Harmonizacija kompanijskog prava sa EU principima

1. Harmonizacija kompanijskog prava sa EU principima Prof. Dr Gordana Gasmi

2. Uvodne napomene • Harmonizacija kompanijskog prava sa EU Acquis – cilj: da olakša saradnju između kompanija iz članica EU i Srbije u vidu kompatibilnog pravnog okruženja i u cilju privlačenja stranog kapitala • Opste smernice harmonizacije - U okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja, Konsultativna radna grupa EU/SCG je na trećem sastanku (februar 2002.) i na četvrtom sastanku (maj 2002.) ukazala da predstojeći Sporazum (SSP) treba da bude pravna osnova za opštu harmonizaciju pravnih sistema SiCG sa EU Acquis u svim oblastima • Značaj što ranijeg usklađivanja sa principima EU – u fazi pripreme Nacrta relevantnih zakona

3. EU preporuke za usklađivanje kompanijskog prava • Neophodno je da kompanijsko pravo i zakonodavstvo u oblasti računovodstva budu harmonizovani sa EU principima, kako bi se zagarantovao jednak nivo zaštite za akcionare, poverioce, zaposlene i treća lica. • Poželjno je uskladiti procedure za registrovanje kompanijai usaglasiti pravila poslovanja • Kratkoročni prioritet reforme zakonodavstva odnosio se na: • objavljivanje homogenih podataka o kompanijama u Službenom listu; • usaglašen sistem registrovanja kompanija; • uvođenje ograničenja na razloge za poništavanje kompanija; • regulisanje punovažnosti obaveza koje je preuzela kompanija; • odredbe o izmeni kapitala kompanije i o otkupu sopstvenih akcija od strane kompanije.

4. Značaj prava EU za zemlje nečlanice – zašto harmonizacija poslovnog prava? U okviru Procesa stabilizacije i pridruživanja, predstojeći Sporazum o pridruživanju (SSP) treba da bude pravna osnova za opštu harmonizaciju sa EU Acquis u svim oblastima • Značaj što ranijeg usklađivanja sa principima EU – još u fazi pripreme Nacrta zakona • Akcionim planom usklađivanja zakona za 2004. iz oblasti komp. prava bila su predviđena tri zakona:Z. o registraciji privrednih subjekata,Z. o stečajnom postupku i Z. o privrednim društvima • Sva tri zakona usvojena su 2004. Time je zaokružen proces harmonizacije sa kompanijskim pravom EU, osim u delu koji se tiče postizanja standarda EU podrške malim i srednjim preduzećima i preduzetništvu. • Svrha harmonizacije - nije samo u formalnom usklađivanju pravnih rešenja sa propisima EU, već da se njihovom primenom ostvare ciljevi koji suneophodni u procesu tranzicije i pridruživanja EU.

5. EU Acquis o kompanijskom pravu I • Cilj Acquis-a o kompanijskom pravu je osnivanje i funkcionisanje jedinstvenog tržišta zasnovanog na 4 slobode – slopbodno kretanje robe, usluga, ljudi i kapitala – ključna oblast je sloboda osnivanja kompanija • EU je razvila Acquis u domenu kompanijskog prava putem harmonizacije nacionalnih propisa članica EU kroz Uputstva o kompanijskom pravu (13 uputstava) • Osnovni princip Acquis-a je nacionalni tretman za kompanije jedne države članice na teritoriji druge članice EU, tj. od kompanije jedne države članice koja osniva kompaniju u drugoj državi članici ne mogu se zahtevati drugačiji uslovi od onih koji važe za domaće kompanije • Ostali principi Acquis o kompanijskom pravu: jednak pristup tržištu druge članice EU i zajedničke zaštitne mere za investitore, klijente i poverioce

6. EU Acquis o kompanijskom pravu II • Sloboda “otvaranja radnje” ili pravo nastanjivanja: pravo fizičkih i pravnih lica, odnosno trgovačkih društava da osnivaju preduzeća (primarno pravo) i pravo osnivanja agencija, filiijala i poslovnica (sekundarno pravo) u drugim državama članicama radi obavljanja komercijalnih aktivnosti pod istim uslovima kao i domaća preduzeća (nacionalni režim). - Privredna drustva su izjednacena sa fizickim licima, radi realizacije slobode nastanjivanja u EU Pojam trgovačkog društva ili preduzeća obuhvata trgovačka društva i preduzeća građanskog ili trgovačkog prava, uključujući i zadružna društva i druga pravna lica javnog ili privatnog prava, osim onih koja ne posluju radi sticanja dobiti (čl. 48 Ugovora o EZ).

7. Slobodno osnivanje kompanija i sloboda pružanja usluga • To su ključna pitanja budućeg Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju sa EU • Sadržina prava nastanjivanja :Ugovorom o osnivanju EZ kompanijama koje su osnovane u skladu sa pravom države članice u kojoj imaju registrovano sedište dato je pravo nastanjivanja koje praktično znači da: • Su kompanije uzajamno priznate u svim državama članicama; • Se od kompanije jedne države članice koja osniva kompaniju u drugoj državi članici ne mogu zahtevati drugačiji uslovi od onih koji važe za domaće kompanije – načelo nacionalnog tretmana. • Ugovor nameće obavezu državama članicama da harmonizuju domaće propise o pojedinim pitanjima kompanijskog prava i određuje sredstva harmonizacije (čl. 48,43 i 44) • Reforma pravila za registrovanje kompanija u Srbiji (2004):pojednostaviti, modernizovati i integrisati propise radi stvaranja jedinstvenog kompanijskog registra – Agencija za privredne registre

8. Nacionalni tretman za strane kompanije iz članica EU? • Sporazum (SSP) Hrvatske sa EU • Sporazum (SSP) Makedonije sa EU • Pravo osnivanja u EU - Primat nacionalnih propisa članica EU kod osnivanja i upravljanja kompanijama • Otuda: načelo uzajamnog priznanja kompanija, tj.kompanijama koje su osnovane u skladu sa pravom države članiceu kojoj imaju registrovano sedište dato je pravo nastanjivanja koje praktično znači da su kompanije uzajamno priznate u svim državama članicama Oblici trgovačkih društava u EU: • tradicionalni (društva lica i društva kapitala); - novi: EEIG i SE.

9. Novi oblici privrednih drustava u EU • Pod novim oblicima evropskih preduzeća i društava podrazumevaju se: evropska ekonomska interesna grupacija (EEIG), evropsko društvo (SE)[1] i neprofitabile i druge organizacije, kao što su: evropsko zadružno društvo,[2] evropsko društvo za osiguranje[3] i evropska asocijacija.[4]. Svi ovi oblici su regulisani odgovarajućim pravilima pa se o njima može govoriti kao o rezultatima materijalno pravne unifikacije propisa. [1] Council Regulation No 2137/85, OJ 1985, No L 199/1, od 31.7. 1985. [2] Council Regulation on the statute for a European cooperative society, OJ 1992. No C 99/17, od 21.4.1992, sa izmenama u: OJ 1993, No C 236/17, od 31.8. 1993. i Amended proposal for a Council Directive supplementing the statute for a European cooperative society with regard to the involvement of employees, OJ 1993, No C 236/36, od 31. 8. 1993. [3] Council Regulation on the statute for a European mutual society, OJ 1992, No C 99/40, od 21.4.1992, sa izmenama u: OJ 1993, No C 236/40, od 31.8. 1993. [4] Council Regulation on the statute for a European association, OJ 1992, No C 99/1, od 21.4. 1992, sa izmenama u: OJ 1993, No C 236/1, od 31.8. 1993.

10. Evropska ekonomska interesna grupacija - EEIG • Cilj:Stvaranje novog pravnog lica prema komunitarnom pravu • Instrument: Council Regulation (EEC) No 2137/85 od 25 jula 1985 on the European Economic Interest Grouping (EEIG). • EEIG mora biti osnovana u skladu sa sledećim pravilima (sadrzina Uredbe): • Svrha je grupisanje radi ubrzanja ili razvijanja ekonomskih aktivnosti njihovih članova. Namera grupisanja nije profit. EEIG ne može zapošljavati više od 500 lica. • EEIG može biti osnovana od kompanija, firmi ili drugih pravnih lica osnovanih prema pravu neke države članice i koja im aju registrovana sedišta u Zajednici. EEIG mogu osnovati i pojedinci koji obavljaju industrijske, trgovačke, poljoprivredne aktivnosti ili pružati profesionalne usluge. • EEIG mora imati najmanje dva člana iz različitih država članica

11. Prvo Uputstvo 1968. • Predmet: zaštita interesa akcionara i trećih lica • Značaj kod registrovanja kompanija i brisanja iz registra • Oblast primene: A.D. i D.O.O. • Sadržina: • Podaci dostupni javnosti – upis u registar • Uslovi za punovažnost poslova – ultra vires • Ništavost kompanije – nezakoniti ciljevi, nepostojanje osnivačkog akta, nije uplaćen minimalni kapital, smanjenje broja osnivača

12. Drugo Uputstvo 1976. • Predmet: osnivanje i održanje kapitala akcionarskih društava • Bitni elementi: oblik i ime, predmet poslovanja, visina kapitala, postupak imenovanja ovlašćenih lica • Minimalni kapital – 25.000 E • S: 10.000 i 20.000 $ • Održavanje kapitala radi zaštite interesa akcionara i trećih lica, poverilaca

13. Treće Uputstvo 1978. • Predmet: zaštita akcionara kod nacionalnih spajanja kompanija • Načini spajanja: • Akvizicija tj. preuzimanje • Osnivanje nove kompanije tj. prestaje više kompanija da bi nastala nova Proces spajanja se odvija u tri faze: 1. sastavljanje predloga uslova spajanja od strane upravnih organa kompanija koje se spajaju. Preldog mora sadržati minimum zahtevanih podataka i biti objavljen; 2. rasprava na skupštini akcionara i glasanje o odluci i spajanju; 3. stvarni transfer imovine, prava i obaveza Uputstvo obavezuje države članice da kontrolišu spajanje kompanija i da razmatraju izveštaj o spajanju

14. Četvrto Uputstvo • Doneto 25. 07. 1978. • Predmet: sadržina i objavljivanje završnih računa ADiDOOi odgovornost organa upravljanja • Objavljivanje podataka zavisi od veličine kompanije

15. Šesto Uputstvo 1972. • Predmet: postupak podele akcionarskih društava u istoj članici EU • Načini podele: • Putem preuzimanja • Formiranjem nove kompanije • Pod nadzorom sudskih vlasti Cilj regulisanja: zaštita akcionara i poverilaca kod podele A.D. kroz solidarnu i podeljenu odgovornost kompanija primalaca, kada jedna od njih ne ispunjava preuzetu obavezu

16. Sedmo Uputstvo 1983. • 13. Jun 1983. • Predmet: konsolidovani računi složenih preduzeća koja su u odnosu zavisnosti • Razlike između engleskog i nemačkog sistema

17. Osmo Uputstvo 1984. • 10. 04. 1984. • Definise uslove koje moraju da ispunjavaju lica ovlašćena za kontrolu godišnjih i konsolidovanih računa (revizori) • Revizori mogu biti fizička i pravna lica dobre reputacije koja nisu angažovana u poslovima koji su inkompatiblni sa revizijom • Obaveza časne i nezavisne revizije (sankcije)

18. Jedanaesto Uputstvo 1989. • Predmet: objavljivanje podataka filijale • Obuhvat primene: filijale u članicama EU • Reguliše se minimum podataka o registrovanju i finansijske informacije koje treba uneti u registar • Cilj: jednak nivo zaštite akcionara i trećih lica

19. Dvanaesto Uputstvo 1989. • Predmet: osnivanje jednočlane kompanije • Načini osnivanja: • Osnivanjem od strane jednog lica • Na osnovu sticanja svih akcija od strane jednog lica Domen primene: akcionarska društva i društva sa ograničenom odgovornošću Cilj: ograničavanje odgovornosti individualnih preduzetnika u EU

20. Sistemski pravni okviri kompanijskog prava u Srbiji • Predlog Zakona o privrednim društvima Srbije decembra 2003. – Zakon usvojen 2004. • Postojeća rešenja Zakona o preduzećima (iz 1996. sa poslednjim izmenama iz jula 2002.) su uglavnom usklađena sa EU propisima • Veće sistemske promene sadrzane u Zakonu o upisu u registar privrednih subjekata • Umesto registra u trgovinskim sudovima, formiran je centralni registar za sve privredne subjekte u nadležnosti Agencije za registre (jedinstvena elektronska baza podataka)

21. Poboljšanja u novom Zakonu Srbije • Harmonizacija sa izvršenim izmenama kompanijskog prava EU • Razrada principa korporativnog upravljanja • Bolja zaštita prava manjinskih akcionara • Veća transparentnost u upravljanju • Fleksibilnost rešenja o organizovanju privrednih društava sa malim brojem članova • Smanjivanje iznosa potrebnog novčanog osnivačkog kapitala • Odredbe o dematerijalizaciji akcija • Razrada odredaba o statusnim promenama i povezivanju privrednih društava • Prenos odredbi o društvenim i javnim preduzećima u prelazne i završne odredbe novog Zakona o privrednim drustvima (2004)

22. Kompanijsko pravo u Srbiji • Ustanovljavanje brzog, transparentnog i efikasnog sistema registrovanja kompanija radi slobode osnivanja i optimalnog nivoa zaštite različitih interesa akcionara, poverilaca, zaposlenih i trećih lica • Sledeci koraci harmonizacije: neophodna usaglašenost kompanijskog prava sa relevantnim EU odredbama o tržištu kapitala, o FDI, računovodstvu, stečaju, o privatnim preduzetnicima i javnim preduzećima

23. HVALA NA PAZNJI! IV . . .