William James

1. William James The Will to Believe (1896) – Trúarvilji Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

2. William James Eða fáum við trúað því, að tveggja dala seðill, sem vér höfum í vasanum, sé hundrað dala virði? Vér getum reyndar sagt oss þetta. En oss er öldungis ókleift að trúa því. Þannig er því farið um sérhvert sannindakerfi, er vér leggjum nokkurn trúnað á. (bls. 56, leturbreytingar mínar) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

3. William James • Oft og einatt er það ekki óhjákvæmilegt að kjósa um, hvort vér viljum heldur missa sannindanna eða öðlast þau. Þá getum vér afsalað oss hinum óvissu sannindum og verið vissir um að sigla hjá skerjum villunnar, með því að slá allri ákvörðun á frest og bíða betri sannana. Þessu er þvínær alltaf svo farið í vísindalegum rannsóknum. Og jafnvel í daglegu lífi manna er ákveðinn úrskurður sjaldan svo nauðsynlegur fyrir breytni vora, að betra sé að veifa rangri trú en engri. […] þegar vér fáumst við staðreyndir náttúrunnar, erum vér að grennslast eftir lögum, en ekki að setja þau. Þar ætti því alls ekki við að skera úr málunum til þess eins að fá þau útkljáð og taka fyrir næsta mál.(bls. 70, leturbreyting mín) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

4. Richard Rorty • Unfortunately, in “The Will to Believe” he [...] gets off on the wrong foot. Rather than fuzzing up the distinction between the cognitive and the non-cognitive, as he should have, James here takes it for granted and thus yields the crucial terrain to his opponents. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

5. Skynsemi og tilfinningar Dæmi 1: Hrein skynsemi (pure reason) er niðurstaða af því að útiloka allar óskir, vilja og tilfinningar, og þegar slíkt tekst ræður mannvitið eitt skoðunum okkar (bls. 61). Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

6. Dæmi 2: „Það er betra að eiga á hættu að missa sanninda en eiga á hættu að trúa hégóma.“ • Dæmi 3: Við trúum því „að sannleikurinn sé til og að sál vor og hann séu sköpuð hvort fyrir annað“ (bls. 61). Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

7. Það er syndsamlegt að vera kristinn. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

8. Trúarbragðatilgátan • Fullkomnun er eilíf. (Perfection is eternal) 2. Okkur vegnar betur þegar í þessu lífi ef við föllumst á (1). Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

9. Tvær trúabragðatilgátur • Fullkomnun er eilíf. • Guð er til. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

10. Að hugsa um reynslu vora • „Ég lifi í þeirri hagkvæmu trú, að vér verðum að halda því áfram að reyna hlutina, og halda áfram að hugsa um reynslu vora.“ (bls. 63) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

11. Móralismi • Móralistinn er sagður vilja kúga manneðlið, mannlega náttúru, eða viljaeðli mannsins. • Móralistinn telur sig hafa fundið endanlega skilgreiningu hins góða og hins illa. Hann lýsir sínu eigin siðferði sem hinu eina mögulega siðferði(„Allt annað er siðleysi“). Hin góða, siðaða manngerð, hefur verið uppgötvuð. Hún hugsar fyrst og fremst um aðra, er fórnfús o.s.frv. • Móralistinn leggur óttann til grundvallar. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

12. Móralismi • Móralistinn telur að hið góða (siðferðilega góða) eigi uppruna sinn í hinu góða. Hið góða sprettur ekki af hinu illa. • Móralistinn miklar upp afglöp manna og villur þeirra, þær verða syndir, höfuðsyndir og loks dauðasyndir. • Móralistinn leggur iðulega mikla áherslu á vinnusemi. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

13. Móralismi • Móralistinn leggur ekki áherslu á traust, telur betra að hafa skýrar reglur sem koma í veg fyrir siðabrot og glæpi. • Móralistinn telur lífið nánast of skelfilegt til að taka þátt í því, betra að spara sig fyrir næsta líf, og fá ekki á sig skrámu í þessu lífi. • Móralistinn telur sig vera að boða hið eina sanna siðferði, en hann stendur í reyndinni í vegi þess að eiginlegt siðferði geti þróast. 10. Móralistinn endar í tómhyggju, trúir að lokum ekki á þau gildi sem hann lagði upp með. Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

14. Að kúga viljaeðlið • Þessi lögmál, sem rökfræðingar vilja láta oss lúta – ef ég má kalla þá rökfræðinga, er kúga vilja viljaeðli vort – eru ekki grundvölluð á öðru en eðlilegum óskum þeirra sjálfra, að hafna þeim hlutum öllum, sem rökfræði þeirra rúmar ekki. (bls. 62) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

15. Tómhyggja • Nú er það ekki nema hinn sannaði sannleikur, sem gaumur er gefinn. Ef sannleikur sannleikanna kæmi í gervi fullyrðinga, mundu vísindin ekki virða hann viðlits. Þau mundu taka undir með Clifford, að slíkur sannleikur væri stolinn og með því brotnar skyldur þeirra við mannlífið. (bls. 71) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

16. Orðalag Cliffords • „Sannfæring, sá heilagi hæfileiki ...“ (bls. 47) • „Sannfæring er vanhelguð þegar ...“ (bls. 48) • „... varðveitir hreinleika skoðunar sinnar ...“ (bls. 48) • „ ... fá á sig blett sem aldrei verður burt máður.“ (bls. 48) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

17. Orðalag Cliffords • „Hvað þætti okkur um mann sem út af einum ferskum ávexti hætti vitandi vits á að leiða plágu yfir fjölskyldu sína og nágranna?“ • „... að þótt einhver héldi allt lögmálið, en hrasaði í einu atriði, þá væri hann orðinn sekur við öll boðorð þess.“ Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.

18. Orðalag Cliffords • „Líf þessa manns er ein samfelld syndgun gegn mannkyninu.“ (bls. 51) Róbert H. Haraldsson Heimspekideild, H.Í.