Download
1 / 14
140 likes | 432 Views
Hazırlayan: Mahmut GÖÇER. Numara: 20110954032 Konu: Fiilde Anlam ve Kipler. Fiilde Kip.
E N D
Hazırlayan: Mahmut GÖÇER Numara: 20110954032 Konu: Fiilde Anlam ve Kipler
Fiilde Kip • Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin her birine kip denir. Kip, fiillerin zaman, şahıs, tekillik ve çoğulluk bildiren şekilleridir. • Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır: • Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri • Haber (Bildirme) Kipleri • Zaman kavramı taşıyan kiplerdir, yani zaman ekleriyle yapılırlar. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır:
Görülen Geçmiş Zaman • Fiile (kök veya gövde) "-dı/di/-du/-dü ; -tı/-ti/-tu/-tü" eki getirilerek yapılır. • Bu ek bilinen geçmiş zaman ifade eder. • Uzak ya da yakın geçmişte yapılan ve tamamlanan işleri kesinliğe bağlayarak anlatır. • Araştırmalarını geçen yıl kitaplaştırarak yayımladı.Saat kaçta ve nerede buluşacağımızı şimdi hatırladım.Konular ayrıntılarıyla görüşüldü • Kişi, kişiler ya da tarih tarafından bilinen olaylar anlatılır.1908'de ikinci Meşrutiyet ilân edildi. Türklere Anadolu'nun kapılarını Alparslan açtı.
Duyulan Geçmiş Zaman • Fiile "-mış/-miş-/-muş/-müş" eki getirilerek yapılır. • Bu ek ve bu çekim, yapılan işin görülmediğini, duyulduğunu, öğrenildiğini ifade eder. • Depremzedelere gönderilen yardımları engellemişler.Annemin anlattığına göre ben bir yaşında yürümeye başlamışım. • Farkında olunmayan ya da sonradan fark edilen fiilleri anlatır:Okula giderken otobüste uyumuşum. • Masallarda kullanılır: Bir varmış, bir yokmuş. Az gitmiş uz gitmiş.
Şimdiki Zaman • Fiile "-yor" eki getirilerek yapılır. Ünsüzle biten fiile "İ" yardımcı ünlüsüyle birlikte; ünlüyle bitenlere tek başına getirilir: Oku-yor, gel-i-yor • Belirtilen işin, oluşun vb. içinde bulunulan zamanda yapılmakta olduğunu ifade eder. • Gidiyorum, gurbeti gönlümle duya duya,Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya • Bir yer var, biliyorum;Her şeyi söylemek mümkün;Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;Anlatamıyorum. • Bu çekimden sonra "-Dİr" bildirme eki kullanılırsa olasılık anlamı katılmış olur:O şimdi mışıl mışıl uyuyordur. • Bu ekin yerini "-mEk-tE" ekleri alabilir: Gördüğün gibi dinleniyoruz>dinlenmekteyiz.
Gelecek Zaman • Fiile "-acak/ecek" eki getirilerek yapılır. • İşin gelecekte yapılacağını bildirir. • Senin altında doğdum,Senin dibinde öleceğim. • Önümden çekilirsen İstanbul görünecekNerede olduğumu bileceğimSisler utanacak, eğilecekAğzının ucundan öpeceğimSaçına kalbimi takacağımAvcunda bir şiir büyüyecekNerede olduğumu bileceğim (Atilla İlhan; Rüzgâr Gülü) • "-dir" bildirme ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı katar.Yarınki maç saat 14:00'te yapılacaktır.
Geniş Zaman • Fiil kök veya gövdesine "-r" ; "-ar/-er" ; "-ır/-ir/-ur/-ür" eki getirilerek söz konusu olan işin vb. geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığı bildirir. • Seni ancak ebediyyetlerederistiab.Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyememYaş otuz beş! yolun yarısı eder. • Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol. • *Geniş zamanın olumsuz çekiminde bu ekin kullanımı biraz izah gerektirir. Bazı şahıslarda olumsuzluk ekinden sonra geniş zaman eki gelmezken bazılarında da "z" olarak kullanılır:
Dilek Kipleri • Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Fiilin zamanını bildirmezler. Ama hepsinde de pek belirgin olmayan bir gelecek zaman anlamı vardır. • Dilek kipleri dörde ayrılır: • Gereklilik Kipi • Fiile "-malı/meli" eki getirilerek yapılır. Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir. "lâzım, gerek, icap eder" anlamlarını verir. • Bütün bunların üstüne Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim ;Vatanım milletim tüm insanlar kardeşlerim Sonra sen gelmelisin dilimin ucuna adın gelmeliAdın kurtuluştur ama söylememeliyimCan kuşum umudum canım sevgilim.
İstek Kipi • Fiile "-a /-e" eki getirilerek yapılır. Fiilin yapılmasının istendiğini bildirir. • Bende yok sabr ü sükûn sende vefadan zerreİki yoktan ne çıkar fikridelim bir kerre • Güneş ufuktan şimdi doğar Yürüyelim arkadaşlar • Nereye dikilmek istersenSöyle seni oraya dikeyim! • Hep senünçündür benim dünyâ cefasın çektiğim Yoksa ömrüm varı sensiz neyle(ye)yimdünyâyı ben
Dilek-Şart Kipi • Fiile "-sa/-se" eki getirilerek yapılır. • Fiilin yapılması dileğini bildirir. Bu durumda bu eki alan fiil yüklemdir. • "Bu, taşındır" diyerek Kâbe'yi diksem başına;Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;Sonra gök kubbeyi alsam da, ridanamiyle,Kanayan lahdine çeksem bütün ecramiyle; • Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan;Yedi kandilli Süreyya'yı uzatsam oradan; • Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına,Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına, • Türbedarın gibi ta fecre kadar bekletsem;Gündüzün fecr ile avizeni lebrizetsem; • Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...Yine bir şey yapabildim diyemem hatırana.
Emir Kipi • 1. şahısların çekimi yoktur.Fiilin yapılmasını emir biçiminde bildirir. • Oraya otur ve yerinden kalkma.Bu raporu akşama kadar yetiştir. • *Bazen dilek, istek anlamları da taşır.Her şey gönlünüzce olsun.Allah'ım bizi affet!
Özet • Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin her birine kip denir. • Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır: • Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri • Haber kipleri zaman kavramı taşıyan kiplerdir. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır: • Görülen Geçmiş Zaman • Duyulan Geçmiş Zaman • Şimdiki Zaman • Gelecek Zaman • Geniş Zaman • Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Dörde ayrılırlar: • Gereklilik Kipi • İstek Kipi • Dilek-Şart Kipi • Emir Kipi
Kaynakça • Türkçeciler.com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http://www.turkceciler.com/fiiller/fiilde_kip.html adresinden alındı. • Themarketingexpert2.wordpress.com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http://themarketingexpert2.files.wordpress.com/2010/08/shouting_man_cartoon1.jpg adresinden alındı. • 2.bp.blogspot.com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http://2.bp.blogspot.com/-ABHJCEDAzf8/TamTWfaEmxI/AAAAAAAABEc/zXWrsQMD86M/s1600/duymak+istemiyorum.jpg adresinden alındı.
