • - gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom, reaguje na bodźce - ale dąży do stabilności, równowagi ; - przyczyny wstrząsów są różne, ale najważniejsze to „zwierzęce” instynkty inwestorów • ( „stadne” decyzje, • irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ; • gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć, • to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ; • - polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ; • reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy, • a nie cenowy ( jak u klasyków ) .

32. b) założenia oczywiste [ u nas niezbędne tymczasem (?) ] • grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje ekonomiczne są podejmowane przez licznych producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ; • - państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora publicznego ; • - gospodarka jest mieszana ; • - istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz społeczna ) ; • - brak zjawisk nadzwyczajnych ( np. ekonomicznych, społecznych, politycznych ) ; • - gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, zdrowa.

33. c) założenia idealizujące ( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości ) • - istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji, • można nimi manipulować ; • dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem • ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki ); • rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje • dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ; - dochody budżetu państwa to tylko podatki, wydatki to tylko zamówienia państwowe ( uproszczenie - brak transferów, uwzględniamy tzw. opodatkowanie netto ) ; • ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta . • W miarę rozbudowy modelu te założenia będą zmieniane.

34. d) założenia analityczne ( cząstkowe ) • Takie założenia są przyjmowane i uchylane stosownie do logiki analiz, dotyczą np. : • - stanu wyjściowego ( równowaga , jej brak – • nadmiar czy niedobór, na którym z badanych rynków ) ; • - siły, treści i charakteru impulsu ( wstrząsu ) zewnętrznego • lub wewnętrznego, zmieniającego stan wyjściowy i / lub • warunki funkcjonowania któregokolwiek z rynków ; - kolejności analiz rynków ; - przebiegu krzywych równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ; - rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej.

35. Pytania : • 1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do • gospodarki i jej modelowania. • 2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich analiz • modelowych nie można bezpośrednio stosować do • współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej • i ustabilizowanej gospodarce rynkowej ? ( - do dzisiejszej gospodarki polskiej ? )

36. Wykład III Model rynku towarowego i rynku pieniężnego

37. Część I - Model rynku towarowego • 1. Prezentacja rynku • - znane kategorie ekonomiczne, podmioty, transakcje • 2. Wyprowadzenie funkcji równowagi • Równowaga, gdy AD = AS = Y • Trzy części popytu AD = C + I + G • a) funkcja konsumpcji C = C + c Yd gdzie Yd = Y – t Y = Y (1 – t ) więc : C = C + c Y (1 – t )

38. Otrzymujemy : I = I - a i b) funkcja inwestycji Pozostają inwestycje autonomiczne I , lecz to tylko część inwestycji . • Reszta inwestycji zależy od kosztów kredytu • ( tj. od poziomu stopy procentowej - im droższy kredyt, • tym mniejszy popyt inwestycyjny, a więc znak ujemny ). • Siła reakcji inwestorów na zmianę stopy procentowej • zależy od tzw. wrażliwości inwestorów – wprowadzamy • współczynnik a ( a = const., a > O ) . Ujęcie bardziej realistyczne od sektorowego, ale popyt inwestycyjny jest nadal niezależny od dochodu !

39. - pozostaje G = G A 1 A = C + I + G ___ ____ i = - Y III= a a w 1 1 – c (1 – t) c) funkcja popytu rządowego • d) formuła krzywej IS ( Y = AD , AD = C + I + G ) gdzie : IS i E Każda para zmiennych (iE, YE)spełnia warunek równowagi rynku ( tj. punkt E leży na krzywej IS ) . iE Y YE

40. IS E0 i0 Y Y0 • 3. Analiza krzywej IS a) zmiany położenia punktu E na IS Przykład - skutki wzrostu i do i1 : i1 E1 - podrożenie kredytu inwestycyjnego, więc rezygnacja z najmniej opłacalnych projektów ; E2 i2 - obniżenie popytu inwestycyjnego, więc również obniżenie produkcji dóbr inwestycyjnych ; Y1 Y2 - obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników zatrudnionych w tej sferze ; - obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji dóbr konsumpcyjnych ; - dalsze efekty... A w przypadku obniżenia stopy ...

41. A 1 ___ ____ i = - Y a a w b) zmiany położenia krzywej IS Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a , gdzie A = C + I + G . Ale : C = const. , I = const. , a = const. zmienić można tylko G = G ! To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu lub podwyższeniu zamówień publicznych.

42. i IS0 i0 Y Y0 • Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego czyli restrykcja fiskalna ) IS1 IS2 E2 E1 Y1 Y2 Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i . Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) . Restrykcja fiskalna przesuwa krzywą IS równolegle w lewo. Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 ) zwiększa produkcję i przesuwa krzywą IS równolegle w prawo. Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) .

43. i Y • c) zmiany kąta nachylenia IS • Znaczenie tego kąta : • - IS1 stroma, bliska pionu ; • - IS2 płaska, bliska poziomu ; • - identyczne obniżenie stopy procentowej. IS1 IS2 E0 i0 E1 E2 i1 Y1 Y0 Y2 Kąt nachylenia IS decyduje o sile reakcji produkcji na zmianę stopy procentowej.

44. Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w, gdzie 1 . . i IS0 Y w = 1 - c ( 1 - t ) • Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t. • Gdy t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła omówionej reakcji - krzywa IS zbliży się do pionu ( IS1 ). Jest oczywiste, że gdy t obniży się, krzywa IS zbliży się do poziomu ( IS2 ). IS2 (t <0) IS1 (t > 0)

45. . . . . i i i i IS0 IS0 IS0 IS0 Y Y Y Y Podsumowanie – działanie różnych narzędzi polityki gospodarczej na rynku pieniężnym : • zmiany G przesuwają krzywą IS • wraz z leżącym na niej punktem E ; • zmiany i przesuwają punkt E • na nieruchomej krzywej IS ; Zakres działań polityki gospodarczej : • zmiany t zmieniają kąt nachylenia IS i położenie punktu E .

46. i IS P • • E Y • Przykład - jaką politykę gospodarczą należy zastosować, by zrównoważyć rynek opisany szkicem : Polityka gospodarcza to ruch E  P ! Należy więc : - podwyższyć i oraz - zmniejszyć G i / lub - zwiększyć t .

47. Część II - Model rynku pieniężnego • 1. Prezentacja rynku • a) przedmiot obrotu to pieniądz • (definicja : płynny i akceptowany powszechny ekwiwalent ) • b) rodzaj transakcji : ( gospodarka zamknięta ! ) • przepływy pomiędzy znanym agregatem M ( gotówka ) • a agregatem B ( inne aktywa – np. obligacje ) • Różnice - części składowe B : • - nie pełnią funkcji środka płatności ( np. podatki ), • to forma lokaty ( oszczędzania ) ; • - mają płynność niższą od M ; • - są obarczone ryzykiem ( ryzyko bankructwa banku i/lub • emitenta obligacji, ryzyko kursowe ) , • - ale przynoszą odsetki !!! Istota : ryzyko i „zysk” czy bezpieczeństwo bez „zysku”.

48. c) strona podażowa rynku pieniężnego ( M ) • tj. gotówka poza systemem bankowym plus wkłady á vista. • Podaż M określa państwo ( bank centralny ) poprzez : • - emisję pieniądza ; • określanie stopy procentowej ; • ( skutek to np. zmiana wielkości lokat bankowych ) ; • operacje otwartego rynku • ( np. transakcje obligacjami rządowymi ) ; • wpływ na banki komercyjne i ich kreację pieniądza • ( np. określenie stopy rezerw obowiązkowych ). Bank centralny może zwiększyć podaż pieniądza lub ją zmniejszyć - to subtelna gra na wielu instrumentach ( jaką metodą, jaka zmiana ) .

49. Decydując o podaży pieniądza trzeba uwzględnić m.in. : - sytuację finansową w punkcie wyjścia ( tj. ilość pieniądza w obiegu i szybkość obiegu ) ; • przewidywane zmiany ( np. tempo inflacji, wzrost podaży towarów ) ; • związki pieniężne/kapitałowe z innymi krajami ; • regulacyjne znaczenie zmian wielkości podaży pieniądza dla poziomu aktywności ekonomicznej ( m.in. dla wielkości produkcji ) i to nasz temat !

50. strumień dochodów strumień wydatków • d) strona popytowa • - motyw transakcyjny niezbędny zasóbpieniądza Niezbędny zasób pieniądza musi likwidować możliwe niezgodności pomiędzy tymi strumieniami. Ujęta makroekonomicznie wielkość niezbędnego zasobu zależy od wartości transakcji ( tj. wielkości produkcji ) oraz od sprawności ruchu pieniądza ( tj. szybkości obiegu pieniężnego ) . Częścią motywu transakcyjnego jest też tzw. motyw przezornościowy ( np. zakupy okazyjne ) .