SÖZLÜ ve KISA YANITLI SINAVLAR

1. SÖZLÜ ve KISA YANITLI SINAVLAR

2. Sözlü Sınavlar Sözlü sınavlar, genellikle, yanıtlayıcıların yanıtlarını düşünüp organize ederek, sözlü olarak sunduğu; soruların ise sözlü, yazılı veya sözlü karışık olarak sorulduğu sınav türleridir. Sözlü sınavlara sözlü yoklamalar da denir. Belki de bilinen en eski sınav türüdür. Aiken milattan önce Çin ve Eski Yunanistan’da sözlü sınavların kullanıldığını belirtmektedir. Bu ülkelerde büyük olasılıkla eğitim ve din kurumları için öğrenci ve öğretmen seçimlerinde sözlü sınavların kullanıldığı tahmin edilmektedir.

3. Sözlü Sınavlar • Soruların yazılı olarak verildiği sınav uygulamalarında yanıtlayıcılar yanıtlarını yine sözlü olarak sunmaktadır. Bazen de öğrenciler yanıtlarını tahtaya yazabilirler. Öğrencilerin soruları tahtaya yazarak yanıtladıkları sınav uygulamalarında, genellikle, öğrencilere problem çözmeye yönelik sorular verilmektedir. Öğrenciler problemlerin çözümlerini tahtaya yazmakla beraber, çözümlerle ilgili yorum ve açıklamalarını sözlü olarak ifade ederler.

4. Sözlü Sınavlar • Bu tür uygulamalarda, öğrencilerin tahtaya yazdıkları problem çözümlerinden çok sözel açıklamalarına önem verildiği, kazanılan puanda açıklama ve yorumların büyük ağırlığı olduğu söylenebilir. • Sözlü sınavlar, uygulamasında fazlaca çeşitlilik görünen, belirli standartlardan uzak olan sınavlardır. Bu nedenle sözlü sınav türleri için bir sınıflama yapmak zordur.

5. Sözlü Sınavlar • Okullarımızda, öğrencilerin tahtaya, diğer öğrencilerin önüne çıkarılarak sorulan sorulara yanıt vermesi istenebildiği gibi bireylerin öğrenme etkinlikleri sırasında sorulan sorulara verdiği yanıtlar veya derse katılımı da sözlü sınav olarak isimlendirilmektedir. • Öğrencilerin tahtaya çıkarılarak sözlü yapılması sırasında diğer öğrencilerin pasif oluşu bu tekniğin en önemli sakıncalarından biridir.

6. Sözlü Sınavlar Öğrencilerin pasif olmasından dolayı bu teknik, öğrenmeye, umulduğu katkı sağlayamayabilir. Bu tekniğin yerine, öğrencilerin, soru sorma, yanıt verecek kişiyi seçme veya yanıt vermeye gönüllü olma, yönlendirme yapma ve puan verme gibi etkinliklere katılmasını sağlayacak bir teknik kullanılabilir. Böylece, öğrencilerin dersle ilgili bilgileri öğrenmesini sağlamanın yanında, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme ve iletişim becerisi gibi özelliklerinin de geliştirilmesi için bir ortam yaratılmış olacaktır.

7. Sözlü Sınavlar Ancak böyle bir uygulama durumunda zaten oldukça düşük olan aracın geçerlik ve güvenirlik niteliği daha da düşecektir. Bu nedenle bu tür uygulamalar sonucunda elde edilen puanların öğrencilerin notlarına etkisi mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Öğrencileri aktif kılmak için uygulanabilecek lir teknikte grup tartışması yaptırmaktır. Bu teknikte öğrenciler küçük gruplara ayrılarak belli konuda diğer gruplarla tartışırlar.

8. Sözlü Sınavlar Grup tartışmasının ölçme açısından eleştirilen yönü ise, konuşma-tartışma-iletişim becerisi dışındaki becerileri ve derslerle ilgili bilgileri ölçmeye uygun olmamasıdır. Buna ek olarak öğrenci yanıtları gözden kaçırılabilir. Bunun dışında, test dışı tekniklerden görüşmeye (mülakata) benzer şekilde yapılan sözlü sınavlardan da bahsedilebilir .

9. Sözlü Sınavlar Aiken yapılandırılmış görüşmelerin sözlü sınav kapsamında incelenebileceğini belirtmektedir. Bu tür sözlü sınavlarda, birkaç kişiden oluşan jürinin sorduğu sorulara yanıtlayıcıların verdiği yanıtlar, yine bu jüri tarafından değerlendirilmek-tedir.

10. Sözlü Sınavlar • Bazen, öğrencilere daha fazla soru sormak, zaman kazanmak ve sınavın güvenirliğini artırmak için öğrencileri bağımsız olarak sınava alan birden fazla komisyon kurulduğu veya her komisyon üyesinin ayrı odalarda öğrencilere kendi payına düşen konularda sorular sorduğu türden sözlü sınavların yapıldığına da rastlamaktadır. Bu türden uygulamalarda, komisyonlar veya komisyon üyeleri birbirinden bağımsız olacağından, öğrencilere verilecek puanlarında birbirinden bağımsız olur.

11. Sözlü Sınavlar Dolayısıyla daha güvenilir ölçme sonuçlarının elde edilmesi söz konusu olabilir. Aynı zamanda soru sayısı artacağından sınavın kapsam geçerliği de yükselecektir. Jüri tarafından yapılan sözlü sınavlarda jüri üyelerinin verdiği puan ortalamaları veya toplamları öğrencilerin sınav puanı olarak kullanılabilir .

12. Sözlü Sınavlar Öğrencilere ders başlarında yöneltilecek sorularla, önceki derslerde kazanılması gereken davranışlardan hangilerinin eksik olduğu saptanarak, ön koşul davranışlarda eksiği olan öğrenciler için etkinlikler düzenlenebilir. Benzer uygulamalar öğretmenler tarafından konu bitimlerinde öğrencilerin eksik öğrenmelerini saptamak için de yapılabilir.

13. Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavların Özellikleri Sözlü sınavların birçok özelliği ölçme aracında bulunması gereken geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık düzeylerinin düşmesine neden olmaktadır. Bu özellikler aşağıda kısaca açıklanmaktadır. 1- Sözlü sınavlarda sorular yazılı olarak verilebileceği halde genellikle sözlü olarak verilir. Soruların sözlü sorulmasının en önemli sakıncası, yanıtlayıcıların, soruları yeniden gözden geçirme, sözcük sözcük üzerinde düşünme, doğru arılayıp anlamadığını kontrol etme vb. için olanaklarının olmamasıdır. Çünkü yanıtlayıcılar sorunun tekrarlanmasını istediğinde, sınavı yapan kişi aynı soruyu farklı sözcüklerle sorabilmektedir.

14. Sözlü Sınavlar Bazı sözlülerde öğrenciler yanıtlarını tahtaya yazsa da genellikle bu yanıtları açıklama ve yorumlama davranışlarını sözlü olarak gerçekleştirirler. Yanıtların bir kısmının da olsa sözlü olarak verilmesi, sözlü iletişim becerisi, etkili konuşma, ses tonunun düzgünlüğü vb. gibi ölçme konusu olmayan değişkenlerin puanlara karışmasına sebep olabilmektedir. Özellikle bu becerileri ölçme amacı olmayan bir sözlü sınavda, verilen puanlara söz konusu değişkenler etki edebileceğinden sınavın geçerliği düşük olur .

15. Sözlü Sınavlar • Örneğin, işe veya duruma uygun görünmeyi sağlama, iletişim becerisi, anadilini veya yabancı bir dili etkili olarak kullanma yeteneği, ikna edici ve etkili konuşma gibi beceriler ölçüleceği zaman, en geçerli ve güvenilir ölçme işlemini sözlü sınavlarla yapabiliriz. Söz konusu becerilerin geçerli ve güvenilir bir şekilde diğer sınav türleri ile ölçülmesi zor veya olanaksız görünmektedir.

16. Sözlü Sınavlar 2- Sözlü sınavlarda yanıtlayıcı yanıtını düşünüp bulmak zorundadır. Bazı ölçmecilere göre öğrencilerin düşünme ve yanıtını organize etmelerini gerektiren yazılı ve sözlü sınavlar, objektif ve yarı objektif sınavlara göre daha geçerli bir ölçme yapmaktadır.

17. Sözlü Sınavlar 3- Sözlü sınavlarda, yanıtlayıcının yanıtında belirsiz kalan noktaların deşilmesi yoluyla bilginin derinlemesine ve genişlemesine ölçülmesi olanaklıdır. Bazı durumlarda, sınav yapan kişi yanıtın açıklanmasını, detaylandırılmasını, görüşlere dayanak gösterilmesini isteyebilir. Bu amaçlardan herhangi birini karşılamada en uygun sınav türü sözlü sınavlardır.

18. Sözlü Sınavlar Bu yönüyle sözlü sınavlar soruların tam olarak yanıtlanmasını, öğrencilerin istenilen derinlikte ve genişlikte yoklanmasını, verilen yanıtların aşamalarının ve düşünme sürecinin adımlarının izlenmesini sağlayabilir. Öğrencilerin düşünme süreçlerinin adım adım izlenmesi öğrenme güçlüğü yaşanan noktaların belirlenmesinde etkili olabilir

19. Sözlü Sınavlar 4- Soruların hazırlanması diğer sınavlara göre daha kolaydır ve daha az zaman alır. Birçok öğretmen, öğrencilere, tahtaya çıkınca aklına gelen ilk soruyu yöneltir. Soruların kolay hazırlanması yönüyle yazılı sınavlara benzer ler. Bu özellikle bazı durumlarda, sözlü sınavların geçerlik ve güvenirliğini olumsuz yönde etkilese de kullanışlıklarını artırır.

20. Sözlü Sınavlar • 5- Sözlü sınavlarda, sınav yapanla yanıtlayıcı arasında diğer sınavlara göre daha fazla etkileşim vardır. Diğer sınav türlerinde sorular sorulduktan sonra yanıtlayıcı soruyu düşünürken ve yanıt verirken yalnızdır. Oysa sözlü sınavlarda sınavın başlamasından bitişine kadar yanıtlayıcı ve sınav yapan kişi yüz yüze bir etkileşim içindedir. Bu nedenle sınav yapanın sınav anındaki durumu (mimikleri, hareketleri, sözleri vb.) öğrenciyi etkilediği gibi, öğrencinin sınav anındaki durumu da (şes tonu, yanıtlama tarzı, duruşu vb.) sınav yapan kişiyi etkilemektedir.

21. Sözlü Sınavlar Sözlü sınavlarda sınav yapanla sınav olan arasında etkileşimin fazla olmasını avantaj olarak gören uzamanlar da vardır. Bu uzmanlara göre, sözlü sınavlardaki etkileşim, sınav olan bireyin sınav heyecanının yatışması ve sınav anında öğrenmesi (deneyim kazanması) için kullanılabilir. Ancak, bu tür sonuçların oluşması sınav yapan bireyin niyet ve becerileri ile ilgilidir. Sınav yapanın böyle bir niyeti ya da becerisi yok ise sözlü sınavlardaki etkileşim bazı bireylerdeki sınav kaygısının daha da artmasına neden olabilir.

22. Sözlü Sınavlar 6- Sözlü sınavlar bireysel olduğunda uygulaması çok zaman alır. Her öğrenciye ayrı soru sorma zorunluluğu vardır. Her öğrencinin sınav olmak için yerinden kalkması, öğretmenin soruyu sorması, öğrencinin soru üzerinde düşünerek yanıt vermesi ve yanıtın puanlanması çok fazla zaman almaktadır. Bu durum özellikle kalabalık sınıflarda sınavın kullanışlılığını düşürmektedir. Çünkü sözlü sınavların uygulanması kalabalık sınıflarda hem öğrencilerin hem de sınav yapanın çok zamanını alır. Çok daha kalabalık gruplarda ise sözlü sınav uygulamak olanaklı değildir.

23. Sözlü Sınavlar 7- Bir öğrencinin sorulan soruyu yanlış, kısmen doğru veya tamamen doğru yanıtlamış olması, aynı sorunun bir başka öğrenciye sorulduğunda geçerliğinin düşmesine neden olur. Bu nedenle, aynı soru geçerlik ve güvenirlikle ilgili belirli önlemler alınmadığı sürece başka öğrencilere yeniden sorulamaz. Farklı bireylere aynı soruları sorma lüksü olmayan ve kapsam geçerliğini artırmak için her bireye birbirinden farklı birkaç soru sormak zorunda olan öğretmen, ölçmeyi amaçladığı kapsam dahilinde çok sayıda soru hazırlamalıdır.

24. Sözlü Sınavlar 8- Yanıtlama davranışı, sorudan hemen sonra gerçekleştiğinden, öğrencinin düşünme ve yanıtını gözden geçirme şansı çoğunlukla yoktur. Öğrencinin yanıtını düşünme ve organize etme özelliği olan sözlü sınavlarda, söz konusu süreçlerin gerçekleştirilmesi için yeterli zamanın verilmemesi geçerliği ve güvenirliği düşürmektedir.

25. Sözlü Sınavlar • 9- Soruların sorulması, yanıtlanması ve puanlanması fazla zaman aldığından sözlü sınavlarda her bireye az sayıda soru sorulabilir. Sözlü sınavlar bireysel olduğundan, uygulanması çok zaman alır ve bunun sonucu olarak öğrencilere çok sayıda soru sorma olanağı bulunmadığından sınavı yapan kişiler öğrencileri az sayıda soruyla değerlendirmek zorunda kalırlar.

26. Sözlü Sınavlar 10- Sözlü sınavlarda yanıtların doğruluk derecesini puanlayıcı belirler. Bu durum, puanlama güçlüğü ve yanlılığını beraberinde getirir. Puanlama yanlılıkları veya hataları ise güvenirliği düşürür.

27. Sözlü Sınavlar 11- Sözlü sınavlarda, yazılı ve diğer sınav türlerinde görülen bazı olumsuz özelliklerin önüne geçilebilir. Örneğin, öğrencilerin şişirme yanıt vermeleri, soruyu başka yana çekmeleri gibi davranışların engellenebilir. Bunlara ek olarak kopya çekme davranışlarının ortaya çıkması da birçok sınav türünden daha kolay kontrol altına alınabilir.

28. Sözlü Sınavlar 12- Şans başarısı olmaması güvenirliği artırır. Sözlü sınavlarda yanıtlayıcılar yanıtlarını düşünüp, organize ederek sunmak zorunda olduklarından şansla doğru yanıt verme ve puan alma olasılığı yoktur. Bu nedenle elde edilen puanlarda şansla doğru yanıt vermeden kaynaklanabilecek hata (şans) puanı bulunmamaktadır.

29. Sözlü Sınavlar 13- Puanlayıcı ya da öğretmen yanıtları kaydetmeden, yanıtlama anında veya yanıtlama bittikten sonra puan vermektedir. Puanlamada kullanılan bu tekniğe yazılı sınavların puanlamasında da çok sık kullanılan genel izlenimle puanlama adı verilmektedir. Bu teknikte, genellikle, öğretmen veya puanlayıcı bir puanlama anahtarı kullanmadığından, verilen puanlara öznel kanılar çok fazla etki etmektedir.

30. Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavlann Hazırlanması Sözlü sınavların geçerlik ve güvenirliğini artırmak için sınavdan önce belirli hazırlıkların yapılması yararlı olur. Bu hazırlıklar aşağıdaki gibi açıklanabilir. Öncelikle bir sınav planı yapılmalıdır. Bu sınav planında, sınavın amacının ve yoklanmak istenen davranışların belirlenmesi işlemleri yerine getirilmelidir .

31. Sözlü Sınavlar • Tüm konuları kapsayacak sayıda soru hazırlanmalı, tüm konulardan yeterli sayıda soru hazırlanıp hazırlanmadığı belirtke tablosu kullanılarak kontrol edilmelidir. Soruların ölçülecek özelliğe uygun, açık ve anlaşılır olmasını sağlamak için, olanaklı ise birden fazla konu uzmanından yardım alınmalı ve hatalı sorular için uzmanlar tarafından önerilen düzeltmeler yapılmalıdır.

32. Sözlü Sınavlar Her bir soru ile ilgili puanlama cetveli ve yanıt anahtarı önceden hazırlanmalıdır. Yanıt anahtarında puan verilebilecek tüm olası yanıtlara yer verilmelidir. Ayrıca puanlama cetvelinde her bir ayrıntıya ve olası yanıta kaç puan verileceği açıkça belirtilmelidir.

33. Sözlü Sınavlar Öğrencilerin, soruların sorulması, yanıtların verilmesi ve puanlamanın yapılması sürecinde uymak zorunda olduğu kurallar önceden açıklanmalıdır . Bu kuralların ihlali durumunda alabilecekleri olası cezalar hakkında bilgi vermekte yararlı olabilir.

34. Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavların Kullanıldığı Alanlar: 1- Okul öncesi ve ilköğretimin ilk yıllarında: İlköğretimin ilk yıllarında sınav yapmanın öğrencilerin gelişimi üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu durum öğrencilerin ölçme ve değerlendirme sürecinden geçmeleri gerektiği gerçeğini önlememektedir. Bu nedenle, özellikle ilköğretimin ilk üç sınıfında sınavların sözlü olarak yapılması önerilmektedir.

35. Sözlü Sınavlar 2- Anadili doğru kullanma, konuşma becerileri ve sözlü anlatım gücü gibi becerilerin ölçülmesi:Söz konusu beceriler, tüm dünya ülkelerinin eğitim sistemlerinde temel amaçlar arasındadır. İlköğretimden başlayarak üniversite eğitimine kadar, hatta yaygın eğitim kurumlarıyla bu amaca ulaşmak için çaba harcanmaktadır.

36. Sözlü Sınavlar Bu nedenle her eğitim düzeyinde, söz konusu becerilerle ilgili ölçme işlemlerinde kullanılabilecek temel araç sözlü sınavlardır. Söz konusu beceriler kapsamında kelimeleri doğru telaffuz etme, cümlelerde uygun ve etkili kelimeleri kullanma, ikna edici veya etkili konuşma vb. davranışlar bulunmaktadır.

37. Sözlü Sınavlar 3- iletişim becerilerinin ölçülmesi ve geliştirilmesi: İster beden dilini ister sözel dili kullanarak bireylerin iletişim becerilerini geliştirmek ve ölçmek eğitim sisteminin önemli hedefleri arasındadır. Özellikle sözel iletişim becerilerini ölçme ve değerlendirme amacı ile yine sözlü sınavlardan yararlanmak zorunluluğu vardır.

38. Sözlü Sınavlar 4-Yabancı dil konuşma becerisini belirleme: Dil becerileri dendiğinden sadece anadili kullanma becerileri anlaşılmamaktadır. Birçok alanda birden fazla yabancı dil bilme zorunluluğu söz konusudur. Anadili kullanma becerilerinde olduğu gibi yabancı dili kullanma becerilerinin ölçülmesi için de sözlü sınavların en uygun sınav türü olduğunu söylemek doğru olabilir.

39. Sözlü Sınavlar Sözlü Sınavların Puanlanması Sözlü sınavlar geçerlik ve güvenirlik nitelikleri düşük araçlardan birisidir. Sınav yapanla sınav olan arasındaki etkileşimin fazla olması, puanların öğretmenlerin kanılarından çok etkilenmesi, yanıtlayıcının düşünmek için yeterli zamanının olmaması, öğrencilerin dar bir kapsamdan sınav olması, yanıtların kaydedilmemesi vb. etkenler verilen puanların geçerlik ve güvenirliğini düşürmektedir.

40. Sözlü Sınavlar

41. Sözlü Sınavlar

42. Kısa Yanıtlı Sınavlar Bir kelime, bir rakam, bir cümle veya kısa bir liste ile yanıtlandırılabilecek sorulardan oluşan, yanıtlayıcının yanıtı düşünüp hatırlayarak yazılı olarak sunduğu ölçme araçlarına kısa yanıtlı testler denir.

43. Kısa Yanıtlı Sınavlar Kısa yanıtlı sınavlar, yanıtların düşünülüp hatırlanması ve yazılması bakımından yazılı sınavlara; puanlama kolaylığı ve objektifliği bakımından çoktan seçmeli testlere benzer. Çoktan seçmeli testlere olan benzerlikleri yazılı sınavlardan olan farklarını, yazılı sınavlara olan benzerlikleri ise çoktan seçmeli testlerden farklarını ortaya koymaktadır

44. Kısa Yanıtlı Sınavlar Yanıtlayıcıların hatırladığı yanıtları yazma özgürlüğü vardır ancak şişirme yapma olanakları pek yoktur. Sorulara verilecek yanıtların çok kısa olması, puanlamayı hem kolaylaştırmakta hem de öznellikten uzaklaştırmaktadır.

45. Kısa Yanıtlı Sınavlar Kısa yanıtlı sınavlarla ilgili yanılgılardan birisi sadece boşluk doldurma maddelerinden oluştuğunun zannedilmesidir. Oysa boşluk doldurma maddeleri kısa yanıtlı sınavlarda kullanılacak madde tiplerinden sadece birisidir. Çünkü kısa yanıtlı sınavlarda çok çeşitli madde tipleri kullanılabilir.

46. Kısa Yanıtlı Sınavlar Sadece boşluk doldurma sorularından oluşturulan bir kısa yanıtlı sınavda ölçülen davranışların hepsi bilgi düzeyinde kalacak ve böylece öğrencilerin ezber gücü ölçülecektir. Yani genel kanının aksine öğrencileri ezbere yöneltecek boşluk doldurma soruları az sayıda olmalıdır.

47. Kısa Yanıtlı Sınavlar Kısa Yanıtlı Testlerde Madde Tipleri Kısa yanıtlı sınavlar incelendiğinde aşağıda açıklanan iki madde tipinin çok sık kullanıldığına rastlanabilir. 1- Soru Kipinde Sorular: Bir kısa yanıtlı sınav sorusu, “Kim, nasıl, niçin, nerede vb.” soru kelimeleri ile bitiyorsa bu tür maddelere soru kipinde madde denir. Kısa yanıtlı sınavlarda en çok kullanılan madde türüdür.

48. Kısa Yanıtlı Sınavlar Örnek: “Bir ölçme aracında aranması gereken en önemli nitelik hangisidir?” a) Tanımlamayı Gerektiren Sorular: Bu tip sorularda bir kavramın tanımı, bir tanımı belirten kavram, bir ilkenin anlamı, bir olgunun belirgin özelliklerinin yorumu vb. yazılması istenebilir. Örnek 1: Yanlı hatayı tanımlayınız.

49. Kısa Yanıtlı Sınavlar Örnek 2: Aşağıda ölçme araçlarında bulunması gereken üç özellik verilmiştir. Bu özelliklerin kısa tanımlarını karşılarındaki boşluğa yazınız. A- Geçerlik:B- Güvenirlik: C- Kullanışlık:

50. Kısa Yanıtlı Sınavlar b) Tanımayı Gerektiren Sorular: Bu tip sorularda bir bilginin, kavramın, tanımın, özelliklerin veya işlem basamaklarının tanınması istenebilir. Örnek: “Bu çalışmada, test sonuçlarının, ölçülen değişkenin tanımlanan örüntüsüne ne derece uyduğuna, soruların birbiriyle ve test puanlarıyla ilişkilerinin yüksek olup olmadığına bakılmıştır.” Yukarıda yapılan çalışmada testin hangi nitelikleri araştırılmaktadır?