Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego al. Niepodległości 18 61-713 Poznań

1. Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiegoal. Niepodległości 1861-713 Poznań Kierunki rozwoju OZE w odniesieniu do zasobów w Wielkopolsce Andrzej BobrowskiDyrektor Departamentu Rolnictwa i Rozwoju WsiUrzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu

2. Ogólna charakterystyka • Energia ze źródeł odnawialnych to energia: • z elektrowni wodnych, • z elektrowni wiatrowych, • z biomasy (stałej, ciekłej i gazowej), • ze słońca (ogniwa fotowoltaiczne i kolektory słoneczne), • ze źródeł geotermicznych.

3. Polityka klimatyczna i energetyczna UE 3 x 20% + 10% tj. do roku 2020 Unia Europejska:a) o 20% zredukuje emisję gazów cieplarnianych b) do 20% zwiększy udział OZE w zużyciu energii ogółem (cel krajowy dla Polski to 15%)c) o 20% zwiększenie efektywności energetycznejd) do co najmniej 10% wzrośnie udział biopaliw w ogólnej konsumpcji paliw transportowych

4. Polityka klimatyczna a rolnictwo • Uprawa roli i zwierząt na świecie odpowiadają za emisję od 17 do 32%. • Nawet 16,5 mld ton gazów cieplarnianych może emitować rocznie światowe rolnictwo. • Największy wpływ na ocieplenie klimatu ma w tym sektorze gospodarki • podtlenek azotu uwalniany podczas rozkładu nawozów. W drugiej • kolejności wymieniany jest metan, powstały w skutek hodowli zwierząt. • Wytworzenie kilograma wołowiny pociąga za sobą emisję 13 kg gazów.

5. Ogólna charakterystyka • ok. 80% światowego zapotrzebowania energetycznego nadal zaspokajają paliwa kopalne (źródła odnawialne 14%, a nuklearne tylko 6%); • 95% energii pierwotnej to węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny; • 90% energii odnawialnej pochodzi z biomasy.

6. Ogólna charakterystyka

7. Udział energii z OZE w bilansie produkcji energii pierwotnej w Polsce w 2006 r.

8. Udział nośników energii i paliw z OZE w produkcji energii pierwotnej w 2006 r.

9. Ogólna charakterystyka • Niski udział energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym • kraju wynika z: • braku dostatecznych mechanizmów finansowych dla wytwórców, • wieloletniej tradycji stosowania węgla jako głównego paliwa energetycznego, • stosowania w przeszłości dotacji do energetyki i niskich cen tradycyjnych nośników energii, • relatywnie wysokich kosztów inwestycyjnych technologii wykorzystujących źródła odnawialne.

10. Odnawialne Źródła Energii • Korzyści z wykorzystania OZE w produkcji energii: • aktywizacja obszarów wiejskich, • obniżka kosztów produkcji i przesyłu energii na ryku lokalnym i regionalnym, • rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, • wdrażanie upraw energetycznych, • poprawa stanu środowiska naturalnego, • pośrednie tworzenie miejsc pracy na poziomie lokalnym, • wzrost bezpieczeństwa energetycznego kraju

11. Polityka klimatyczna i energetyczna UE • Zobowiązania międzynarodowe Polski w najbliższych latach: • Uzyskanie 6% redukcji dwutlenku węgla w latach 2008-2012 w stosunku do roku 1988 – Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu wraz z Protokołem z Kioto; • Uzyskanie 7,5% udziału energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych w krajowym zużyciu brutto energii elektrycznej do końca 2010 roku – Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady; • Uzyskanie 5,75% udziału biopaliw w rynku paliw płynnych do końca 2010 roku – Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady;

12. Perspektywy rozwoju OZE do roku 2010 i do 2025(wg opracowań Energoprojekt Warszawa)

13. Polityka klimatyczna i energetyczna UE Energia elektryczna – cel na 2010 rok* • kogeneracja (skojarzona produkcja energii elektrycznej i ciepła) • z upraw energetycznych oraz odpadów z rolnictwa i leśnictwa • biogaz z odpadów komunalnych i rolniczych • na lądzie i morzu – 2000 MW (2004 rok – 63 MW) • modernizacja istniejących urządzeń energetycznych przy tych samych stopniach wodnych • budowa małych elektrowni wodnych • budowa nowych stopni wodnych • * Raport Ministra Gospodarki określający cele w zakresie udziału energii elektrycznej wytwarzanej w • odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium RP, w krajowym zużyciu energii • w latach 2005-2014 • (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 16 sierpnia 2005 roku) biomasa – 4% wiatr – 2,3% woda – 1,2%

14. Polityka klimatyczna i energetyczna UE Ciepło – realizacja przyszłych celów (Polska) • lokalne i rozproszone systemy ciepłownicze • instalacje skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, wykorzystujące uprawy energetyczne, słomę oraz odpady z rolnictwa i leśnictwa • zagospodarowanie biogazu pochodzącego ze składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków oraz farm hodowlanych • indywidualne systemy grzewcze • lokalne systemy ciepłownicze • indywidualne systemy grzewcze w budownictwie przede wszystkim do podgrzewania wody użytkowej (kolektory wodne) • w rolnictwie do celów suszarniczych (kolektory powietrzne) • turystyce i rekreacji • budownictwo pasywne (energooszczędność, odpowiednie projektowanie) biomasa geotermia słońce

15. Struktura przyrostu mocy w energetyce odnawialnej w Polsce do roku 2010 wg Strategii rozwoju energetyki odnawialnej

16. Polityka energetyczna Polski cd. • Stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii zależy od ich • zasobów i technologii ich przetwarzania. • Generalnie można powiedzieć, że biomasa (uprawy energetyczne, drewno opałowe, odpady rolnicze, przemysłowe i leśne, biogaz) oraz energia wiatrowa realnie oferują największy potencjał do wykorzystania w Polsce przy obecnych cenach energii i warunkach pomocy publicznej. • W dalszej kolejności plasują się zasoby energii wodnej oraz geotermalnej. Natomiast technologie słoneczne (pomimo ogromnego potencjału technicznego) z powodu niskiej efektywności kosztowej w odniesieniu do produkcji energii elektrycznej mogą odgrywać istotną rolę praktycznie wyłącznie do produkcji ciepła.

17. Polityka klimatyczna i energetyczna UE cd. Natura 2000 • Aktualnie Komisja Europejska zatwierdziła listę 172 obszarów Natura 2000 regionu kontynentalnego w tym: • obszarów specjalnej ochrony siedlisk • obszarów specjalnej ochrony ptaków • 47 obszarów Natura 2000 znajduje się na terenie Wielkopolski.

18. Zasoby Odnawialnych Źródeł Energii w Wielkopolsce

19. Energia słoneczna • Możliwości wykorzystania w Wielkopolsce: • ograniczone ze względu na niekorzystne położenie geograficzne, • niższa o 62% roczna energia promieniowania względem Europy Pd., • uzupełnienie dla tradycyjnego ogrzewania.

20. Energia słoneczna

21. Energia wiatrowa • Możliwości wykorzystania w Wielkopolsce: • ekonomicznie opłacalne lecz kosztowne, • uzależnione od wparcia finansowego funduszy i banków, • zależne od warunków wiatrowych i ukształtowania terenu wokół, • zależne od lokacji w regionie, • uzupełnienie dla tradycyjnego ogrzewania. • wymagania ochrony przyrody (NATURA 2000)

22. Energia wiatrowa

23. Energia wiatrowa • Łączna moc elektrowni wiatrowych w MW: • Niemcy – 22247 • USA – 16818 • Hiszpania – 15145 • Indie – 8000 • Chiny – 6050 • Dania – 3125 • Włochy – 2726 • W.Brytania – 2389 • Holandia – 1746 • Polska - 80

24. Energia wiatrowa Stan aktualny w zakresie przyłączeń farm wiatrowych do KSE - liczby Łącznie: 4848 111 farm

25. Energia geotermalna • Możliwości wykorzystania w Wielkopolsce: • Opłacalność zależy od głębokości odwiertu (3-4 km = >100ºC) oraz od temperatury wody • Wysoki koszt wykonania odwiertu • zależne od lokacji w regionie: • - b. dobre - Czarnków, Oborniki i Koło • - dobre - Rogoźno, Wągrowiec, Murowana Goślina • - dość dobre - Gniezno i Konin • uzupełnienie dla tradycyjnego ogrzewania

26. Energia wód powierzchniowych • Możliwości wykorzystania w Wielkopolsce: • niewielkie szanse rozwoju ze względu na deficyt wody • marginalny udział w produkcji energii w regionie • brak nowoczesnych technologii pozwalających obniżyć koszty inwestycji • wg. WZMiUW w Poznaniu na jego terenie działa 25 elektrowni wodnych o mocy brutto 1,56 MW (1,27 MW netto), a kolejnych 20 MEW jest planowanych (1,46 MW brutto).

27. Energia wód powierzchniowych

28. Energia biomasy • Możliwości wykorzystania w Wielkopolsce: • duży potencjał produkcji słomy; • nadwyżki słomy od 900 tys. ton do 2,6 mln ton • (słoma – głównie wykorzystanie rolnicze); • system dopłat do zakładania plantacji roślin energetycznych; • zagospodarowana biomasa z lasów; • główne kierunki dla biomasy: • - biogazownie rolnicze (ok. 200 – 250 szt. do 2020 r.) • - biopaliwa (bioetanol, biodiesel)

29. Przyszłość produkcji energii z OZE • Na dzień dzisiejszy w Wielkopolsce należy wspierać • równolegle 2 kierunki rozwoju produkcji energii ze źródeł • odnawialnych: • energii z biomasy, • energii wiatrowej, • a być może w przyszłości, w przypadku problemów z pojemnością • sieci przesyłowych, także: • energii elektrycznej z wodoru٭ • ٭(Przegląd Komunalny 3(198)/2008, wywiad z Ministrem Środowiska Maciejem Nowickim)

30. Polityka klimatyczna i energetyczna Polski • Regulacje prawne: • Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 1997, Nr 54, poz. 625 z późn. zm.) • Polityka Energetyczna Polski • Narodowy Plan Rozwoju • Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego (lokalne)

31. Polityka energetyczna Polski Cele: • zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, • wzrost konkurencyjności gospodarki i jej efektywności energetycznej, • ochrona środowiska przed negatywnymi skutkami działalności energetycznej, związanej z wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucją energii i paliw.

32. Prawo energetyczne • Zadania samorządu województwa zapisane w ustawie: • opiniuje gminne projekty założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w zakresie koordynacji współpracy z sąsiednimi gminami oraz w zakresie z polityką energetyczną państwa. • na wniosek Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Zarząd Województwa opiniuje plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych

33. Samorząd Województwa • Ze względu na zadania samorządu województwa związane z • podnoszeniem efektywności energetycznej i wdrażaniem OZE, • uchwałą Sejmiku Wojewódzkiego zatwierdzono działania zmierzające • do utworzenia Wielkopolskiej Agencji Zarządzania Energią (WAZE), • jako instytucji wspomagającej władze regionu. • Podstawowym źródłem finansowania działalności Agencji mają być • środki z unijnego funduszu Inteligentna Energia dla Europy II. • Stosowny wiosek do Komisji Europejskiej został już opracowany. • Termin składania wniosków do 26 czerwca 2008 r.

34. Wielkopolska Agencja Zarządzania Energią • Najważniejsze zadania WAZE: • koordynacja zagadnień związanych z energetyką oraz efektywnością energetyczną w województwie oraz rozproszonych działań poszczególnych podmiotów w tym zakresie (konsolidacja środowiska), • opracowanie strategii energetycznej dla Wielkopolski, • programowanie wykorzystania środków pomocowych w sektorze energetycznym w sposób najefektywniejszy dla regionu, • doradztwo dla samorządów lokalnych w zakresie optymalnego wykorzystania OZE, • pomoc w poszukiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania, przygotowywanie wniosków o dotację i wniosków kredytowych, • działania informacyjno – promocyjne, wymiana doświadczeń z partnerami zagranicznymi (np. konferencje, szkolenia, seminaria).

35. Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego • Od 2000 roku Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi promuje OZE inicjując szereg konferencji, seminariów i spotkań w Wielkopolsce. • W marcu 2007 roku odbyło się I Regionalne Spotkanie Przedstawicieli Samorządów oraz Organizacji i Instytucji działających na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w Wielkopolsce pod hasłem „Odnawialne Źródła Energii szansą dla wielkopolskich gmin”. • W maju 2007 roku odbyło się inauguracyjne spotkanie Zespołu ds. Promocji Odnawialnych Źródeł Energii przy Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego. • Od czerwca 2007 roku ruszył cykl spotkań powiatowych „Odnawialne źródła energii w gminie”.

36. Współpraca z regionami partnerskimi w Niemczech Regiony partnerskie Wielkopolski w Niemczech: • Brandenburgia • Hesja • Dolna Saksonia

37. Współpraca z regionami partnerskimi w Niemczech Brandenburgia: Aktualnie trwają uzgodnienia między Departamentem Rolnictwa i Rozwoju Wsi UMWW a Ministerstwem Rozwoju Wsi, Środowiska i Ochrony Konsumentów Brandenburgii celem włączenia się w realizację tego projektu i wykorzystania badań prowadzonych przez międzynarodowych specjalistów. Przedstawiciele Kraju Związkowego Brandenburgia zobowiązali się do końca maja określić warunki udziału w projekcie INTERREG IVC, w regionach których badania dotyczą.

38. Współpraca z regionami partnerskimi w Niemczech • Hesja: • W dniu 6 grudnia 2000 roku zostało podpisane Porozumienie o Partnerstwie Kraju Związkowego Hesji oraz Województwa Wielkopolskiego. Partnerstwo wypełniają wizyty robocze, konferencje, wystawy, giełdy kontaktów oraz liczne wymiany szkolne oraz między stowarzyszeniami. Raz w roku odbywają się na przemian wizyty premiera Hesji oraz marszałka Wielkopolski w regionie partnerskim. • W zakresie prowadzenia zintegrowanej polityki energetycznej koordynatorem współpracy po stronie niemieckiej jest powstałe w 2004 roku Centrum Kompetencyjne HeRo – Kompetenzzentrum HessenRohstoffe e.V.

39. Współpraca z regionami partnerskimi w Niemczech • Dolna Saksonia: • W dniu 14 lutego 2008 roku Zarząd Województwa Wielkopolskiego podjął decyzję o przystąpieniu UMWW do realizacji projektu RegioSustain+ „Długotrwały rozwój regionalny na peryferyjnych terenach wiejskich” w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej w Europie Środkowej 2007-2013 INTERREG IVB. • Partnerem wiodącym jest Leibniz Institut fur Landerkunde z Lipska. • Głównym celem projektu jest wdrożenie regionalnej, zrównoważonej gospodarki energetycznej w regionie. • Początek projektu: wrzesień-październik 2008 r.

40. Współpraca z regionami partnerskimi w Niemczech Wnioski dla Wielkopolski ze współpracy międzyregionalnej: wsparcie aktywizacji środków unijnych dla realizacji zintegrowanej polityki klimatycznej i energetycznej UE wymiana doświadczeń w zakresie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych – głównie biomasy wymiana doświadczeń w dziedzinie nauki i gospodarki pogłębienie współpracy administracji partnerskiej pomoc w powołaniu Wielkopolskiej Agencji Zarządzania Energią opracowanie wspólnych kierunków rozwoju OZE

41. Odnawialne Źródła Energii • Źródła finansowania: • Fundacja „EkoFundusz” • Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko” • Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013 • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • Bank Ochrony Środowiska (kredyty preferencyjne)

42. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 - 2013

43. Priorytet III Środowisko przyrodniczeDziałanie 3.2 Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku Cel: • zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza poprzez ograniczenie emisji szkodliwych gazów i pyłów modernizacji systemów przesyłowych energii, w tym cieplnej, termomodernizacji, instalacji urządzeń filtrujących i odpylających • zwiększenie efektywności energetycznej – projekty polegające m.in. na instalacji nowoczesnych systemów grzewczych z elementami OZE (energia biomasy, energia wiatrowa i geotermiczna, energia słoneczna, hydroelektryczna oraz projekty stosujące odnawialne źródła energii jako uzupełnienie rozwiązań konwencjonalnych w energetyce)

44. Rodzaje projektów • Termomodernizacja lokalnego źródła ciepła i/lub lokalnych ciepłowniczych sieci przesyłowych • Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, w tym system grzewczy • Budowa i przebudowa lokalnych systemów zaopatrzenia w energię elektryczną (średnie napięcia), gaz oraz energię cieplną • Instalacja i przebudowa urządzeń filtrujących gazy i urządzeń odpylających w lokalnych systemach grzewczych

45. Potencjalni Beneficjenci • Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki • Jednostki organizacyjne utworzone przez JST posiadające osobowość prawną • Administracja rządowa • Podmioty działające w oparciu o umowę o partnerstwie publiczno – prywatnym • Lasy Państwowe • Przedsiębiorcy • Organizacje pozarządowe • Jednostki naukowe i szkoły wyższe • Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS • Podmioty prawne związków wyznaniowych

46. Dofinansowanie • Maksymalny udział środków UE w wydatkach kwalifikowanych: • projekty nie objęte pomocą publiczną – 85% • projekty objęte pomocą publiczną – zgodnie z mapą pomocy regionalnej – Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 11 października 2007 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach RPO (Dz. U. Nr 193, Poz. 1399)

47. Dofinansowanie • Zgodnie z Rozporządzeniemmaksymalny poziom regionalnej pomocy inwestycyjnej wynosi 40%, z tym że: • w przypadku mikro i małych przedsiębiorstw (z wyłączeniem sektora transportu) pomoc może zwiększyć się o 20 pkt. procentowych • w przypadku średnich przedsiębiorstw (z wyłączeniem sektora transportu) - może zwiększyć się o 10 pkt. procentowych

48. Minimalna/maksymalna wartość projektu • Od 1 mln PLN wartości projektu do 20 mln PLN kosztów kwalifikowanych projektu z wyjątkiem: - termomodernizacji budynków użyteczności publicznej do 10 mln PLN kosztów kwalifikowanych - lokalnych systemów zaopatrzenia w gaz do 8 mln PLN kosztów kwalifikowanych

49. Wielkość dostępnych środków, nabór wniosków, instytucje • 30,90 mln Euro z EFFR • nabór wniosków w III lub IV kwartale 2008 r. • Instytucją zarządzającą jest – Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Departament Polityki Regionalnej UMWW • Instytucją pośredniczącą (m.in. nabór wniosków, płatności) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu

50. Priorytet III Środowisko przyrodniczeDziałanie 3.7 Zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii Cel: zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju poprzez tworzenie infrastruktury służącej wykorzystaniu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w tym wsparcie projektów stosujących OZE jako uzupełnienie rozwiązań konwencjonalnych np. w elektroenergetyce (kogeneracja)