9. Psihohistorija i historijska antropologija

1. 9. Psihohistorija i historijska antropologija

2. Psihohistorija • psihoanaliza najviše utjecala na historijsku biografiju, istraživanje čarobnjaštva i progona vještica te studije o Holokaustu • tijekom 20. stoljeća dinamičan razvoj psihoanalize → iz historijske perspektive poticajno istraživanje odnosa bioloških nagona i kulture, različitih manifestacija univerzalnih nagona i fantazija u različitim vremenskim razdobljima i na različitim područjima • tri dominantna oblika psihoanalitičkog pristupa u historijskoj znanosti: 1. Freudova psihoanaliza i ego-psihologija 2. objektno-relacijska teorija Melanie Klein 3. psihoanalitički pristup Julie Kristeve

3. Psihohistorija 1. Freudova psihoanaliza pretpostavlja tripartitnu strukturu osobnosti (id, ego, superego) i oslanja se na učenje o četirima fazama (oralnoj, analnoj, faličkoj i genitalnoj) u razvoju čovjeka • Freud razrađuje učenje o nesvjesnoj motivaciji, potiskivanju i projekciji • temeljna pretpostavka Freudove psihoanalize - sve vrste ljudske aktivnosti uzrokovane su nesvjesnom interakcijom i konfliktom između dva instinktivna nagona: seksualnim koji je povezan s konstruktivnim ponašanjem, i nagonom za smrću koji je povezan s destruktivnim djelovanjem • kritika: psihoanalitička interpretacija se potvrđuje bez obzira na dokaze → cirkularni karakter psihoanalitičke teorije koja se smatra skupom univerzalno vrijedećih i nadvremenskih zakona, prošlost se oblikuje prema unaprijed definiranom modelu umjesto da se model ili hipoteze provjeravaju na činjenicama • predstavnici: Erik Erikson, Youg Man Luther (1958) E. Victor Wolfenstein, The Revolutionary Personality (1973) – psihobiografija V. I. Lenjina

4. Psihohistorija 2. objektno-relacijska teorija Melanie Klein je varijanta psihoanalitičke teorije koja počiva na pretpostavci da tijekom prvih godina života dijete uči razlikovati sebe od objekata s kojima dolazi u kontakt • u središtu odnos djeteta i majke, a ne edipalni kompleks kao u frojdovskoj psihoanalizi zbog čega tu teoriju prihvaćaju feminističke historičarke • problem: naturalizacija majčinstva, cirkularna interpretacija, esencijalistički i univerzalistički pristup što je u suprotnosti s historijskom metodom koja počiva na relativnosti mogućnosti • predstavnica: Lyndal Roper, Oedipus and the Devil. Witchcraft, Sexuality and Religion in Early Modern Europe (1994)- psihoanalitička interpretacija ranonovovjekovnog fenomena progona vještica

5. Psihohistorija 3. Psihoanalitička prerada Lacanove psihoanalize Julie Kristeve – žensko je preedipalno, nesvjesno i imaginarno područje koje ženama omogućava da dovode u pitanje i odbacuje dominantna značenja koje nameće Simboličko, te tako nudi autentični izraz ženskog sebstva onkraj simboličkoga Zakona oca (Jacques Lacan) • Kristevin psihoanalitički pristup vrlo pogodan za historijsku analizu jer izbjegava esencijalizam i determinizam (djelovanje je moguće i iz pozicije Simboličkoga i Imaginarnoga, jezik je konstitutivni čimbenik, a ne odraz društvenih odnosa) • predstavnica: Diane Purkiss, Witch in History. Early Modern and Late Twentieth Century Representations (1996)

6. Historijska antropologija • kulturni obrat u historijskoj znanosti → nov interes za pojedinca i subjektivna iskustva, percepcije, interpretacije i prakse • suradnja historičara i kulturnih antropologa iz pozicije kritike strukturalističkih paradigmi započinje krajem 50- ih godina oko časopisa Past & Present, Comparative Studies in Society and History, te početkom 70-ih oko časopisa Journal of Interdisciplinary History • tendencije "antropologiziranja" historije započinju u Francuskoj s "historijom mentaliteta" od kraja 60-tih godina 20. stoljeća, u SAD od 70-ih godina s "novom kulturnom historijom", u Engleskoj s "historijom odozdo", a u Njemačkoj od 80- godina s Alltagsgeschichte

7. Historijska antropologija • utjecaj kulturne antropologije Clifforda Geertza → semiotičko poimanje kulture, ljudsko ponašanje je interaktivno stvaranje značenja, etnografija je čitanje "rukopisa" ustaljenog kulturnog ponašanja • historijska antropologija gradi vlastita epistemološka polazišta na redefiniranom pojmu kulture - kultura se ne poima kao zasebna sfera ljudske prakse odvojena od ekonomske i socijalne ili pak kao elitna književna i umjetnička produkcija, već kao medij životne prakse koji obuhvaća kompleksno jedinstvo djelovanja (npr. rituali, slavlja, oblici komunikacije), značenja (npr. svjetonazori, predodžbe, osjećaji) i intencija→ kultura je sustav simbola i značenja koji ima važnu ulogu u orijentiranju i socijalnom djelovanju ljudi

8. Historijska antropologija • historijska antropologija istražuje i kulture koje ne poznaju pismo, inzistira na etničkoj, rasnoj, rodnoj i klasnoj diferencijaciji kulture • historijska antropologija poima historiju kao znanost o «stranom», dijalog sa stranim smatra polazištem za problematizaciju i propitivanje vlastite «naturalizirane» kulture, pokazuje osjetljivost na historijsku i kulturnu različitost • dominantna prakseološka i interdisciplinarna orijentacija historijske antropologije: • ispitivanje dijalektičkog odnosa između simboličke i kulturne prakse te sociohistorijskog konteksta • razmjena teorija i paradigmi s društvenim i humanističkim znanostima (npr. lingvistika, semiotika, psihoanaliza, simbolička i kulturna antropologija, biološka antropologija, sociologija, povijest umjetnosti, povijest glazbe itd.)

9. Historijska antropologija • područja istraživanja historijske antropologije: a) obitelj (npr. tipovi obitelji, socijalizacijski procesi, odnos obitelji i socijalnog okruženja, životni standard, vrijednosni sustavi, problemi stabilnosti itd.) b) rodni odnosi c) životni ciklus, rituali prijelaza d) vjera i religioznost e) rad, susret sa stranim f) prostor i vrijeme g) tijelo, seksualnost, prehrana h) individualizacija i unutrašnji život čovjeka j) odnos s prirodnim okolišem itd.

10. Historijska antropologija Predstavnici i djela: Philippe Aries, Povijest djetinjstva (1960)– pojam djetinjstva kao posebne životne faze koju karakterizira institucionalni odgoj i obrazovanje formira se tijekom ranoga novog vijeka Carlo Ginzburg, Sir i crvi (1989) - kozmologija mlinara Menocchija, konvergencije elitne i pučke kulture Natalie Zemon Davis, Povratak Martina Guerrea (2001) – problem identiteta kao konstrukcije i reprezentacije Richard van Dülmen, Otkriće individuuma (2005) - konstitucija moderne individualnosti i autorefleksivnosti, poveznice između otkrivanja sebe i nove moderne socijalne dinamike i svjetonazora