Að meta það sem við viljum að nemendur læri! Lykilþættir í vönduðu námsmati

1. Að meta það sem við viljum að nemendur læri!Lykilþættir í vönduðu námsmati 18.10.2010 Erna Ingibjörg Pálsdóttir

2. Fjölbreyttar leiðir í námsmati;Að meta það sem við viljum að nemendur læri Margþætt hlutverk námsmats: • Í fyrsta lagi að með matinu sé leitast við að auðvelda nemendum námsferlið og stuðla að bættum árangri þeirra. • Í öðru lagi veiti það kennurum leiðsögn við skipulag kennslu. • Í þriðja lagi veiti það nemendum, foreldrum og öðrum er málið varðar upplýsingar um árangur kennslu.

3. Vandað námsmat: • Hvað á að meta? Eru markmiðin skýr og viðeigandi? • Hvers vegna? Er tilgangur námsmatsins skýr? • Hvernig? Hvaða matsaðferð hentar best? Hvaða viðmið höfum við til að styðjast við í námsmati. • Hversu mikið? Hvernig eða hvaða frammistöðu er viðeigandi að meta? • Hversu nákvæmt?Fyrir hvern er matið? Er eitthvað sem getur farið úrskeiðis? Eru niðurstöðurnar réttar? • Hverjir eiga að meta? • Hvernig birtum við niðurstöður námsmats?

4. Árangursrík miðlun Traustskipulag Nákvæmni Árangursríknotkun Lykilþættir í vönduðu námsmati Skýrtilgangur Þátttaka nemenda Skýrmarkmið Rick Stiggins, Judy Arter, Jan og Steven Chappuis, 2006

5. Lokamat Leiðsagnarmat Summative assessment Formative assessment • Lokamat gefur til kynna kunnáttu eða árangur nemenda yfir skólaár eða önn, í þeim tilgangi að ákvarða hvort þeir hafi náð viðhlítandi árangri. • Lokamat hefur þann megintilgang að gefa upplýsingar um árangur náms og kennslu við lok námstíma. • Leiðsagnarmat miðast við að meta framfarir nemanda í námsefninu í þeim tilgangi að nota niðurstöðurnar til að framkvæma nauðsynlegar breytingar á námi og kennslu. • Niðurstöður leiðsagnarmats eru sjaldnast notaðar við einkunnagjöf þar sem tilgangur leiðsagnarmats er að hjálpa nemendum til að bæta sig í námi. Assessment for learning Assessment as learning Assessment of learning

6. Markmið – námsmat - kennsla • Námsmat hefur áhrif á kennslu og þar með áhrif á það hvort markmið nást. • Skilar kennslan því sem að var stefnt. • Afrakstur námsins. • Leiðsagnarmat, mat sem er samofið námsferlinu og miðar að því að styðja nemendur og leiðbeina þeim um hvernig þeir geta náð árangri. • Safna gögnum um námsframvindu. • Það er í raun sama: • Hversu oft við metum. • Hversu fjölbreyttar aðferðir við notum. (Rúnar Sigþórsson)

7. Námsmat í þágu.... Drög að nýrri aðalnámskrá • Allir nemendur taki þátt í og eigi möguleika á að hafa áhrif á eigið námsmat og þróun, útfærslu og mat á eigin námsmarkmiðum. • Foreldrar taki þátt í og hafi möguleika á að hafa áhrif á námsmatsferli sem barnið þeirra gengur í gegnum og leggi sitt af mörkum vegna námsmats eigin barna. • Kennarar leggi mat á nemendur í því skyni að auka námsmöguleika þeirra með því að setja bæði þeim og sjálfum sér markmið með skilvirkum kennsluaðferðum sem henta hverjum og einum og veita síðan endurgjöf á nám þeirra og eigið framlag. • Skólar setji sér námsmatsáætlun þar sem lýst er tilgangi og notkun, hlutverkum og ábyrgð í tengslum við námsmat, og skýr grein er gerð fyrir því hvernig námsmati skal beitt til að veita nemendum viðeigandi stuðning.

8. Leiðsagnarmat – sjö leiðir Hvert stefni ég? 1. Markmið skýr og skiljanleg. 2. Dæmi um góð og slök verkefni. Hvarerégnúna? 3. Regluleg lýsandi endurgjöf. 4. Markmiðssetning og mat á eigin námi. Hvernignæégmarkmiðunum? 5. Áhersla á einn þátt sem hluta af samsettri heild. 6. Endurskoðun. 7. Ígrundun.

9. Leiðsagnarmat Megintilgangur: er að gera nemendur meðvitaða um það sem þeir læra, hvernig þeir læra og til hvers er ætlast af þeim. • Endurgjöf frá kennurum sem nemendur geta nýtt sér til að verða meðvitaðir um eigin námsframvindu. • Sjálfsmat: • Nemendur taki þátt í skipulagi og framkvæmd. • Nemendur setji sér markmið. • Nemendur miðli upplýsingum um eigið nám. • Matsviðmið – árangursviðmið

10. Endurgjöf • Í endurgjöf á að felast hvort tveggja mat á unnu verki og leiðsögn sem hjálpar nemendum að átta sig sem best á því hvert sé næsta skref þeirra í náminu. • Endurgjöf á að byggja á styrkleikum nemenda. • Gefið endurgjöf eins oft og hægt er. • Hafið í huga hvað þið ætlið að meta. • Tengið endurgjöfina við markmiðin. • Einbeitið ykkur að verkefninu og vinnuferlinu. • Gefið nemendum verkfæri til að þeir geti metið vinnu sína sjálfir.

11. Hvar birtist endurgjöf? • Spurningar í tímum – hvernig orðaðar • Hvernig metum við svör nemenda • Verkefnið getur falið í sér endurgjöf • Munnlega endurgjöf í daglegu starfi • Skrifleg endurgjöf við lok verkefnis og í lokamati

12. Sjálfsmat • Sjálfsmat og jafningjamat nemenda miðar að því að þjálfa nemendur í meta eigin vinnu og vinnu. samnemenda með það fyrir augum að bæta afrakstur námsins. • Skýr viðmið um til hvers er ætlast og nemendur að taki virkan þátt í að setja slík viðmið. • Markmið sem nemendum er ljós. • Viðmið um árangur .

13. Hvers vegna sjálfsmat? • Nemandi: • Sér og veit hvaða kröfur eru gerðar til hans í námi, skilur betur til hvers er ætlast. • Verður ábyrgur fyrir námi sínu og er virkur þátttakandi í námi sínu • Verður sjálfstæðari og áhugasamari, fær betra sjálfstraust og verður jákvæðari. • Gerir sér grein fyrir hvaða markmið eru með mismunandi verkefnum, hjálpar honum að gera sér grein fyrir námsstöðu sinni og hvað vantar uppá til þess að markmiðunum verði náð. • Gerir sér grein fyrir næstu skrefum í náminu - ég get í stað ég get ekki

14. Skýr markmið og viðmið • Það þarf að þjálfa nemendur í að meta og íhuga. • Að loknu verki íhugi nemandinn veikar og sterkar hliðar þess sem hann gerði og veltir þeim fyrir sér í námsferlinu. • Nemandi geri áætlanir – markmið um að gera betur – að bæta árangur. Að nemandi setji sér markmið um nauðsynlegar úrbætur • Nemandi meti sig með hliðsjón af: • Markmiðum - árangursviðmiðum. • Mats- eða sóknarkvörðum.

15. Skýr viðmið um árangur (success criteria) • Námsmarkmið: • Hvað eigum við að læra? Við erum að læra að.... • Tilgreina þá þekkingu, leikni eða færni sem þarf til að ná markmiðum námsins. (learning intention, objectives) • Sett fram þannig að nemendur skilji þau. • Nemendur þurfa að geta borið frammistöðu sína við þau og fundið út hvað þarf til að ná árangri. • Viðfangsefni: • Hvernig eigum við að læra? • Viðmið um ferlið (process). Munið að ...... • Hvernig vitum hvort við höfum náð árangri? • Viðmið um lokaárangur (product). Ég get .....

16. Skýr viðmið um árangur

17. Árangursviðmið

18. Nemendur Kennarar • Ábyrgð á eigin námi . • Vita hvað þeir eiga að læra. • Gera sér grein fyrir til hvers er ætlast. • Gera sér grein fyrir hvenær árangri er náð. • Stuðlar að sjálftstrausti og sjálfstæði í námi. • Eykur skilning og skýrari endurgjöf . • Er ekki ný leið – einungis kerfisbundnari nálgun. • Skilvirkari kennsla. • Námsframvinda. • Skýrar væntingar. • Grunnur að endurgjöf. • Samræður. • Ókostir: • Ekki ofnota árangursviðmið. • Sumir nemendur verða háðir þeim. • Þarf ekki að nota alltaf eða í öllum námsgreinum.

19. Frá endi til upphafs – námsáætlun • Kennari sem námsmatsmaður ! • Kennari sem verkefnasmiður ! Wiggins/McTighe. Understanding by Design (1998) Tomlinsson/McTighe. Integrating Differentiated Instruction + Understanding by Design (2006)

20. Frá endi til upphafs – námsáætlun • 1. þrep. Staðfesting Hvað ætlumst við til að nemendur læri? Markmið. • 2. þrep. ÁkvörðunHvaða námsmatsgögn? Matsaðferðir – viðmið. • 3. þrep. SkipulagHvernig er skipulagið? Námsáætlun og námsgögn.

21. Þrep. Staðfesting Hvað ætlumst við til að nemendur læri? • Hvað eiga nemendur að vita, skilja og gera? • Hvað eiga nemendur að tileinka sér. • Hvaða inntak úr námsefninu er mikilvægt? • Til hvers er ætlast af nemendum? • Hvaða spurningu á að leggja til grundvallar framkvæmdinni? • Hvaða markmið eru í námskránni?

22. 2. þrep. ÁkvörðunHvaða námsmatsgögn? Matsaðferðir. • Hvernig vitum við hvort nemendur hafa náð því sem til var ætlast? • Hvað/hversu mikið þurfa kennarar að safna af matsgögnum til að geta séð hvort nemendur hafa náð því sem til var ætlast? • Hvaða markmið á að leggja megináherslu á að meta: þekkingu, verkfærni o.s.frv.

23. 3. þrep. SkipulagHvernig er skipulagið? Námsáætlun og námsgögn. • Hvaða þekkingu og færni eiga nemendur að tileinka sér? • Hver eru viðfangsefnin? Hvaða viðfangsefni geta hjálpað nemendum að ná markmiðunum? • Hvað eiga nemendur að gera (athafnir) og í hvaða samhengi? • Hvað getur hjálpað nemendum að ná markmiðunum?

24. Skýr markmið • Mismunandi gerðir námsmarkmiða. • Setja námsmarkmið fyrir mikilvægustu námsþætti. Það sem nemendur eiga að vita og geta gert. • Hver eru námsmarkmiðin? • Eru þau skýr? • Eru þau gagnleg? • Nemendavæn markmið.

25. Markmiðsflokkar • Þekking: • mat, nýmyndun, greining, beiting, skilningur, minni. • Leikni: • skapandi tjáning, aðlögun, færni, svörun, viðleitni, skynjun. • Viðhorf og tilfinningar: • heildstætt gildismat, ábyrgð, alúð, svörun, athygli/eftirtekt. Bloom • Þekking • Rökhugsun • Færni • Afrakstur • Hátterni Stiggins

26. Nemendavæn markmið • Ég er að læra að hlusta þegar lesið er úr bókum. • Ég er að reyna að lesa að eigin frumkvæði fyrir sjálfan mig • Ég er að læra að sögur hafa upphaf, miðju og endir. • Ég er að æfa mig í að segja frá því sem ég hef lesið. • Ég er að reyna að leiðrétta mig þegar ég geri mistök. • Ég er að reyna að venja mig á að lesa í frístundum.

27. Traust skipulag • Mismunandi matsaðferðir • Velja matsaðferð – námsmarkmið sem verið er að meta. • Safna viðeigandi gögnum og hafa matsspurningar fjölbreytilegar. • Námsmatið sé í samræmi við tilgang þess. • Forðast hlutdrægni.

28. Skipulag viðfangsefna • Hvaða námsmarkmið ætla ég að meta? • Hvers er krafist af nemendum? • Hvaða þekkingu eða upplýsingar eiga nemendur að hafa? • Hvað eiga nemendur að framkvæma (frammistaða) eða búa til (afrakstur)? • Við hvaða aðstæður • Hversu langan tíma hafa nemendur? • Hversu mörg viðfangsefni/verkefni þarf ég að hafa til mats? Hvers konar verkefni henta best? • Hvaða viðmið ætla ég að nota til að meta frammistöðu eða afrakstur/viðfangsefni nemenda?

29. Mats- eða sóknarkvarðar (rubric) • Til að nemendur átti sig betur á hver viðmið námsins eru er gott að búa til stigskiptan skala eða matskvarða þar sem viðmið er greint niður í þá þætti sem nemandinn þarf til að ná tökum á því markmiði sem hann stefnir að. • Þar eru settar fram mikilvægustu atriðin sem segja til um hvernig afurð eða frammistaða verði metin og þar eru skilgreiningar fyrir hvert atriði fyrir sig.

30. Kennarar Nemendur • Skipuleggja kennsluna og meta hvort hún var nægjanlega góð. • Skilgreina markmiðin og tengja þau við mat. • Gera nemendum grein fyrir til hvers er ætlast. • Gefa nemendum lýsandi endurgjöf. • Hafa ákveðin viðmið í einkunnagjöf. • Ræða við nemendur og foreldra í nemendaviðtali. • Skilja til hvers er ætlast af þeim í viðfangsefninu. • Sjá hver viðmiðin eru. • Stefna að ákveðnum markmiðum. • Bæta vinnuna. • Koma auga á tilgang náms. • Skilja hvað er góð frammistaða eða hvernig vel unnið verkefni lítur út. • Skilja hvað þeir gera vel og hvað þeir þurfa að gera öðruvísi næst. • Ræða við kennara og foreldra í nemendaviðtali. • Öðlast sjálfsöryggi og sjálfsálit.

31. Matsþættir – viðmið Námsferlið– hópverkefni (process) • Þátttaka • Ábyrgð • Samskipti • Hlutverk Allir: • Taka virkan þátt í verkefninu • Deila ábyrgð á verkefninu og hugmyndum. • Hlusta á hvert annað. Taka tillit til annarra. Virða skoðanir annarra. • Skipta með sér skýrum hlutverkum og skila því vel.

32. Matsþættir – viðmið Afrakstur hópverkefnis (product) • Skipulag • Inntak • Vinnubrögð/ upplýsingaöflun • Kynning/ aðferðir • Vel skipulagt og áætlun hópsins nákvæm, lýsir framkvæmdinni vel. • Er í samræmi við fyrirmæli • Framkvæma verkefnið rétt. Safna viðeigandi, fjölbreyttum upplýsingum og koma með eigin hugmyndir. • Samskipti við áheyrendur góð. Framburður skýr og málfar gott. Koma vel fyrir.

33. Fjölbreytt val • Mikilvægt að þekkja og nota fjölbreyttar matsaðferðir. • Mikilvægt er að kennarar hugi að tilgangi námsmatsins og hvernig þeir ætla að nota niðurstöður þess áður en þeir velja matsaðferð. • Mikilvægt er að hafa í huga ákveðin viðmið. • Við þurfum að skipuleggja matsaðferð eða aðferðir um leið og við skipuleggjum verkefnin • Matsaðferð verður ætíð að vera valin í samræmi við kennsluaðferð og viðfangsefni.

34. Árangursrík miðlun • Miðla upplýsingum – til hverra er þeim miðlað? • Hvernig upplýsingum er komið á framfæri • Túlka og nota niðurstöður samræmdra prófa. • Miðla gagnlegum upplýsingum til nemenda og annarra (foreldra, stjórnenda, fræðsluyfirvalda).

35. Miðlun upplýsinga –matsniðurstöður • Vitnisburður (lokamat). • Einkunnir (tölur – bókstafir). • Umsagnir (skriflegar). • Námsmatsblöð. • Námsmöppur. • Nemendaviðtöl: • Viðtal kennara við nemanda (munnleg/skrifleg endurgjöf). • Viðtal sem nemandi stýrir (námsmöppur). • Viðtal kennara við foreldra og nemanda (í lok námsáfanga). • Samræmd könnunarpróf.

36. Einkunnir • Undirstöðuatriði í einkunnagjöf er: • Sanngirni. • Áhugahvöt. • Hlutlægt og faglegt mat.

37. Einkunnir Hvað ber að varast og tillögur til úrbóta (O´Connor) • Ýmsir þættir teknir með. • Tekið stig af ef verkefni er skilað of seint. • Gefið stig fyrir aukavinnu. • Svindl. • Mætingar. • Hópverkefni. • Mismunandi matsþættir. • Óviðeigandi gögn/viðmið. • Samanburður • Ekki nægjalega góð gögn • Meðaltal. • Núlleinkunn • Niðurstöður úr leiðsagnarmati • Mat úr námsferlinu • Nemendur ekki með í ferlinu. • Aðgreina námsárangur. • Leiðrétta mistök. • Verkefni sem sýna námsárangur. • Leiðrétta mistök – endurmat. • Aðgreina frá öðrum þáttum. • Árangur og færni hvers nemanda. • Námsþættir/viðmið. • Væntingar/viðmið um árangur skýr. • Samanburður við ákveðin viðmið. • Vönduð matsgögn. • Mismunandi mælingar á miðsækni. • Skráð ólokið. • Niðustöður lokamats. • Nýleg eða nýjustu gögnin. • Nemendur hafa tiltekið hlutverk.

38. Matsgögn kennara í lokamati • Lokapróf – lokaverkefni • Hvað vita og geta nemendur í lok námsáfanga? • Ferlið • Hvernig nemanda gekk í námsefninu? • Framfarir og þroski • Náði nemandi einhverjum árangri á önninni? • Árangur, ferli og framfarir: þættir sem eiga að vera aðgreindir á vitnisburðarblaði Guskey og Bailey, 2001

39. Umsagnir – lokamat