Trends in functionele voeding: een overzicht

1. Trends in functionele voeding: een overzicht Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling Prof. John Van Camp nutriFOODchem Vakgroep voedselveiligheid en voedselkwaliteit Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent john.vancamp@ugent.be www.nutriFOODchem.ugent.be www.Food2Know.be

2. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

3. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

4. Oorzaken van mortaliteit bij mannen(British Heart Foundation, 2005) MALE Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

5. Oorzaken van mortaliteit bij vrouwen(British Heart Foundation, 2005) FEMALE Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

6. De leefstijlen: Fysieke activiteit Rookgedrag Alcoholgebruik Veiligheid Werkomgeving Voedingsgewoonten Voeding en gezondheid Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

7. Voedselconsumptie in België (2004) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

8. Consumptie van nutriënten (E%/dag) versus aanbevelingen Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

9. Inname van calcium (VCP2004) • bij vrouwen tussen de leeftijd van 19-59 jaar haalt 75% de leeftijdspecifieke calciumaanbeveling van 900 mg/dag niet • voor meisjes tussen 15-18 jaar haalt 98% de aanbeveling van 1200 mg/dag niet • bij mannen haalt 60% tussen de leeftijd van 19-59 jaar de leeftijdspecifieke calciumaanbeveling van 900 mg/dag niet • bij jongens tussen 15-18 jaar haalt 83% de aanbeveling van 1200 mg/dag niet Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

10. Consumptie van melk en zuivelproducten (VCP2004) • Melk, yoghurt of verse kaas: • dagelijks gebruik: 66% • nooit tot bijna nooit: 15% • 96% haalt doelstelling van 450-600 g/dag niet • Kaas: • dagelijks gebruik: 24% • nooit tot bijna nooit: 16% • 43% voldoet aan aanbeveling van 20-40 g/dag • 25% hoger dan aanbeveling (1-2 sneden/d) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

11. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

12. Vetglobulen Caseine micel triglyceriden, mono- en diglyceriden vetzuren, sterolen, carotenoïden, vitamine A, D, E, K water eiwit (caseïne), zouten (Ca, P), water enzymen membraan Eiwit, fosfolipiden, cerebrosiden, vetzuren, sterolen, enzymen + leucocyten, lipoproteïnen Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

13. De serum fase water koolhydraten (lactose, glucose) mineralen (Ca, Mg, K, Na, Cl, fosfaat, sulfaat, carbonaat) sporenelementen (Zn, Fe, Cu) organische zuren gassen (zuurstof, stikstof) vetten (fosfolipiden, vetzuren, cerebrosiden) vitamines (B2, C) eiwitten (β-Lg, α-La, BSA, Ig, PP) NPN (aminozuren, ureum, peptiden) enzymen Walstra et al. (2006) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

14. NNR (naturally nutrient rich) score Steijns (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

15. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

16. Draft EC (17-03-2009) 1minimum 50 g zuivel ingredienten/100 g 2minimum 40 g zuivel ingrediënten/100 g voor dranken op basis van gefermenteerde melk Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

17. Voldoen op basis van Nubel 1uitgezonderd melk en room, niet ingedikt, zonder toegevoegde suiker of andere zoetstoffen met vetgehalte tussen 1-6% (CN code 0401 20) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

18. Verandering in ratio totaal : HDL cholesterol en in LDL- en HDL-cholesterol concentraties wanneer 1 %E koolhydraten iso-energetisch vervangen worden door laurinezuur(12:0), myristinezuur(14:0), palmitinezuur (16:0), of stearinezuur (18:0) Mensink et al. (2003) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

19. Inname omega-3 via dierlijke producten Stand = standaard vetzuursamenstelling van dierlijke producten Pork + = varkensvlees aangerijkt aan omega-3 PUFA All + = alle vlees, melk en eieren aangerijkt aan omega-3 PUFA De Henauw et al. (2007) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

20. Enkele bemerkingen • geen duidelijk bewijs dat natuurlijke transvetzuren het cardiovasculair risico bij huidig niveau van inname verhogen • mbt verzadigde vetzuren dient het matrix effect van zuivelproducten verder te worden onderzocht (harde kaas versus boter) • restricties opgelegd door wetgeving • bij kaas enkel keukenzout toe te voegen • bij boter bestaan wettelijke samenstellingseisen (min 80% botervet en max 0,1% NaCl) German et al. (2009) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

21. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

22. Eiwitten Caseinen αs1, αs2, ß, κ-casein Wei eiwitten ß-Lactoglobuline α-Lactalbumine Immunoglobulinen Serum albumine Lactoferrine Lactoperoxydase Anderen… Peptiden en aminozuren Bioactieve peptiden Antithrombotisch Antioxidatief Antihypertensief Antimicrobieel Opiate activiteiten Mineraal bindend Immunomodulerend Aminozuren en anderen… Bioactieve eiwitcomponenten in melk Kitts & Weiler (2003) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

23. Het “diet to stop hypertension” (DASH) voedingspatroon Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

24. De DASH-studie Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

25. Conclusies DASH studie • wijziging in voedingspatroon conform aanbevelingen heeft gunstige invloed op bloeddruk • effect van groenten en fruit in combinatie met magere zuivelproducten is groter dan effect van enkel groenten en fruit • aandacht voor eiwitfractie (bio-actieve peptiden) en calcium Apple et al. (1997); Vermeirssen et al. (2004) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

26. Gebruik van orgaanbaden Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

27. Vasodilator mechanismen bij Val-Tyr • ACE inhibitory activity Vercruysse et al. (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

28. De melkvetglobule membraan (MFGM) Gecentrifugeerde botermelk Intacte melkvetglobule membraan Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

29. De melkvetglobule membraan (MFGM) (Dewettinck et al., 2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

30. aangepast fractionatieschema Rombaut et al. (2006) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

31. Bio-activiteit anticarcinogeen DNA-herstel Regulatie cytokinese β-glucuronidase inhibitor inhibitie H. pylori immunomodulatie T-cell respons … MFGM eiwitten Dewettinck et al. (2008) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

32. Sphingolipiden Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

33. Rombaut et al. (2005) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

34. Antimicrobiële effecten van SPH Possemiers et al. (2005) Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

35. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

36. Conclusies • melk en zuivelproducten vormen een zeer heterogene productgroep. De nutritionele effecten zijn daardoor zeer divers • nutrient densiteit is een belangrijke troef voor melk en zuivel • matrix effecten dienen beter onderzocht • aandacht blijft nodig voor verzadigd vet, zout en suiker. Waar mogelijk/relevant kan product-modificatie voor een oplossing zorgen • melk en zuivelproducten zijn een belangrijke bron van bioactieve componenten die kunnen bijdragen tot de gezondheid van de mens Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

37. Overzicht • Voeding en gezondheid • Consumptie van zuivel • Samenstelling van melk • Nutrient profielen • Bioactieve nutriënten • Conclusies • Referenties Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

38. Referenties De Henauw, S., Van Camp, J., Sturtewagen, G., Matthys, C., Bilau, M., Warnants, N., Raes, K., Van Oeckel, M. & De Smet, S. (2007). Simulated changes in fatty acid through n-3 fatty acid enrichment of foods from animal orgin. J. Sci. Food Agric., 87, 200-211. Dewettinck, K., Rombaut, R., Thienpont, N., Trung Le, T., Messens, K. & Van Camp, J. (2008). Nutritional and technological aspects of milk fat globule membrane material. Int. Dairy Journal, 18(5), 436-457 German, J.B., Gibson, R.A., Krauss, R.M., Nestel, P., Lamarche, B., Van Staveren, W.A., Steijns, J.M., de Groot, L., Lock, A.L. & Destaillats, F. (2009). A reappraisal of the impact of dairy foods and milk fat on cardiovascular disease risk. Eur. J. Nutr., DOI 10.1007/s00394-009-0002-5 Kitts and Weiler (2003). Bioactive proteins and peptides from food sources. Applications of bioprocesses used in isolation and recovery.Curr. Pharn. Design, 9, 1309-1323. Mensink, R.P., Zock, P.L., Kester, A.D.M. & Katan, M.B. (2003). Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins. Am. J. Clin. Nutr., 77, 1146-1155. Possemiers, S., Van Camp, J., Bolca, S. & Verstraete, W. (2005). Characterization of the bacterial effect of dietary sphingosine and its activity under intestinal conditions. Int. J. Food Microb., 105, 59-70. Apple, L.J. , Moore, T.J., Obarzanek, E., Vollmer, W.M., Svetkey, L.P. & Sacks, F.M. (1997). A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure. N. Eng. J. Med., 336, 1117-1124. Rombaut , R., Van Camp, J. & Dewettinck, K. (2005). Analysis of phospho- and sphingolipids in dairy products. J. Dairy Sci., 88, 482-488. Rombaut , R., Van Camp, J. & Dewettinck, K. (2006). Phospho- and sphingolipid distribution during processing of milk, butter and whey. Int. J. Food Sci. Techn., 41, 435-443. Steijns (2008). Dairy products and health: Focus on their constituents or on the matrix ? Int. Dairy J., 18, 425-435. Vercruysse , L., Morel, N., Van Camp, J., Szust, J. & Smagghe, G. (2008). Antihypertensive mechanism of the dipeptide Val-Tyr in rat aorta. Peptides, 29, 261-267. Vermeirssen, V., Van der Bent, A., Van Camp, J., Van Amerongen, A. & Verstraete, W. (2004). A quantitative in silico analysis calculates the Angiotensin I Converting Enzyme (ACE) inhibitory activity in pea and whey protein digests. Biochimie, 86, 231-239. Walstra , P., Wouters, J.T.M. & Geurts, T.J. (2006). Dairy Sci. Techn., 2nd ed., CRC-Press. Jaarvergadering BCZ “Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling", 12 juni 2009, Prof. Van Camp Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – UGent

39. Trends in functionele voeding: een overzicht Zuivelproducten in een gezond voedingspatroon: nieuwe trends in onderzoek en ontwikkeling Prof. John Van Camp nutriFOODchem Vakgroep voedselveiligheid en voedselkwaliteit Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Universiteit Gent john.vancamp@ugent.be www.nutriFOODchem.ugent.be www.Food2Know.be

40. BCZ-CBL