Opracowała: Monika Haligowska

1. Opracowała: Monika Haligowska

2. ASPEKTY PRZEMOCY • INTENCJONALNA: zamierzone działanie człowieka, które • ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary. • NIERÓWNOMIERNY ROZKŁAD SIŁ: jedna ze stron ma • przewagę nad drugą, ofiara jest słabsza, a sprawca • silniejszy. • NARUSZA PRAWA I DOBRA OSOBISTE: sprawca • wykorzystując przewagę sił narusza podstawowe prawa • ofiary, np. do nietykalności fizycznej, godności, • szacunku. • POWODUJE CIERPIENIE I BÓL: sprawca naraża zdrowie • i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu • i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność • do samoobrony.

3. PRZEMOC • Wykorzystywanie swojej przewagi (fizycznej, psychicznej, • seksualnej) nad drugim człowiekiem . • Jest długotrwała. • Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza • (ofiara) przez dłuższy czas jest poddawana negatywnym • działaniom ze strony jakiejś osoby/ grupy osób • silniejszych. • Dochodzi do wyodrębnienia wyraźnych ról: SPRAWCY, • OFIARY, ŚWIADKA przemocy. Zwykle pozostają one • na stałe.

4. PRZEMOC • W przebiegu przemocy następują fazy zaostrzenia i fazy • względnego spokoju, kiedy to możemy mieć wrażenie, • że problem uległ rozwiązaniu. • Sama się nie kończy. • Powoduje poważne psychologiczne konsekwencje. Jej • wpływ może być bezpośredni (doświadczanie przemocy) • bądź pośredni (bycie świadkiem przemocy). • W myśl kodeksu karnego jest przestępstwem.

5. AGRESJA A PRZEMOC AGRESJA: obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną; zaatakowana osoba potrafi bronić swoich praw. Agresja jest często, ale nie zawsze, sposobem wyrażania złości. W szczególnych warunkach może przerodzić się w przemoc. Jest to świadome, zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody fizycznej lub psychicznej. Osoba atakowana ma zbliżone możliwości do atakującego, posiada zdolność skutecznej obrony. Zachowania agresywne: jednorazowy akt, zachowanie chwilowe: ma swój początek i koniec. Formy: samoobrona, forma adaptacyjna – podtrzymanie gatunku, zabawowa - sporty, elementy walki. Zachowania asertywne mogą być utożsamiane z agresją, ale agresją nie są.

6. PRZEMOC A AGRESJA PRZEMOC opiera się na agresji lub nawiązuje do niej, ale ją przekracza (cele przemocy wykraczają poza agresję; ma szeroki zakres pola działania). Przemoc może się posługiwać agresją, ale i różnorodnymi środkami przymusu nie będącymi agresją.

8. RODZAJE PRZEMOCY • fizyczna, • emocjonalna, • wykorzystanie seksualne (molestowanie, nadużycie), • zaniedbanie, • zaniedbanie prenatalne (matka pije alkohol, nie chodzi • na badania kontrolne), • wykorzystanie rytualne (np. obrzezanie), • opóźnienia w rozwoju fizycznym bez uwarunkowań • organicznych (dziecko nie jest upośledzone, ale poprzez • praktyki wychowawcze doprowadza się do opóźnień).

9. KRZYWDZENIE DZIECI PRZEMOC FIZYCZNA: wszelkiego rodzaju działania wobec dziecka powodujące nieprzypadkowe urazy (stłuczenia, złamania, zasinienia). WYKORZYSTYWANIE SEKSUALNE: każde zachowanie osoby dorosłej silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. PRZEMOC EMOCJONALNA: rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka (zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany nerwicowe). ZANIEDBYWANIE: niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka fizycznych i psychicznych (właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia, edukacja, poczucie bezpieczeństwa, miłość rodzicielska, troska).

10. PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO PRZEMOCY I ZACHOWANIE OFIAR 1) SYNDROM WYUCZONEJ BEZRADNOŚCI: poddanie się, zaprzestanie działania wynikające z przekonania, że cokolwiek się zrobi, nie będzie to miało żadnego znaczenia ponieważ zawsze znajdzie się powód do zachowań agresywnych. Wyuczona bezradność to najczęstszy objaw u osób, które doznają przemocy. Bardzo często rozwija się na bazie doświadczeń życiowych. .

11. PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO PRZEMOCY I ZACHOWANIE OFIAR • LISTA CZYNNIKÓW RYZYKA ROZWOJU WYUCZONEJ BEZRADNOŚCI L. Walker – w oparciu o wyniki wieloletnich badań: • doświadczenia z dzieciństwa: przemoc fizyczna, napaść seksualna, molestowanie, sytuacje traumatyczne (śmierć, rozwód rodziców, alkoholizm, choroba bliskich, itp.), kłopoty w nauce problemy zdrowotne; • doświadczenia wyniesione ze związków w życiu dorosłym: przemoc (istotny jest czas trwania, rodzaj, częstość przemocy), patologiczna zazdrość, gwałt, przymuszanie do nieakceptowanych form współżycia, groźby pozbawienia życia.

12. PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO PRZEMOCY I ZACHOWANIE OFIAR • 2) ZJAWISKO „PRANIA MÓZGU”: szereg zabiegów stosowanych w celu zmiany osobowości (uczuć, potrzeb, postaw), aby osoba manipulowana działała zgodnie z oczekiwaniami manipulatora. • Najbardziej typowe zachowania sprawców stosujących technikę „prania mózgu”: • - izolacja, • monopolizacja uwagi, • doprowadzenie do wyczerpania, • wywoływanie lęku i depresji, • naprzemienność kary i nagrody, • demonstrowanie wszechmocy i wszechwładzy, • wymuszanie drobnych przysług.

13. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane z ciążą i porodem: • - bardzo młoda matka, • - niechciana ciąża, nieprawidłowa ciąża, • - zaniedbania w czasie ciąży (przyjmowanie narkotyków, alkoholu), • - dwa lub więcej nieudanych związków małżeńskich, • - brak kontaktu noworodka z matką, • - krzywdzenie dziecka w historii poprzednich związków, • - własne poważne problemy emocjonalne, • - doświadczenie bycia ofiarą przemocy, • - aktualny niesatysfakcjonujący związek z mężczyzną, • - znaczna różnica wieku między matką a ojcem (8 lat), • - nałogi;

14. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane z dzieckiem: • - wcześniactwo, • - zaburzony rozwój, • - upośledzenie, • - dziecko urodzone po śmierci poprzedniego, • - zachowania dziecka: agresywne, nieposłuszne, moczenie nocne, • trudności ze spaniem, z jedzeniem, • - dziecko z pierwszego małżeństwa (nieakceptowane • przez partnera), • - rozczarowanie związane z płcią dziecka, • - dzieci bliźniacze,

15. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane z rodzicami i środowiskiem: • - izolacja społeczna, brak wsparcia w otoczeniu, • - bezrobocie, • - oczekiwania społeczne: nadrzędne znaczenie ma utrzymanie • rodziny „w całości”, • - trudne warunki bytowe i ekonomiczne, • - choroba psychiczna / przewlekła w rodzinie/ opóźnienia • rozwoju rodzica/ ów, • - alkoholizm, narkomania i inne nałogi, • - tradycje rodzinne i społeczne, • - doświadczenia przemocy przez rodziców w dzieciństwie, • - wzorce społeczne, przekazy medialne, • - zaburzone relacje w rodzinie, • - samotne rodzicielstwo, • - rodzina zrekonstruowana, posiadanie dzieci z różnych związków, • - obojętni / nietolerancyjni / nadopiekuńczy rodzice,

16. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane ze sprawcą: • - niskie kompetencje wychowawcze, • - uzależnienie od alkoholu lub innych używek, • - profil socjo – demograficzny: • a) najczęstsi sprawcy przemocy fizycznej to rodzice dzieci; • b) płeć sprawcy: zarówno mężczyźni, jak i kobiety; • w przypadku stosowania kar fizycznych nieznacznie częściej • wykonawcami kar są mężczyźni, zaś kobiety częściej • wymierzają klapsy / wykonują lżejsze kary fizyczne; • - silny związek wykształcenia ze stosowaniem kar fizycznych: • osoby z niższym wykształceniem przyznawali się do częstszego • stosowania kar fizycznych wobec dzieci oraz do tego, że sami byli • ofiarami takich praktyk;

17. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane ze sprawcą: • - rola własnego doświadczania przemocy w dzieciństwie, • dziedziczenie wzorców przemocy (teoria międzypokoleniowej • transmisji przemocy); • Zakłada się, że fakt doświadczania w dzieciństwie przemocy ze strony rodziców lub obserwacja przemocy zachodzącej między rodzicami zwiększa prawdopodobieństwo stosowania przemocy wobec własnych dzieci. • Dzieje się tak, ponieważ dziecko poprzez obserwację uczy się wzorów społecznych zachowań, zwł. sposobów rozwiązywania konfliktów. • Wzorce przemocy ulegają generalizacji: doświadczanie konkretnej formy przemocy może skutkować używaniem innych form przemocy.

18. CZYNNIKI RYZYKA STWARZAJĄCE POTENCJALNY WYBÓR OFIARY • związane ze sprawcą: NISKIE KOMPETENCJE WYCHOWAWCZE • Na stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej jako narzędzia „dyscyplinującego” dzieci może wpływać BEZSILNOŚĆ wynikająca • z niskich kompetencji wychowawczych. Tacy rodzice stosują przemoc, nie znając innych metod wychowawczych. • Przykłady trudnych sytuacji: przyjście na świat pierwszego dziecka – stres związany z wejściem w nową rolę. • Wyniki badań M. Sajkowskiej (2009): rodzice stosujący kary fizyczne nierzadko przeżywają dysonans, dochodzi do konfliktu ich wartości i przekonań: z jednej strony kochają dzieci i nie chcieliby ich skrzywdzić, a z drugiej – uważają, że czasem nie ma innego wyjścia niż zastosować wobec dziecka karę cielesną. • Rodzice, którzy na poziomie deklaratywnym nie akceptują kar fizycznych i są przekonani o ich nieskuteczności, gdy czasem jednak uderzą dziecko, to wówczas przeżywają to jako „własną porażkę” – wyraz własnej bezsilności, frustracji, efekt działania stresu.

19. TEORIE WYJAŚNIAJĄCE FENOMEN PRZEMOCY WOBEC DZIECI • koncepcja psychopatologiczna zakłada, że tylko osoba zaburzona psychicznie może krzywdzić swoje dzieci; • koncepcja socjobiologiczna: na sposób traktowania dzieci mają wpływ normy i wzory kulturowe, postawy i struktura społeczna oraz ogólne zasady dotyczące relacji interpersonalnych; • koncepcja społeczno – sytuacyjna postrzega przemoc jako zaburzenie wzajemnych interakcji pomiędzy rodzicem a dzieckiem; • koncepcja interakcyjna: na pojawienie się zachowań przemocowych ma wpływ wiele czynników, m.in.: • - doświadczenie socjalizacyjne rodziców, • - osobowość i pozycja społeczna rodziców, • - stresy sytuacyjne doświadczane przez rodzinę, • - normy i wartości obowiązujące w środowisku, • - wszelkie czynniki uruchamiające silne negatywne emocje.

20. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA TO, ŻE WZORCE PRZEMOCY SĄ KONTYNUOWANE • Nie każde stosowanie przemocy wobec dzieci ma równie • destrukcyjny wpływ na jego funkcjonowanie. • Ustalono, że ludzie, którzy byli karani fizycznie, ale jednocześnie • rodzice odbywali z nimi rozmowy wychowawcze są mniej skłonni • do dziedziczenia wzorów przemocy. Podobnie jest wtedy, gdy • dziecko obok kar fizycznych doświadcza jednak miłości i wsparcia • emocjonalnego ze strony rodziców. • Fakty stosowania przemocy są wówczas często interpretowane • jako negatywne wyjątki, nie zaś normalny sposób postępowania. • Na prawdopodobieństwo dziedziczenia przemocy wpływa więc • poznawcza ocena zachowań rodzica. • Ludzie, którzy w okresie dorosłości pozytywnie oceniają brutalne • metody wychowawcze swoich rodziców są bardziej skłonni iść • w ich ślady niż ci, którzy je odrzucają.

21. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ • Faza tworzenia i budowania napięcia między sprawcą a ofiarą – może trwać kilka tygodni, miesięcy, lat. • Pojawia się coraz więcej sytuacji konfliktowych oraz wzrasta napięcie w związku. • Partner staje się coraz bardziej drażliwy, każdy drobiazg wyprowadza go • z równowagi, jest stale spięty i poirytowany, swoje emocje wyładowuje • na partnerce: może ją poniżać, krytykować. • Sprawia wrażenie, jakby nie panował nad swoim gniewem. Każdy szczegół jest • dobrym pretekstem do wszczęcia konfliktu i awantury. • W tej fazie partner może więcej pić alkoholu, przyjmować narkotyki lub inne • substancje odurzające. • Partnerka reaguje najczęściej w taki sposób, żeby opanować sytuację. Zaczyna • przepraszać go za swoje zachowanie, uspokajać go, spełniać wszelkie jego • zachcianki, sumiennie wywiązywać się ze swoich obowiązków. Ciągle zastanawia się co jeszcze może zrobić, aby nie doszło do wybuchu agresji , skrzywdzenia jej i dzieci. Nerwowe zachowania partnera tłumaczy sobie czynnikami zewnętrznymi: „miał generalnie zły dzień”, „to przez alkohol”, „miał ciężki dzień w pracy”.

22. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ • Faza tworzenia i budowania napięcia między sprawcą a ofiarą – może trwać kilka tygodni, miesięcy, lat – cd. • U niektórych kobiet w tej fazie pojawiają się objawy psychosomatyczne: ból żołądka, głowy, bezsenność, zaburzenia • w rytmie oddychania, ból w klatce piersiowej, utrata apetytu. • Inne stają się apatyczne, przygnębione lub odwrotnie bardzo nerwowe, spięte, niespokojne. Jest to wynik narastania napięcia , które po pewnym czasie staje się nie do zniesienia. • Czasem zdarza się, że w pewnym momencie kobiety same wywołują kłótnie po to , żeby "mieć to wszystko już za sobą".

23. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ WAŻNE !!! Osoba doznająca przemocy w rodzinie nie ponosi odpowiedzialności za to, że partner / rodzic stosuje przemoc. Odpowiedzialność za swoje zachowanie ponosi wyłącznie osoba, która się go dopuszcza. Często jest tak, że kobieta pomimo wielu różnych starań, nie jest w stanie zadowolić swojego partnera. Kobieta która stara się za wszelką cenę odgadnąć myśli i zachcianki partnera traci wiele czasu i energii wewnętrznej , jej potrzeby przestają się liczyć.

24. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 2) Faza eksplozji i ostrych incydentów bicia i przemocy:od 2 do 24 godzin; sporadycznie dłużej niż 24 godziny. Partner daje upust napięciu, które w nim dotąd narastało. Zachowanie jego staje się bardzo nieprzewidywalne, gwałtowne, często wpada w szał. Wybuchy gniewu mogą zostać wywołane przez drobiazgi, np. pozostawienie jakiejś rzeczy w danym miejscu, opóźnienie posiłku. Dochodzi do eksplozji zachowań agresywnych, które mogą objawiać się biciem pięściami, przedmiotami ( książka, garnek, kabel itp.), kopaniem, grożeniem bronią, duszeniem. Obserwuje się również silne natężenie agresji słownej. Kobieta ponownie stara się zrobić wszystko, żeby uspokoić partnera i ochronić siebie. Jednak bez względu na to, co robi (przeprasza, stara się uspokoić partnera, jest miła, uprzejma czy tez biernie się poddaje stosowanej przemocy), nie przynosi to oczekiwanego efektu. złość, frustracja narastają coraz bardziej. Po zakończeniu wybuchu przemocy partnerka często jest w szoku. Odczuwa wstyd i przerażenie, jak również złość i bezradność, jest oszołomiona. Skutki użytej przemocy mogą być różne, te fizyczne to m.in. podbite oko, siniaki i otarcia, wybity ząb, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, poronienie, a nawet śmierć. Od strony psychologicznej następstwem doznawania przemocy może być apatia, depresja, a nawet samobójstwo.

25. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 2) Faza eksplozji i ostrych incydentów bicia i przemocy - cd. Po zakończeniu wybuchu przemocy partnerka często jest w szoku. Odczuwa wstyd i przerażenie, złość i bezradność, jest oszołomiona. Skutki użytej przemocy mogą być różne: fizyczne – m.in. podbite oko, siniaki i otarcia, wybity ząb, połamane kości, obrażenia wewnętrzne, poronienie, a nawet śmierć. Od strony psychologicznej następstwem doznawania przemocy może być apatia, depresja, a nawet samobójstwo. Zakończenie tej fazy zależy od wyczerpania sprawcy i jego zapotrzebowania na przemoc, a nie od zachowania ofiary (nawet jeśli jest uległa, bezwolna). Jeśli ofiara się przeciwstawi, to może dojść do przeciwwagi sił – kat się wycofa.

26. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 3) Faza uspokojenia i miłości – miodowego miesiąca. W momencie, gdy sprawca wyładował już swoje emocje i wie, że przekroczył różne granice, zmienia się w zupełnie inną osobę. Zaczyna przepraszać partnerkę za to co zrobił, szczerze żałuje swojego zachowania, obiecuję że TO już nigdy się nie powtórzy, że nie wie zupełnie co się z nim stało. Stara się znaleźć zewnętrzne wytłumaczenia dla swojego zachowania. Sprawca zaczyna okazywać skruchę, ciepło i miłość. Przynosi kwiaty, prezenty, zachowuje się tak, jakby przemoc nigdy nie miała miejsca. Dba o ofiarę, spędza z nią czas i utrzymuje satysfakcjonujące kontakty seksualne , itp. Patrząc z zewnątrz na takie osoby można odnieść wrażenie, że są szczęśliwą, świeżo zakochaną parą.

27. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 3) Faza uspokojenia i miłości – miodowego miesiąca-cd. Takie zachowanie partnera sprawia, iż kobieta zaczyna wierzyć, że jednak jej ukochany się zmienił i że niedawny akt przemocy był tylko incydentem. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Życie we dwoje jest znowu piękne i pełne nadziei. Widzi go takiego, jakiego chce go widzieć, w końcu on jest nie tylko "agresorem”, lecz nieraz udowodnił, że potrafi być miły i dobry. Jeśli wcześniej kobieta weszła na drogę prawną (złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, sprawa rozwodowa itp.) w tej fazie może się wycofać z tych działań, wierząc, że sytuacja wróciła do normy i przemoc już nie powróci.

28. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 3) Faza uspokojenia i miłości – miodowego miesiąca-cd. Faza ta może trwać kilka lat; w tym czasie ofiara zapomina o aktach przemocy stosowanej wobec niej. Obietnice poprawy są szczere (oprawca w danym momencie czuje się winny). Sprawca robi wszystko, żeby doszło do zapomnienia o jego czynie. Dąży do utrzymania tajemnicy, do milczenia (zmowa milczenia), ma zdolność do idealnego kamuflażu. W razie odkrycia tajemnicy, sprawca uruchamia mechanizmy zaprzeczania, podważa wiarygodność ofiary, pokazuje ofiarę jako osobę niewiarygodną, zarzuca jej kłamstwo. Łatwo przechodzi do porządku dziennego nad swoimi działaniami („co było, to było”). Niektórzy są na tyle sprawni społecznie, że stwarzają sytuacje, w których ich zachowanie jest podziwiane.

29. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ 3) Faza uspokojenia i miłości – miodowego miesiąca- cd. WAŻNE !!! Faza miodowego miesiąca jednak mija i niebawem zatacza się krąg - znowu pojawia się faza narastania napięcia. Faza miodowego miesiąca ma niezwykle silny wpływ na pozostawanie osoby jej doznającej w krzywdzącym związku. Ulega złudnym nadzieją, że sprawca zmieni się. Pod wpływem tego, co się dzieje w tej fazie, łatwo zapomina o koszmarze pozostałych dwóch etapów. Prawdziwym zagrożeniem jakie niesie ze sobą ta faza jest fakt, że przemoc w następnym cyklu jest jeszcze gwałtowniejsza.

30. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ Cykle przemocy mogą trwać przez wiele lat, przy czym zwykle skracają się fazy "miodowego miesiąca", wydłużają i bardziej dramatycznie przebiegają fazy narastania napięcia i gwałtownej przemocy. To co kiedyś było w fazie "miodowego miesiąca" przyjemnością przekształca się w unikanie przykrości , bólu i cierpienia. Po pewnym czasie faza miodowego miesiąca zanika całkowicie i pozostają tylko dwie pierwsze fazy.

31. CYKL PRZEMOCY DOT. PRZEMOCY DOMOWEJ Cykliczność przemocy sprawia, że ofiarom trudno jest podjąć działania mające na celu zatrzymanie przemocy. Cykl przemocy prowadzi do syndromu wyuczonej bezradności i procesu wiktymizacji (ofiara utwierdza się w roli ofiary). Ponad 50 % ofiar pozostaje przez 3 lata w związkach z mężczyznami stosującymi wobec nic przemoc, 12 % ponad 5 lat i więcej.

32. SYNDROM MUNCHAUSENA • Zaliczany jest do szczególnych przypadków krzywdzenia dzieci. • Jest schorzeniem wynikającej z nadopiekuńczej postawy rodzica. • Nadopiekuńczość w tym przypadku ma na celu ograniczenie • właściwego rozwoju psychofizycznego dziecka oraz doprowadzenie • do różnych form okaleczenia fizycznego i psychicznego. • Rodzic /e poddaje dziecko nieustannym badaniom medycznym, • powołując się na patologiczne symptomy w sferze fizycznej, • fikcyjne lub aktywnie, które w rzeczywistości sam wywołuje • (m.in. fałszowanie próbek poddawanych analizie np. poprzez • dodawanie cukru do moczu, podaje niezapisane leki, • przedawkowuje leki, prowokuje wymioty, biegunki u dziecka, • narzuca drastyczną, surową dietę).

33. SYNDROM MUNCHAUSENA • Najczęściej dziecko przyprowadzane jest do lekarza przez tego • z opiekunów, który doprowadził do powstania choroby. • Gdy jednak rodzica nie ma w pobliżu, objawy choroby u dziecka • zanikają. • Rodzice deklarują całkowitą niewiedzę w zakresie przyczyn • choroby dziecka. • Jest niezwykle rzadko rozpoznawany z powodu trudności • wynikających z braku jasnych kryteriów diagnostycznych, • jak również dlatego, że pediatrzy często polegają na informacjach • przekazywanych przez opiekuna.

34. SYNDROM MUNCHAUSENA • Istnieją jednak pewne objawy, których wystąpienie pozwala • przypuszczać, że mamy do czynienia z ZESPOŁEM MUNCHAUSENA. • Są to: • trwałe, powracające objawy kliniczne, • niezgodność między historią kliniczną a objawami, • występowanie objawów klinicznych podczas kontaktu dziecka z rodzicem, a ich • ustępowanie w sytuacji oddzielenia od rodzica, • upośledzenie fizycznego rozwoju dziecka nie spowodowane czynnikami • organicznymi, • brak potwierdzenia wstępnej diagnozy przez wyniki dodatkowych badań, • subiektywne poczucie lekarza, że styka się z rzadkim przypadkiem, • jedynie pozorna chęć współpracy rodziców z personelem medycznym, • rodzice indukujący symptomy fizyczne u dzieci są zazwyczaj związani zawodowo • z służbą zdrowia (np. pielęgniarki, technicy radiologiczni); przeważnie są to osoby • posiadające średnie lub wyższe wykształcenie.

35. SYNDROM MUNCHAUSENA • Najczęstsze rodzaje "chorób" kryjących się pod ZM: zatrzymanie • oddechu związane z duszeniem się, zatrucia, napady drgawkowe, • wyraźne krwotoki z naturalnych jam lub otworów ciała, wysypki • i inne dolegliwości skórne, gorączka, nadciśnienie. • PRZYCZYNY CELOWEGO KRZYWDZENIA DZIECKA: • Dziecko – narzędzie do nawiązywania kontaktu z lekarzem. Matka domaga się uwagi, troski poprzez dziecko. • Matka zakochuje się w pediatrze (nieobecne w domu ciepło, partner nie poświęca jej należnego czasu, pobyt w szpitalu ma dowieźć, że w domu jest źle). • Matka odczuwa nienawiść do samej siebie. Pośrednio przez dziecko zadaje ból samej siebie. • W dzieciństwie matka była ofiarą przemocy lub przeżyła inny dramat, sama padła ofiarą pośredniego ZM. Potrafiła wyzbyć się części uczuć, szukała sposobu realizacji swoich potrzeb (sympatii, uwagi). Obsesyjnie powtarza swoje zachowania. Przymus nie słabnie nawet po odebraniu jej dziecka.

36. PRZEMOC MIĘDZY PARTNERAMI A PRZEMOC WOBEC DZIECI • WW. zjawiska mocno zazębiają się. • Dla dziecko samo bycie świadkiem przemocy, która rozgrywa się między jego rodzicami jest okolicznością traumatyzująca i może być uważana za KRZYWDZENIE. • W rodzinach, w których występuje przemoc ofiarami stają się zarówno partnerzy (najczęściej kobiety), jak i dzieci • (20 – 100%). • Wszystkie badania potwierdzają, że dziecko żyjące • w rodzinie, w której rodzice stosują przemoc, jest dużo bardziej niż przeciętnie narażone na przemoc.

37. PRZEMOC MIĘDZY PARTNERAMI A PRZEMOC WOBEC DZIECI • K. Browne, L. Dixon (2003r.): badali związki pomiędzy • przemocą małżeńską a krzywdzeniem dzieci. • Trzy wzorce krzywdzenia związane z przemocą małżeńską: • Przemoc wzajemna: oboje rodzice pozostają wobec siebie agresywni, oboje mogą stosować przemoc wobec dzieci. • Przemoc hierarchiczna: występuje swoisty łańcuch krzywdzenia: ojciec bije matkę, która z kolei wyładowuje swoją agresję na dziecku; w tej sytuacji matka jest zarówno sprawcą, jak i ofiarą. • Przemoc ojcowska: ojciec traktuje zarówno swoją żonę, jak i dzieci jako istoty podległe swojej władzy i stosuje wobec nich przemoc. • Zjawisko agresji skierowanej przez dzieci wobec matki, którą oskarżają • o bezsilność i uważają za współwinną sytuacji.

38. PRZEMOC A ALKOHOLIZM I INNE UZALEŻNIENIA • Badania Kelley (2002r.): rodzice nadużywający alkoholu • i narkotyków częściej stosowali przemoc wobec swoich dzieci. • Zachowanie rodzica będącego w ciągu alkoholowym/ narkotykowym jest nieprzewidywalne. Często po zakończonym ciągu cierpią na amnezję dot. wszystkiego, co się wydarzyło w czasie picia. • Związki między piciem alkoholu/ używaniem in. substancji psychoaktywnych a stosowaniem przemocy: • Alkohol obniża tolerancję na potencjalne frustracje spowodowane przez zachowania dziecka (np. krzyk, płacz). • Alkohol powoduje większą skłonność do reagowania na stan frustracji zachowaniami agresywnymi (bez zahamowań). • Alkohol i narkotyki powodują niestabilność emocjonalną i zaburzenia poznawcze, co w przypadku rodzica może prowadzić do nieadekwatnych reakcji na zachowania dzieci i błędne oceny zachowań.

39. INTERWENCJE NAUCZYCIELI W ODNIESIENIU PROBLEMU • KRZYWDZENIA DZIECI • Spośród sytuacji, które nauczyciele uznają za krzywdzenie, jedynie część jest zgłaszana odpowiednim instytucjom (od 10 do 30 %). • Jest prawdopodobne, że w Polsce częściowo odpowiedzialnym • za niezauważanie / bagatelizowanie przez nauczycieli problemu krzywdzenia dzieci w domu jest poczucie osamotnienia nauczycieli / pedagogów w sytuacji ujawnienia przemocy przez dzieci i stanięcia przed decyzją o zgłoszeniu tego faktu odpowiednim służbom / osobom. Powiadomienie służb może wiązać się z uczestniczeniem • w procesie sądowym. • Badania wskazują na to, że nauczyciele jako grupa zawodowa, mimo że są bardzo blisko dzieci i najczęściej są tymi, którzy mogą dostrzec problem przemocy, reagują tylko w nielicznych przypadkach. • Tylko ok. 16 % zgłoszeń, które trafiają do sądów / na policję, pochodzi ze szkół (1998r.)

40. INTERWENCJE NAUCZYCIELI W ODNIESIENIU PROBLEMU • KRZYWDZENIA DZIECI • Powody nieodpowiedniego podejmowania działań: • Niewłaściwe przeszkolenie kadry i personelu szkoły. • Nieuzgodniona definicja krzywdzenia dziecka i nieznajomość • poszczególnych jego form. • Brak jednoznacznie określonego kryterium podejmowania działań. • Strach przed reakcjami rodziców, przed niszczącą ingerencją • w relacje nauczyciel – dziecko, rodzic – dziecko. • Obawa, że interwencja pogorszy sytuację dziecka. • Preferowanie działań nieformalnych nad formalnymi, w tym • załatwiania sprawy osobiście. • Poczucie, że dysponuje się niewystarczającą liczbą dowodów • do przekazania sprawy odpowiednim służbom.

41. INTERWENCJE NAUCZYCIELI W ODNIESIENIU PROBLEMU • KRZYWDZENIA DZIECI • Część badanych pracowników szkół powiela pogląd, • że zajmowanie się dziećmi krzywdzonymi nie powinno należeć do ich obowiązków. • Postawa ta jest często wzmocniona przypuszczeniem, • że szkolna administracja (dyrektor, pedagog, psycholog) • w razie konieczności nie zapewniłaby interwentom odpowiedniego wsparcia. • Działania prowadzone przez szkołę muszą być wspierane • przez pozostałe służby społeczne odpowiedzialne za ochronę dzieci: przez kuratorów sądowych, policjantów, pracowników socjalnych.

42. IDENTYFIKACJA PRZYPADKÓW KRZYWDZENIA DZIECI DOKONYWANA PRZEZ PRACOWNIKÓW SZKOŁY • Nauczyciele są często pierwszymi odbiorcami informacji • o przemocy domowej wobec swoich uczniów. • Diagnoza dokonywana w szkole nie jest pełnym badaniem sytuacji, a wstępną oceną, która dokonywana jest • w oparciu o obserwację dziecka, niesformalizowany wywiad z nim i z rodziną, z innymi pracownikami szkoły znającymi dziecko. • Należy też porównać zachowanie dziecka z tym, • jak zachowywało się w przeszłości oraz z zachowaniami innych dzieci.

43. IDENTYFIKACJA PRZYPADKÓW KRZYWDZENIA DZIECI DOKONYWANA PRZEZ PRACOWNIKÓW SZKOŁY • CEL DIAGNOZY: • podtrzymanie lub odrzucenie podejrzeń krzywdzenia dziecka, • ocena stopnia zagrożenia dziecka, • uzyskanie obrazu sytuacji przemocy w rodzinie, • ocena możliwości pomocy dziecku, • zebranie dowodów, które świadczą o przemocy, wątpliwości dot. • jej występowania, • uzyskanie informacji, kto jest sprawcą, w jakiej relacji pozostaje on • z dzieckiem, jak często i od jak dawna dziecko jest krzywdzone • oraz informacji o relacjach, jakie dziecko ma z rodzicem • niekrzywdzącym. • Wnioski z diagnozy w przypadku uzyskania danych uprawdopodabniających doświadczanie przez dziecko przemocy, powinny być przekazane dyrektorowi szkoły i wyspecjalizowanym służbom.

44. IDENTYFIKACJA PRZYPADKÓW KRZYWDZENIA DZIECI DOKONYWANA PRZEZ PRACOWNIKÓW SZKOŁY • PADAGOG SZKOLNY: • jeśli dziecko ujawni mu, że doświadcza przemocy, ma obowiązek • podjęcia interwencji w ramach procedury „Niebieskiej Karty” – • wypełnia część A formularza; • powinien podjąć czynności zmierzające do objęcia dziecka • pomocą, która leży w kompetencjach jednostki oświaty • (np. udzielenie pomocy psychologicznej, pedagogicznej); • jeśli podejrzewa, że doszło do popełnienia przestępstwa na szkodę • dziecka (np. z art. 207 kk), ma obowiązek niezwłocznego • zawiadomienia organów ścigania o tym podejrzeniu (art. 304 kpk, • art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie);

45. ROZMOWA Z RODZICEM • w przypadku ujawnienia przez dziecko, że jest wykorzystywane seksualnie przez sprawcę, który nie jest rodzicem • Rodzice dziecka wykorzystywanego seksualnie potrzebują czasu, żeby uświadomić sobie, co się stało i poradzić sobie z poczuciem winy wynikającym z tego, • że niedostatecznie ochronili swoje dziecko. • W sytuacji, gdy obwiniają siebie lub siebie nawzajem, dobrze, • aby otrzymali komunikat, że „w tej chwili lepiej skoncentrować się na tym, komu pomóc, a nie kogo obwiniać”. • Ważne, aby skontaktować rodziców ze specjalistami: prawnikiem, psychologiem.

46. ROZMOWA Z RODZICEM • w przypadku ujawnienia przez dziecko, że jest wykorzystywane seksualnie przez sprawcę, który nie jest rodzicem • Rodzicom należy przekazać informację, że powinni udzielić wsparcia dziecku oraz przekazali mu, że mu wierzą. • Dziecko powinni również usłyszeć, że dobrze zrobiło mówiąc o tym, co je spotkało. • Rodzice w rozmowie z dzieckiem muszą również podkreślić, że to co się stało, nie było winą dziecka, że nie spowodowało wykorzystywania ani w żaden sposób nie zasłużyło na nie.

47. ROZMOWA Z RODZICEM • w przypadku ujawnienia przez dziecko, że jest wykorzystywane seksualnie przez sprawcę, który nie jest rodzicem • Wspieranie rodziców, poprzez kierowanie do nich następujących komunikatów: • „Możecie teraz wiele zrobić jako rodzice, aby pomóc swojemu dziecku”. • „To, że dziecko odważyło się powiedzieć o tym, co je spotkało, dobrze • rokuje na przyszłość”. • „To, że dziecko nie powiedziało wam o tym fakcie może świadczyć o tym, • że chciało was chronić jako ważne dla siebie osoby”. • „To, co się stało waszemu dziecku, nie musi mieć długotrwałego wpływu • na nie i waszą rodzinę”.

48. ZALECENIA DLA RODZICÓW (nie sprawców): • Rodzic nie powinien prowadzić szczegółowego śledztwa • wobec dziecka oraz wypytywać go wielokrotnie • o okoliczności i przyczyny wydarzenia. • Nie wolno zmuszać dziecko do konfrontacji ze sprawcą. • Nie należy ignorować / puszczać w niepamięć tego, • co się stało. • Rodzice powinni zapewnić dziecko, że zrobią wszystko, • aby teraz było bezpieczne.

49. ZALECENIA DLA RODZICÓW (nie sprawców): • Należy pozwolić dziecku na okazywanie zarówno negatywnych, • jak i pozytywnych uczuć wobec sprawcy. • Rodzicom czasem trudno zaakceptować, że dziecko może wciąż uważać • sprawcę za osobę ważną dla siebie i troszczyć się o jego dalsze losy. • Tego typu ambiwalentne reakcje są charakterystyczne dla dzieci • wykorzystywanych seksualnie. • Rodzice nie powinni w drastyczny sposób zmieniać dotychczasowego • trybu życia dziecka. Nadopiekuńczość rodziców nie służy dziecku. • ZAKOŃCZENIE SPOTKANIA Z RODZICAMI: • ustalenie dalszego postępowania dot. ujawnionego faktu • wykorzystywania seksualnego; • konieczne jest złożenie zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu • popełnienia przestępstwa; • najkorzystniejsze dla dziecka i dalszej procedury prawnej jest złożenie • ww. zawiadomienia przez rodziców dziecka; • rodzice powinni otrzymać adresy, telefony instytucji mogącej udzielić • psychologiczną, prawną pomoc dla dziecka i całej rodziny.

50. GDY SPRAWCA NIE JEST JEDNYM Z RODZICÓW • Rodzic – nie sprawca: musi zaakceptować fakt wykorzystania • i załamania się dotychczasowej relacji z bliską osobą. • W takiej sytuacji istnieje zagrożenie rozpadu rodziny, aresztowania • współmałżonka, umieszczenie dziecka w palcówce opiekuńczej. • Najczęstsze reakcje rodzica w takiej sytuacji: • - niedowierzanie i racjonalizacja: nie wierzy w to, co powiedziało • dziecko, próbuje usprawiedliwić sprawcę, może przypisywać złe • intencje osobie interweniującej; • - gniew, złość, odrzucenie dziecka: rodzic może uważać, że dziecko • w jakiś sposób sprowokowało wykorzystanie seksualne • lub godziło się na nie; • - ambiwalencja: rodzic chce wspierać zarówno dziecko, • jak i sprawcę; • - troska o zabezpieczenie finansowe: rodzic może obawiać się, • że chroniąc dziecko, pozbawi rodzinę środków do życia.