Landelijk Platform GGz

1. Landelijk Platform GGz Terugdringen dwang en drang in de psychiatrie een verkenning 18 september 2009 Maria Wassink /Gee de Wilde

2. Landelijk Platform GGz Vereniging van twintig landelijke cliënten- en familieorganisaties in de GGz en verslavingszorg www.platformggz.nl

3. Landelijk Platform GGz Waarom en hoe houdt het LPGGz zich met Dwang en Drang bezig? Het Actieplan ‘Terugdringen Dwang en Drang’ Het Project Dwang en Drang PAAZ-en, hoe verder?

4. Vooraf ‘De a-contrario-redenering is de gevaarlijkste redenering in het leven. Ik heb geleerd er alert op te zijn!’ Eberhard van der Laan tijdens zijn eerste integratiedebat in de Tweede Kamer

5. A-contario “Ik heb geleerd dat separeren voor sommige patiënten goed is”. “Ik houd niet van het dogma dat separeren niet mag”. “Voor sommige zeer agressieve cq suïcidale patiënten, of patiënten die met een complex aan problemen binnenkomen, is separeren soms onvermijdelijk”.

7. Landelijk Platform GGz Waarom en hoe houdt het LPGGz zich met Dwang en Drang bezig? • Uit mensenrechtelijke overwegingen. Separeren is vrijheidsbeneming voor mensen die niks misdaan hebben. ‘Opsluiten is geen zorg’. • Nederland separeert veel. Dat moet minder kunnen. • Cliënten, familie en naastbetrokkenen worden nauwelijks betrokken bij dwangtoepassingen. • Iedereen moet ermee aan de slag: ggz-beroepsgroepen, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, overheid, politiek, inspectie, en de cliënten- en familieorganisaties.

8. Het actieplan 2005 • Instellingen een impuls geven om zich (nog) actiever in te zetten om dwangmaatregelen zo veel mogelijk te voorkomen en/of te beperken. • Beoordelingscriteria opstellen als uitgangspunt voor gesprekken met instellingen. • Cliënten, familie en naastbetrokkenen inzetten als toetssteen van het instellingsbeleid. • De bevindingen onder de aandacht brengen bij ggz-beroepsgroepen, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, overheid, politiek en Inspectie. • Conferenties met alle ‘partijen’

10. Project Dwang en Dwang Doel Dwang en drang terugdringen Doelgroep Instellingen die niet meededen met de 42 projecten van GGZ Nederland Actie Discussie op gang brengen Discussie op gang houden (Financiering VSBfonds)

11. 9 criteria LPGGz I II III IV V Dwang en drang VI VII VIII IX

13. 9 criteria • 1. Het maken van beleid over dwang en drang na raadpleging van cliënten en naastbetrokkenen. • 2. Het voorkomen van het gebruik van dwangmaatregelen. • 3. Het gebruik maken van alternatieven voor dwang.

14. 9 criteria • 4. Scholing van personeel in het voorkomen van dwangmaatregelen en in het gebruik van alternatieven. • 5. Het betrekken van naastbetrokkenen wanneer er sprake is van dwang, zonder de regie van de cliënt aan te tasten. • 6. Het werken aan het gevoel van veiligheid voor personeel èn cliënt.

15. 9 criteria • 7. Registratie van vrijheidsbeperkende maatregelen om inzicht te krijgen in het terugdringen van dwang. • 8. Evaluatie van vrijheidsbeperkende maatregelen zowel met cliënten als op instellingsniveau. • 9. Het tijdig en voortdurend geven van informatie over regels, rechten en plichten, mogelijkheden voor second opinion, klachtenregeling en het inschakelen van patiëntenvertrouwenspersonen.

16. Project Dwang en Dwang Doel Dwang en drang terugdringen Doelgroep Instellingen die niet meededen met de 42 projecten van GGZ Nederland Actie Discussie op gang brengen Discussie op gang houden

17. Deelnemers • 4 Forensisch Psychiatrische Centra • 19 PAAZ-en • 4 Psychiatrische afdelingen van UMC • 2 Instellingen voor verslavingszorg • 6 Psychiatrische centra • 12 Kinder- en jeugdpsychiatrie

18. Discussie op gang brengen • Gesprekken met managers, behandelaren, verpleegkundigen • Cliëntenraden • Patiëntvertrouwenspersonen • Familie?

19. Negen Criteria

20. Discussie op gang houden • Conferentie Dwang & Drang • Inspectie voor de Gezondheidszorg • Kenniscentrum GGZ bij ZN • Familie-organisaties • Cliëntenorganisaties • Invitational Conference voor PAAZ-en

21. Beleid • Intentie D&D terugdringen = prima! • Woorden en daden: toetsen! • Betrokkenheid patiënten en familie • Problematiseer de combinatie van medicatie en separeren

22. Voorkomen • Let op signalen – ga in gesprek • Kom vroegtijdig in actie – uit de “vissenkom” • Houd je aan je afspraken • Bereidheid naar vanzelfsprekendheden te kijken • Aanpassingen aan fysieke omgeving / gastvrijheid • Cultuurverandering vereist cultuurdragers

23. Alternatieven • Signaleren, het gesprek aangaan • Rustkamer • 1 op 1 begeleiding

24. Scholing • Leer de-escalerend te werken • Leer omgaan met agressie • Te kleine schaal: werk samen met de buren • Onderwerp voor intervisie, werkbesprekingen “Menselijke aandacht is belangrijker dan scholing”

25. Naasten • Naasten als vanzelfsprekend gesprekspartners • Gebruik ook bij scholing ervaring van naasten • Scholing in het omgaan met naasten

26. Veiligheid Patiënten én medewerkers • Veiligheid personeel - patiënten • Beschikbaarheid deskundige SEH • Hoeveelheid personeel • Deskundig personeel

27. Registratie Meten is weten!! Externe verplichting, intern noodzaak • Maak aantoonbaar dat werkelijk minder wordt gesepareerd – toets beleid • Vergeet de kamerprogramma’s niet te registreren • Niet-separeren kost het minste tijd! • Argussysteem

28. Evaluatie Van evalueren kan je leren • Evaluatie met patiënt - tweerichtingsverkeer • Betrek familie • Evaluatie voor de afdeling

29. Informeren • Informeer over de huisregels en de gang van zaken • Informeer proactief over rechten en plichten • Kom erop terug!

30. PAAZ-en, hoe verder? • Voortgaan op wat er al geoogst is. • Maak gebruik van ‘good practices’ elders • Ga bij Klink op bezoek.

31. Good practices • Gastvrije zorg • Nieuwe omgangsvormen • De triade; gebruik maken van de kennis van cliënten zelf en van hun familie of naast-betrokkenen. • Intensieve zorg • Fysieke omgeving

32. Good practices 1 Gastvrije zorg: • De eerste vijf minuten (van opname – ook bij crisis –, van een gesprek, van een nieuwe situatie). • Opheffen verpleegpost; aanwezigheid onder de cliënten; presentiebenadering • Opheffen overbodige huisregels, zoals dagritme

33. Good practices 2 Nieuwe omgangsvormen: • Cursussen de-escalatie, omgaan met agressie • Cursussen feedback door ervaringsdeskundigen • Presentiebenadering.

34. Good practices 3 De triade: • Crisiskaart of zelfbindingsverklaring • Keuzekaart familie • Evaluatie van incidenten, bijvoorbeeld bespreking signaleringsplan • Vanzelfsprekendheidsmodel (vanzelfsprekend betrekken van naasten)

35. Good practices 4 Intensieve zorg: • Intensive Care Units • Hand-in-hand-begeleiding

36. Good practices 5 Fysieke omgeving: • Kleuren, meubilair, onderhoud, privacy • Comfort room

37. Op bezoek bij Klink • Brief van 19 mei 2009 ‘Beleidsvoornemens terugdringen dwang en drang’: • ‘…. niet-deelnemende instellingen stimuleren om binnen een termijn van drie jaar te participeren in de dwang- en drangprojecten’. • Hij verwacht u …

38. Mis de boot niet!

40. Landelijk Platform GGz Marjan ter Avest, directeur Landelijk Platform GGZ Wil Buis, voorzitter Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie