2011 YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ VE 2012 YILI ÖNGÖRÜLERİ

2. 2011 YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ VE 2012 YILI ÖNGÖRÜLERİ 21 Aralık 2011

3. 2011 TAHMİNLERİMİZ VE GERÇEKLEŞMELER

4. Dünya ekonomisi 2010 yılında yüzde 4.0 büyüdükten sonra 2011 yılında beklentilerin altında yüzde 2.6 büyüyecek. Büyüme ivmesi özellikle gelişmiş ülkelerde yavaşlamaktadır. Gelişmiş ülkelerde büyüme 2011 ve 2012 yılında yüzde 1.3 olacaktır. Euro bölgesi 2012 yılında zayıf kalacak, Avrupa borç sorunu belirleyici olacaktır. 2011 yılında büyümenin motoru yine gelişen ülkeler oldu. Gelişen ülkeler 2011 yılında yüzde 6.0, 2012 yılında ise yüzde 5.6 büyüme gösterecek. Dünya ekonomisinde büyüme performansı yavaşlıyor. Gelişen ülkeler de gelişmiş ülkelerin yavaşlamasından olumsuz etkileniyor. DÜNYA EKONOMİSİNDE BÜYÜME YAVAŞLIYOR

5. 2011 YILINDA DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN TÜRKİYE’YE ETKİLERİ • TÜRKİYE SAĞLAM FİNANSAL SİSTEMİ, DÜŞÜK KAMU BORCU, • CANLI İÇ TALEP VE HIZLI BÜYÜME AVANTAJI İLE OLUMLU AYRIŞTI • GELİŞMİŞ ÜLKELER VE AVRUPA EKONOMİLERİNDE YAVAŞ BÜYÜME • NEDENİYLE TÜRKİYE’YE İLGİ ARTTI • EKONOMİDE HIZLI BÜYÜME SONUCU YÜKSEK CARİ AÇIK OLUŞTU • TEMMUZ-AĞUSTOS AYINDAN İTİBAREN KÜRESEL BOZULMA, • VE TÜRKİYE’DEN SERMAYE ÇIKIŞI; DÖVİZ KURLARINDA VE FAİZ • ORANLARINDA YÜKSELME • YILIN SON ÇEYREĞİNDEN İTİBAREN EKONOMİK YAVAŞLAMA VE 2012 • BÜYÜME BEKLENTİLERİNİN ZAYIFLAMASI

6. DÜNYA EKONOMİSİNDE 2012 YILI İÇİN RİSKLER • AVRUPA BORÇ SORUNUNUN ÇÖZÜMSÜZ KALMASI VE EURO • BÖLGESİNİN KÜÇÜLMESİ • DÜNYA GENELİNDE BÜYÜME PERFORMANSININ ZAYIFLAMASI • GELİŞEN ÜLKELERİN BÜYÜMELERİNDE HIZLI YAVAŞLAMA • FİNANSAL KAYNAKLARIN GELİŞMİŞ ÜLKELERE AKMASI VE GELİŞEN • ÜLKELERDEN KAYNAK ÇIKIŞI

7. TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN ORTA VADELİ BÜYÜME BEKLENTİLERİ

8. 2010 Hızlı Büyüme 2010 yılında ekonomi yüzde 9.0 ile kriz sonrası hızlı bir büyüme gösterdi. İnşaat sektörü de yine yüzde 17.1 ile hızlı bir büyüme yaşadı. 2011 Kontrolü Büyüme Hedefi 2011 yılında büyümenin kontrol edilmesi amaçlı politikalara rağmen ekonomik büyüme yüzde 7.5 olarak beklenmektedir. 2011 yılında inşaat sektörü ise yüzde 10 oranında büyüme gösterecektir. 2012 Büyümede Yavaşlama Beklentisi 2012 yılında Türkiye ekonomisinde büyüme yavaşlayacaktır. 2012 yılında ekonomin genelinde yüzde 4 büyüme inşaat sektöründe ise yüzde 6-7arasında büyüme hedeflenmektedir. EKONOMİ VE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE BÜYÜME Büyüme Oranları

9. İşsizlik oranı 2010 yılında yüzde 11.4’e gerilemiştir. 2011 yılında da düşüş devam etmiş olup, işsizlik oranı yüzde 10.5’e inecektir. 2011 yılında inşaat sektöründeki istihdam 1.91 milyon kişi ile tarihi zirvesine ulaşmıştır. Toplam istihdam içindeki payı yüzde 7.7’ye kadar çıkmıştır. 2012 yılında inşaat sektörü istihdamı göreceli yüksek kalmaya devam edecektir. İşsizlik Oranları GENEL VE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İSTİHDAM İnşaat Sektöründe İstihdam KAYNAK: TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU VERİLER ÇEYREK DÖNEMİN SON AYI İTİBARİYLE

10. 2010 yılında enflasyon yüzde 6.4 olarak gerçekleşti. 2011 yılında ise döviz kurlarının artışı ve enerji-kamu zamları etkisi ile birlikte enflasyon önemli ölçüde yükseldi. Yıl sonu enflasyonu yüzde 10.0 olarak gerçekleşecektir. 2012 yılında enflasyon yılın ilk yarısında yüksek kalacak ikinci yarında ise gerileyecektir. Yıl sonu hedefi yüzde 5.2’dir. ENFLASYON Enflasyon Oranları

11. Merkez Bankası 2011 yılı içinde para politikasında önemli değişiklikler yaptı. Merkez Bankası gösterge faiz yerine gecelik borç verme faiz oranlarını kullanmaya başladı. 2011 yılının ikinci yarısında MB faiz oranları yükselmeye başladı. Buna bağlı olarak tüketici ve ticari kredi faizleri de yükseliyor. 2012 yılının ilk yarısında faiz oranları yüksek kalmaya devam edecektir. İkinci yarısında ise sınırlı düşüş beklenmelidir. Türk Lirası 2011 yılında önemli ölçüde değer kaybetti. 2012 yılında daha istikrarlı kalacaktır. PARA POLİTİKALARI VE FAİZ ORANLARI Merkez Bankası Gösterge Faiz Oranı (1) Merkez Bankası Gösterge Faizi değiştirdi

12. 2011 yılında alınan ekonomiyi yavaşlatma önlemlerine ve Türk Lirasının değer kaybına rağmen cari açık artmıştır. 2011 yılında cari açık 77.0 milyar dolar olacaktır. 2012 yılında ise ekonomideki yavaşlamaya rağmen cari açık göreceli yüksek kalmaya devam edecektir 2012 yılında cari açığın finansmanı risk oluşturmaya devam edecektir. CARİ AÇIK VE FİNANSMANI Dış Ticaret ve Cari İşlemler Açığı

13. GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ

14. 2011 YILINDA GLOBAL GAYRİMENKUL PİYASALARI • GELİŞMİŞ ÜLKE KONUT SEKTÖRLERİNDE İYİLEŞME ZAYIF KALDI • GELİŞMİŞ ÜLKELERİN KONUT FİNANSMAN SİSTEMİNDE SIKINTILAR • SÜRÜYOR • GELİŞMİŞ ÜLKELERDE İNŞAAT FAALİYETLERİ VE HARCAMALARI • ÖNCE KÜÇÜLMEYE DEVAM ETTİ, SONRA DURAĞANLAŞTI • GELİŞMİŞ ÜLKELERDE TİCARİ GAYRİMENKUL DEĞERLERİNDE, • YATIRIMLARINDA VE FİNANSMANINDA DURAĞANLIK SÜRÜYOR • GELİŞEN ÜLKELERİN İNŞAAT SEKTÖRLERİNDE BÜYÜME HIZI KONTROL • EDİLİYOR • GELİŞEN ÜLKELERİN GAYRİMENKUL VARLIK FİYATLARI KONTROLLÜ • OLARAK GEVŞİYOR • TÜRKİYE GAYRİMENKUL FİYATLARI VE FİNANSAL SİSTEMİNİN YAPISI • İTİBARİ İLE BALON RİSKİ EN AZ OLAN ÜLKE

15. 2011 YILINDA ABD KONUT VE TİCARİ GAYRİMENKUL PİYASASI ZAYIF VE DURAĞAN ABD TİCARİ GAYRİMENKUL FİYATLARI ABD KONUT SEKTÖRÜ GÖSTERGELERİ

16. 2011 YILINDA ABD VE AB’DE İNŞAAT SEKTÖRÜ FAALİYETLERİ ZAYIF KALDI ABD’DE İNŞAAT HARCAMALARI YILLIK BİRİKİMLİ MİLYAR DOLAR AB’DE İNŞAAT HARCAMALARI DEĞİŞİM % (1) Ekim 2010

17. GLOBAL GAYRİMENKUL PİYASALARI 2012 BEKLENTİLERİ • GELİŞMİŞ ÜLKELERDE KONUT PİYASASI BASKI ALTINDA KALMAYA • DEVAM EDECEK • GELİŞMİŞ ÜLKELERDE TİCARİ GAYRİMENKUL FİNANSMAN • OLANAKLARI SINIRLI KALACAK • GELİŞEN ÜLKELER GAYRİMENKUL PİYASALARINDAKİ AŞIRI ISINMA • VE FİYAT BALONLARINA KARŞI KONTROLLÜ SOĞUTMA • TÜRKİYE’DE GAYRİMENKUL VARLIK FİYATLARI SEVİYESİ VE • FİNANSAL KURUMLARIN TAŞIDIKLARI YÜKÜMLÜLÜKLER İTİBARİ İLE • BALON RİSKİ ÖNGÖRÜLÜMÜYOR

18. Konut sektörü; Ekonomideki soğutma çabalarına, konut kredileri genişlemesinin kontrolü hedefine ve konut kredileri faizlerindeki yükselişe rağmen yeni konut projeleri iştahını korumuş, konut satışları sürmüş, yeni markalı konutların arzı hızlanmış, konut kredisi kullanma iştahı korunmuş ve yeni konut başlangıçları sürmüştür. Ticari Gayrimenkul sektörü; Ekonomik büyüme, tüketici güveninde ve perakende harcamalarda artış, yabancı ilgisi ve iş dünyasının beklentilerindeki iyileşme ile birlikte alışveriş merkezi ve ofis alt pazarlarında büyüme hızlanmıştır. 2011 YILINDA TÜRKİYE GAYRİMENKUL PİYASASI

19. TÜRKİYE GENEL İSTATİSTİKLER Yapı ruhsatları (Belediye kaynaklı) 2009’da 527 bin adet, 2010’da 810 bin adet. 2011 ilk 9 ayında 2010 aynı dönemine göreyüzde9 azalış ile 427 bin adet 2011 yıl sonu beklentisi 570-580 bin adet Konut satışları (Tapu kaynaklı) 2010 yılında 357 bin adet 2011 yılı ilk 9 ayında 300 bin adet satış, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde16 artış 2011 yıl sonu beklentisi 450 bin adet Konut kredi faiz oranları 2011 yılının genelinde aylık ortalama yüzde 1’in üzerinde faiz oranları Konut kredileri 2010 yıl sonunda 60.8 milyar TL, 2011 yılı Kasım sonu itibariyle 74 milyar TL, yüzde 22 artış, yıl sonu beklentisi 75 milyar TL, Yabancıların gayrimenkul net alımları 2010 yılında 2.5 milyar dolar 2011 yılı ilk 9 ayında, 2010 aynı dönemine göre yüzde 19 gerileme ile 1.5 milyar dolar, yıl sonu beklentisi 2.0 milyar dolar

20. KONUT SEKTÖRÜ 2011-2012 Konut İhtiyacı Artan nüfus, kentleşme oranı, evlerin yenilenme ihtiyacı, kentsel dönüşüm faktörlerine bağlı olduğu için ekonomik gelişmelerden bağımsız Yılda 650-700 bin adet konut ihtiyacı (GYODER Konut Finansman Raporu) Konut Talebi 2011 genelinde konut talebinde artış Kredi faiz oranlarında yükselme ile kredi iştahında yavaşlama Bankaların konut kredisi kullandırma eğilimlerinde yavaşlama beklentisi Üreticilerin tüketiciye yönelik devam eden kampanyaları 2012 yılında kişi başı gelir ve hane halkı gelirlerinde daha sınırlı artış 2012 yılında konut talebinde sınırlı artış beklentisi Yabancılara konut satışı düzenlemesi ile ilave talep

21. Konut Fiyatları 2011 yılında konut fiyatları ve kiralar Türkiye genelinde sınırlı arttı (enflasyona paralel) Konut fiyatları alım için uygun seviyelerde 2012 yılında beklenen konut talebi ve yeni konut arzları çerçevesinde konut fiyatlarında artış sınırlı kalır (enflasyona paralel) Konut Arzı 2011 yılında yeni ve markalı konut arzı genişleyerek sürdü Daha önce başlayan projelerin tamamlanması ile her vasıfta konut arzı 2012 yılında yavaşlayarak sürecek KONUT SEKTÖRÜ 2011-2012

22. Ofis Talebi 2011’de hızlı ekonomik büyümeye bağlı olarak yeni ofis kiralama talebinde artış, özellikle A sınıfı ofislerde boşluk oranlarında gerileme ve kiralarda yeniden sınırlı ölçüde artış, yabancı şirketlerin talebinde hissedilir artış, yeni gelişen ofis alt bölgeleri, 2012 yılına ilişkin ekonomideki yavaşlama beklentilere bağlı olarak kiralama talebinde artış yavaşlayarak devam edecektir. Yıl genelinde boşluk oranları düşük kalacakken, ofislerin döviz cinsi kiraları sabit kalacaktır. Ofis Arzı 2011 yılında İstanbul’da MİA bölgesinde ve Anadolu ile Avrupa yakasında MİA dışı yeni gelişen alanlarda ofis arzı genişlemiştir; 470 bin m2 ilave alan. 2012 yılında talepteki genişlemeyi karşılamak üzere yeni gelişme ve dönüşüm alanlarında ofis yatırımları ve yeni ofis arzları sürecektir. Karmaprojeler içinde ofis alanlarının payı artacaktır. Kiralama ile birlikte satış amaçlı ofis arzı da genişleyecektir. OFİS SEKTÖRÜ 2011-2012

23. AVM Talebi 2011’de tüketici güvenindeki artış ve perakende sektöründeki hızlı büyümeye paralel kuvvetli AVM kiralama talebi, Yabancı perakendecilerin artan Türkiye ilgisi AVM talebini artırıyor, Hane halkı gelir artışı ve organize perakendenin genişleme potansiyeli orta vadede AVM talebini canlı tutuyor, 2012 yılına kiralama talebi sürecek AVM Arzı Devam eden AVM yatırım stoku 2 milyon m2 kiralanabilir alana sahip AVM yatırımları hem büyük şehirlerde hem diğer şehirlerde genişliyor 2012 yılında da 1.2 milyon m2 kiralanabilir alana sahip yeni arz olacak AVM SEKTÖRÜ 2011-2012

24. AVM SEKTÖRÜ 2011 2011 YILINDA AÇILAN AVM SAYISI (1) 12 Aralık • 2011 yılında 31 yeni AVM açıldı. Yeni açılan AVM kiralanabilir alan büyüklüğü • 1.048.145 m2 • 2011 sonunda AVM sayısı 292 toplam kiralanabilir alan büyüklüğü 7.33 milyon m2, bin • kişi başına kiralanabilir alan 97.0 m2,

25. Lojistik Alan Talebi Ekonomik canlanmaya rağmen yeni kiralamalar yıl genelinde zayıf kaldı, yeni kiralamalarda perakende sektörünün artan talebi oluştu, kiralar yıl boyunca değişmeden aynı kaldı. 2012 yılında ekonomideki yavaşlama beklentisine rağmen orta vadeli büyüme planları çerçevesinde lojistik alan kiralama talebinde sınırlı artış beklentisi, yabancı lojistik firmalarının ilgisinde artış, kira seviyeleri aynı kalır. Lojistik Alan Arzı 2011 yılında yeni lojistik alan arzı sınırlı kaldı, talebin yetersiz kalması ve yüksek arazi fiyatlarından kaynaklanan maliyetler ve düşük kiralar yeni arzları sınırlıyor. 2012 yılında yeni nesil orta ölçekli kaliteli perakende sektörü odaklı lojistik alan arzı beklentisi, yüksek arsa fiyatları yatırımları sınırlamaya devam edecek. LOJİSTİK SEKTÖRÜ 2011-2012

26. TURİZMVEOTEL SEKTÖRÜ 2011-2012 • 2011 Gerçekleşmeleri • 2011’in ilk 10 ayında Türkiye’ye gelen turist sayısı yüzde 10 arttı. • Kongre turizmi, eğlence-dinlence ve alışveriş turizmi ile şehir ve iş otelleri en hızlı gelişen alanlar. • Anadolu illerinde yerli-yabancı 3-4 ve 5 yıldızlı otel yatırımları artarak sürdü. • İstanbul’a gelen turist sayısı yüzde 16 artarak 7.5 milyon oldu. İstanbul’da 4 ve 5 yıldızlı otellerin performansı yükseliyor. İlk 8 ayda doluluk oranı yüzde 77’ye çıktı. Euro cinsi oda fiyatları yüzde 17.2, oda başı gelirler yüzde15.4 arttı. • İstanbul’da 4 ve 5 yıldızlı otel yatak kapasitesi 2.450 ilave ile 33.200’e ulaştı. • 2012 Beklentileri • Turizm faaliyetleri çeşitlenerek sürecek, komşu ülkelerden katılım, kongre, alışveriş ve eğlence-dinlence turizmi daha hızlı büyüyecek. • Oda fiyatları ve odabaşı başı gelir artış trendi devam edecek. • İstanbul’da 2012 yılında 4 ve 5 yıldızlı 3.500 oda ilave olacak, kapasite 36.700’e çıkacak. • Pazarda güçlü büyüme trendi ve oda başı gelir performansı ile yabancı yatırım ilgisi artacak.

27. GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI 2011 • 2011 yılında 2 yeni GYO halka açıldı, 1 birleşme yaşandı ve İMKB’de kayıtlı • GYO sayısı 23’e yükseldi, 22 GYO işlem görüyor, 1 GYO gözaltı pazarında • bulunuyor • 23 GYO Piyasa değeri 9 Aralık itibari ile 11.5 milyar TL KAYNAK: SERMAYE PİYASASI KURUMU VERİLER ÇEYREK DÖNEMİN SON AYI İTİBARİYLE • (1) 9 ARALIK

28. 2012 YILINDA EKONOMİ İLE İNŞAAT VE GAYRİMENKUL SEKTÖRÜNDE DAHA ILIMLI BİR BÜYÜME EKONOMİK BÜYÜME (%3-4) ENFLASYON (% 6.5-7.0) KONUT KREDİ AYLIK ORTALAMA FAİZ ORANI YIL SONU %1.2 KONUT KREDİLERİ (% 15 BÜYÜME) KONUT KREDİLERİ 85 MİLYAR TL İNŞAAT SEKTÖRÜ BÜYÜME % 5-6 KONUT YAPI RUHSATLARI ARTIŞ % 5-10 KONUT FİYATLARI VE KİRALARINDA SINIRLI ARTIŞ (enflasyona paralel) TİCARİ GAYRİMENKUL YATIRIMLARI % 8-10 BÜYÜME TİCARİ GAYRİMENKUL KİRALARI DURAĞAN SONUÇ VE 2012 ÖNGÖRÜLER

29. TALEP YÖNÜNDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Talep yönünde canlılık ve süreklilik için; Konut kredisi faizlerinin gelir vergisi matrahından düşürülmesine imkan verilmelidir. Dar gelirlilerin konut kredisi faizlerine sübvansiyon uygulanmalıdır. Gayrimenkul alım satımında uygulanmakta olan toplam yüzde 3,3’lük tapu harcının makul bir seviyeye indirilmesi gerçekleşmelidir. Alım satım sözleşmelerinde damga vergisi uygulaması kaldırılmalıdır. Gayrimenkul yatırımlarının cazibesini düşüren yasal düzenlemelerden kaçınılmalıdır. Enerji verimliliği ve yeşil binaların yapımı teşvik edilmelidir.

30. ARZ YÖNÜNDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Arz yönünde canlılık ve süreklilik için; İmarlı arsa üretimi ile arsa maliyetleri düşürülmelidir. Arsa maliyetlerindeki KDV unsuru düzenlenmelidir. İmar ve ruhsat bürokrasisi rehabilite edilmelidir. Vergi, resim ve harçlarda haksız rekabet kaldırılmalıdır. Sektöre her kademede kalifiye eleman yetiştirilmesi üzerinde önemle durulmalıdır. Yabancı yatırımcılar ve yabancı sermayeli şirketlerin hareket alanlarını daraltan düzenlemeler ortadan kaldırılmalıdır. Yabancıların mülk edinmesi hakkı uygulama sıkıntısı yaratmayacak şekilde kanunlaştırılmalıdır. İmar ve ruhsat haklarının müktesep hak olarak alınması gerekmektedir.

31. KENTSEL DÖNÜŞÜM Daha planlı şehirler için; Özel sektörün rolü arttırılmalıdır. Kat mülkiyeti kanununda değişiklik yapılmalıdır. Değerleme ve uzlaşma metodları belirlenmelidir. Finansal enstrümanlar oluşturulmalıdır. İmar hakkı transferi ve imar haklarının menkulleştirilmesi sağlanmalıdır. Yeşil binalar ve enerji verimliliği teşvik edilmelidir. Kentsel dönüşüm konut olarak değil şehir olarak düşünülmelidir.

32. KENDİMİZDEN BEKLEDİKLERİMİZ Önümüzdeki dönem tüm oyuncular tarafından iyi çalışılmalı, doğru algılanmalı ve uygun stratejiler geliştirilmelidir.Kentsel dönüşüm,nitelikli konut üretimi temel hedefler olmalıdır. Tasarım, teknoloji ve insan kaynağına yatırıma devam edilmeli, bu yatırımların Türkiye’nin temel dinamiklerine yatırım olduğu unutulmamalıdır. Rekabet ve karlılık için yeni teknolojiler, verimlilik, tedarik ve maliyet yönetimi unsurlarına ağırlık verilmeli, politikalar geliştirilmelidir.