Presentatie ORD 24 juni 2010 Talitha Visser t.c.visser@utwente.nl

1. Symposium‘Professionele ontwikkeling van vo- en mbo-docenten: vergelijkingsperspectieven uit de onderwijspraktijk!’Kenmerken voor een professionaliseringsprogramma om de implementatie van een vakoverstijgende-module te bevorderen. Presentatie ORD 24 juni 2010 Talitha Visser t.c.visser@utwente.nl Fer Coenders; Jules Pieters; Cees Terlouw

2. Deze presentatie • Probleemstelling • Onderzoeksvraag • Onderzoeksaanpak • Resultaten t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

3. Probleemstelling Nieuw onderwijs invoeren is ingewikkeld, dit geldt speciaal voor NLT: • NLT heeft een modulaire structuur, waardoor veel keuzevrijheid. • Minimaal 3 eerstegraads bevoegde docenten uit de vakkan fysische geografie, biologie, natuurkunde, scheikunde en wiskunde moeten samenwerken. • Docenten hebben geen specifieke gerichte scholing of voorbereiding op de modules. • Nieuwe kennis, vaardigheden en routines moeten eigen gemaakt worden. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

4. Probleemstelling Bijzonderheden vak NLT & Ontbrekende voorbereiding op implementatie Effectieve implementatiestrategie voor NLT-modules. HOE ?Docenten voorbereiden Met behulp van kenmerken voor een effectieve implementatie kunnen NLT-docenten zich optimaal voorbereiden op de implementatie van NLT-modules. Door middel van een professionaliseringsprogramma waar docenten actief bij worden betrokken. (Loucks-Horsley, 2003; Penuel, Fishman & Yamaguchi, 2007,Verloop & Lowyck, 2003) Implementatie = selectie, invoering en uitvoering van een NLT-module. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

5. Onderzoeksvraag Welke kenmerken voor een professionaliseringsprogramma bevorderen de implementatie van een NLT-module? Professionaliseringsprogramma: ondersteuningsprogramma voor docenten Implementatie: selectie, invoering en uitvoering van een NLT-module t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

6. Onderzoeksaanpak Bij het selecteren van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: • Implementatiekenmerken van scholen, • Specifieke kenmerken van het vak NLT en • Stimulerende factoren voor effectieve implementatie. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

7. Onderzoeksaanpak – bron A A. Implementatiekenmerken van scholen • Professionaliseringsprogramma laten aansluiten bij bestaande implementatiesituaties van school (schoolpraktijk) • Bestaande implementaties in kaart brengen. • Niet eenvoudig, docenten opnieuw bedenken wat ze bij eerder modules hebben gedaan. • Analyseschema voor ontwikkeld die implementatiesituatie van een school weergeeft. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

8. Analyseschema • Analyseschema bestaat uit 2 dimensies: • Kolommen: Onderwijsontwikkelingsfasen, gebaseerd op het ADDIE-model zoals van Verhagen, Kuiper & Plomp (1999) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

9. Analyseschema • Analyseschema bestaat uit 2 dimensies: • Rijen: tot vijf gereduceerde curriculumcomponenten, gebaseerd op het curriculumspinnenweb van Van den Akker (2003) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

10. Analyseschema Een ingevuld analyseschema laat zien welke keuzes docenten hebben gemaakt en welke (implementatie)kenmerken er in de praktijk worden gebruikt bij de implementatie van een NLT-module. Uit het analyseschema worden kenmerken voor het professionaliseringsprogramma gedestilleerd die voortkomen uit de bestaande schoolpraktijk. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

11. Onderzoeksaanpak – bron B Om een professionaliseringsprogramma op te stellen dat bijdraagt aan een effectieve implementatie van een NLT-module willen we kenmerken boven tafel krijgen die aandacht nodig hebben in een dergelijk programma. Bij het opstellen van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: • Implementatiekenmerken van scholen, • Specifieke kenmerken van het vak NLT en • Stimulerende factoren voor effectieve implementatie t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

12. Onderzoeksaanpak – bron B B. Specifieke kenmerken voor het vak NLT. • Autonomie scholen, Modulaire structuur, Vakoverstijgende karakter • Nieuwe kennis, vaardigheden en routines • Geen specifieke/ gerichte scholing of voorbereiding • Docent moet over een brede kennisbasis en didactische vaardigheden beschikken. • Hoyle and John, 1995  Beperkte & Uitgebreide professionaliteit • Een professionaliseringsprogramma voor NLT is bedoeld om de uitgebreide professionaliteit van docenten te bevorderen. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

13. Onderzoeksaanpak – bron C Om een professionaliseringsprogramma op te stellen dat bijdraagt aan een effectieve implementatie van een NLT-module willen we kenmerken boven tafel krijgen die aandacht nodig hebben in een dergelijk programma. Bij het opstellen van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: • Implementatiekenmerken van scholen, • Specifieke kenmerken van het vak NLT en • Stimulerende factoren voor effectieve implementatie. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

14. Omgevings- factoren Context Curriculum- intenties Curriculum-implementatie Curriculum-effecten Leerling- kenmerken Docent- kenmerken Onderzoeksaanpak – bron C C. Stimulerende factoren voor effectieve implementatie uit implementatieliteratuur. Bij implementeren van een NLT-module (curriculumimplementatie) spelen veel aspecten een rol. Van den Akker (1998) heeft schema ontwikkeld die dit weergeeft. Kan stimulerend en/of belemmerend zijn. Aspecten die invloed hebben op curriculumimplementatie (Van den Akker, 1998) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

15. Onderzoeksaanpak – bron C Deze 3 bronnen hebben er voor gezorgd dat we de onderzoeksvraag kunnen beantwoorden. Welke kenmerken voor een professionaliseringsprogramma bevorderen de implementatie van een NLT-module? t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

16. Resultaten Tijdens het professionaliseringsprogramma moet aandacht worden besteed aan 5 kenmerken om de invoering en uitvoering van een NLT-module te bevorderen. 1. Docenten moeten hun kennis ontwikkelen. 2. Docenten moeten samenwerken met collega's. 3. Docenten moeten netwerken. 4. De module moet relevant en aantrekkelijk worden gemaakt voor leerlingen. 5. Docenten moeten goed voorbereid zijn voor hun lessen. Op basis van deze vijf kenmerken is een generiek professionaliseringprogramma ontwikkeld en uitgevoerd voor 2 NLT-modules t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

17. Bedankt voor u aandacht . Talitha Visser t.c.visser@utwente.nl Tel: 053 489 4814

18. Samenvatting Onderzoeksaanpak Per school (8x): • Semigestructureerd interview afgenomen, invullen alle cellen van analyseschema + docent vraag beantwoord: “Wat is voor u stimulerend / belemmerend aan het invoeren/verzorgen van NLT”. • Interview transcriberen, kernwoorden achter zin Vb. ”.. omdat veel van onze leerlingen geneeskunde gaan studeren en dus de interesse van de leerlingen daar ligt..” (interesse student) • Kernbegrippen in analyseschema Totaal (scholen samen): • Acht schema’s samenvoegen • Kernbegrippen samennemen • Stimulerende en Belemmerende elementen ook in analyseschema Validiteit: controle onafhankelijk persoon, 86% direct gelijk t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

19. Samenvatting Onderzoeksaanpak Kernbegrippen analyseschema (bron A) indelen volgens Hoyle and John in een van de 3 groepen. (bron B) • Uitgebreide professionaliteit • Beperkte professionaliteit • Geen professionaliteit De kernbegrippen uit de groep van de uitgebreide professionaliteit en de kernbegrippen die worden aangegeven als stimulerend worden vergelijken met de implementatie literatuur. (bron C) Hieruit blijven 5 kernbegrippen over die de onderzoeksvraag beantwoorden t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

20. Factoren die een rol spelen bij selectie van een NLT-module • de module sluit aan bij de interesse/ belevingswereld van de leerlingen • leerlingen kunnen zelfstandig met de module aan het werk • de inhoud van de module sluit aan bij de voorkennis van leerlingen • de module is voldoende verdiepend voor de leerlingen • de module is voldoende verbredend voor de leerlingen • de module is voldoende gevarieerd in zijn vaardigheden en werkvormen • de module is inhoudelijk kloppend, helder en gestructureerd • de module brengt samenhang tussen de verschillende mono-vakken • de module heeft een maatschappelijke betekenis voor leerlingen • de module sluit aan bij de interesse van de docent • in de module is ruimte voor eigen inbreng (creativiteit) van de docent • de module is realiseerbaar en uitvoerbaar door de docent • de module bevat een goede docentenhandleiding • materialen en faciliteiten die nodig zijn voor de module zijn makkelijk te realiseren t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

21. Generieke Model voor onderwijskundige ontwerpen van Verhagen, Kuiper & Plomp (1999) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

22. Curriculumspinnenweb van Van den Akker (2003) Curriculumcomponenten worden teruggebracht van 10 naar 5: Doel = Rationale, Aims & Objectives Inhoud = Content Didactiek = Learning activities, teacher role, materials & resources, grouping Voorwaarden= Location, time Toetsing = Assessment t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie

23. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie