Larrialdiko laguntzaren hasierako balorazio eta bizi euskarrirako teknikak

1. Larrialdiko laguntzaren hasierako balorazio eta bizi euskarrirako teknikak

2. Gaurko lana • Anatomia • Bizi-konstanteak

3. Nerbio-sistema • Gorputzeko nerbioek jarduera ezbardinen aurrean, garunera nerbio-bulkadak bidaltzen deutsoz. • Burmuinak, jasotzen dauan informazioarekin, gorputzean zehar etengabean emoten diren gertaerak kontrolatzen dauz eta era egoki batean erantzuteko agindua emoten dau.

4. Funtzioak: • Zentzumenen bitartez, ingurugiroarekin erlazionatzea posible egiten dau. • Gure organismoko funtzioak kontrolatzen dauz. Adb: bihotzaren taupadak, arnasketa, egarri izatea edo ez, zutunik edo itzunduta egotea… • Oroitzapenak gorde egiten dau. • Poza edo tristuraren sentimenduak kontrolatzen dauz. • Bizirik jarraitzeko beharrezkoa. • Tenperatura erregulatu.

5. Atalak: • Garuna(neurona). • Bizkarrezur-muina • Nerbioak

6. Funtzionamendua: • Nerbio-zelulak neurona izenez ezagutzen dira eta garunean kokatzen dira. • Bi nerbio mota dagoz: • Zentzumen nerbioa: Estimuluak NS heltzea dauka helburu. • Nerbio motorra: Estimuluak NStik ekintza burutzen dauan organora eroatea dauka helburu.

7. Egarri zara eta baso bete ur mahai gainean ikusten dozu. Begiak edalontzi hori ikusi eta inpultso elektriko baten bidez garunera eroaten dau zentzumen nerbioei esker. Inpultso hau bizkarrezur-muinetik igon eta garuteko atalera heltzeko eta aztertzeko neuronen bidez doa.

8. Behin aztertu ondoren garunak hartzeko agindua emoten dau eta nerbio motorrak muskuluan eragina izango dau eta eskuarekin lortu nahi da ur edalontzia hartuko da.

9. Arnas-sistema • Funtzioa: Airean dagoan oxigenoa gorputzera barneratzea eta karbono dioxidoa botatzea da. • Arnasa hartzen dugunean ,airea sudurrean berotu, hezetu eta zikinak (hautsa eta mikrobioak) kentzeko iragazi ondoren, faringea,laringea ,trakea eta bronkioetatik barrena birikietara iristen da . Bronkioen amaieran pareta oso meheak dituzten birika albeolo izeneko poltsatxo batzuk daude odol hodiz inguratuak.Milioika albeolo ditugu birikietan.Albeoloetan jasotzen du odolak bizitzeko behar dugun oxigenoa, eta baita kanporatu kaltegarria zaigun karbono dioxidoa ere.

10. Diaframa, arnasketa eragiten dauan muskulua da. Arnasten dogunean txikitu egiten da airea birikietara joateko eta hau botaten dogunean bere jatorrizko formara moldatzen da.

11. Odol aparatua • Zirkulazio-aparatuari esker, odolak gure gorputzeko atal guztiei bizi ahal izateko behar daben mantenugaiak eta oxigenoa banatzen deutsoz. Horrez gain, gorputzak sortutako hondakinak jarraiatzea kanporatzeko funtzioa daukazan organuetara. • ATALAK ZIRKULAZIO-APARATUAREN: • Bihotza • Arteria • Zainak • Kapilarrak

12. Bihotzak, bere barnean, lau barrunbe ditu: bi aurikula (goiko aldean) eta bi bentrikulu (beheko aldean).Bentrikuluak aurikulak baino handiagoak dira. • Gorputzean zehar ibilitako odola,zainen bidez eskumako aurikulara sartzen da. Ondoren uzkurtu egiten da eta odola bentrikulura igarotzen da. Birika arteriatik birikietara doa odola, bertan oxigenatu egiten da.

13. Biriki zainetatik, bihotzeko ezkerreko aurikulara doa, hemendik bentrikulura eta arteriaren bitartez gorputz guztira.

15. Nerbio-sistemako bideoa: www.youtube.com/watch?v=L5T81uMVr44&feature=player_embedded Arnas sistemako abideoa www.youtube.com/watch?v=wNAiyhcDWBI&feature=player_embedded# Odol aparatuko bideoa: www.youtube.com/watch?v=bBxgi-UZ07E&feature=related

16. Bizi-seinaleak • Organismo baten oinarrizko funtzioak adierazten dabezan fenomeno edo seinaleak dira. • Tenperatura Arnasketa Pultsua baloratu beharreko seinaleak.

17. GORPUTZEKO TENPERATURA: • Gorputzak ekoizpen dauan beroaren eta galtzen dauanaren arteko oreka da. • Lehenengo laguntzetan ez da termometrorik egongo. Tenpertatura hartzeko esku-gaina airean dagoan azal zati baten ipini eta norberarenagaz alderetu.

18. Pertsona nagusiak, bularreko umeak eta umeak txarto erregulatu ahal dabe, erregulazio zentrua altereta daukielako. • Tenperatura normala baino baxuagoa danean, hipotermia deritsogu. Sitomatologia: Ahultasuna, nekea,azala hotza izatea, letargiatik (logura) koma egoera bitarteko kontzientzi egoerak . Bajatzen jarraitzen badau, pultsua astiroago joango da, igartzeko gero eta gatzagoa.

19. Tenperatura, normala baino altuago danean, hipertermia deritsogu. Sintomatologia: Bihotz-frekuntzea arindu,hotzikarak.

21. PULTSUA: • Bihotzaren kontrakzioak eragindako inpultsoa transmititzerakoan arterietan gertatzen dan dilatazioari deitzen jako. • Baloratu behar dana: • Frekuentzia. • Erritmoa. • Intentzitatea: ahula edo betea.

22. Erabilera handiko arteriak: • Karotida arteria: Zama alboetan kokatzen da muskulu esternokleidomastoideoaren aurretik.

23. Humero arteria: ukondo gainean hartzen da besoaren barneko aldean. • Erradial arteria: eskumuturreko kanpo aldean dago kokaturik. Erabilena da topetako errezena dalako.

24. Femoral arteria: Izterrondoaren erdian kokatzena da.

25. Teknika: Pultsua ritmikoa bada, 30seg eta gero x2 eta pultsua arritmikoa bada minutu 1.

26. Aldaketak: • Frekuentzia: • Minutu baten normalak diran taupada baino gehiago egotea, takikardiadeitzen da. Eragin: Kirola egitea, mina, estresa, sukarra, medikamendua, odol-jarioa • Minutu baten normalak diran taupada baino gitxiago egotea, bradikardia deitzen da. Eragin: Adina,medikamentua,kirola… Sintomatologia: Neke-sentsazioa, mareoa ahultasuna, konortea galtzeko posibilitatea… www.youtube.com/watch?v=yxJMme_Pw1A &feature=related www.youtube.com/watch?v=xw4nDMgTOrw&feature=related

27. Erritmoa: • Taupaden arteko denbora bardina bada, erritmo erregularra deitzen da. • Taupada arteko denbora desbardian bada, erritmo irregularra deitzen da. www.youtube.com/watch?v=gZFEln6ttfI&feature=related www.youtube.com/watch?v=yxJMme_Pw1A &feature=related

28. Taupadak erritmorik ez daukanean, arritmia deritsogu. • Mota askotako arritmiak dagoz, adb:extrasistoleak (aurikulak behar baino lehenago uzkurtzen danean). Bihotza erritmo egokira bueltatzeko, desfibriladore izenaz ezagutzen dan makina behar da.

29. Intentzitatea/bolumena: Taupada bakoitzean odolak egiten dauan indarra da. • Zaina atzamarrekaz presionatzerakoan, buxadora (obstrucción) eragiten bada, ahula dala esaten da. Ondorioa: Shock, desorientazioa, konortea galtzea. • Atzamarrekaz sakatzerakoan buxadora ez bada sortzen, betea dala esaten da.

30. ARNASKETA: Arnasketa, gorputzak atmosfera eta odolaren arteko gas trukea (oxigenoa hartu eta CO2 bota) erabilten dauan teknika da. Arnasketa normalari, eupnea izena dau. Baloratzeko orduan garrantzitsuena: • Frekuentzia. • Sakontasuna. • Erritmoa

31. Teknika: Pultsua hartzen dan bitartean, arnasketak ere kontatu

32. Aldaketak: • FREKUENTZIA: • Minutu baten arnasketa kopurua 12 baino gitxiagoa danean, bradipnea deitzen da. • Minutu baten arnasketa kopurua 18 baino gehaigokoa danena, takipnea deitzen da. • Arnasketa minutu pare batetan eten egiten bada, apnea izenaz ezagutzen da. • Arnasa hartzean erreztasunik ez dagoanean, disnea deritsogu.

33. Apnea agertzen dan bideoa: www.youtube.com/watch?v=a8F3zPjh6QA&feature=related Disnea agertzena dan bideoa: www.youtube.com/watch?v=9OgWFYRGNpo&NR=1 Gainazaleko arnasketa: www.youtube.com/watch?v=XzIv_qHrjs4 Arnasketa sakona/esfortzua/soinua: www.youtube.com/watch?v=wlygTaY4ioc&feature=related

34. Frekuentzia aldatzeko hainbat factore dagoz: Kirola egitea(), estresa(), hipertermia(), altuera handiko lekuak(), medikamenduak(). • Sakontasuna: • Bularra normal igoten bada, arnasketa normala dala esaten da. • Bularra, gitxi igoten bada, gainazal arnasketa dala esten da. • Bularra asko igoten bada, arnasketasakona dala esaten da.

35. Erritmoa. • Arnasketa baloratzeko beste gauza batzuk euki behar dira kontutan, adb: gaixoak arnasterakoan esfortzuak egiten badauz (esternokleidoaren erabilerearekin) eta arnasketaren soinuarekin (ahula edo gogorra bada). • Begiratu behar dana, azala eta mukosen kolorea.

36. Shock Bihotz-birikietako gelditzea • Shock: • Zirkulazio sistemaren ezinak sortutako sindrome klinikoa. Ehunetara heltzen dan odol kopurua (perfusioa) bajatu egiten da. Ondorioz: Ehunetara heltzen dan oxigeno kopurua gitxitu egiten da. • Motak: • Hipobolemikoa. • Septiko/Anafilaktikoa. • Neurogenoa.

37. HIPOBOLEMIKOA: • Kausak: • Odola, plasma (erredurak) edo gorputzeko likidoa (beherakoa, botaka,…) galtzen danean. • SEPTIKOA: • Kausak: • Zauri bategandik sortutako infekzioa. • ANAFILAKTIKOA: • Kausak: • Alergi erreakzio bat da.

38. NEUROGENOA: • Kausak: • Mina, muineko lesioa. • Arteria eta zainak handitzeko edo txikitzeko arazoa dagoanean da. • Odol bolumena egokia da baina arazoa bihotzera heltzen dan odol kantitatea eskasa dala.

39. Bihotz-birikietako gelditzea. • Bihotza eta arnasketaren bat-bateko etenaldia. • Egoera itzulgarria da, maniobrak arin hasten badira. www.youtube.com/watch?v=kdhNcsbUMU0&feature=related

40. EGINBEHARRA: • Bihotz-birikietako gelditzea: • Bihotz-birikietako oinarrizko bizkortze-teknikak. • Kontzientzia +“ABC”. • Shock: • Odol-jarioa gelditu. • Gaixoa mantarekin tapatu. • Hankak burua baino gorago ipini.

41. Bihotz-birikietako oinarrizko bizkortze teknika • Gertaera larri baten ondorioz, hau da, istripu, bihotzaren arazoak… bizitza salbatzeko egin behar dan teknika da. • Pausuak: • Kontzientzia badagoen begiratu. • Arnasketarik badauen begiratu. • Zirkulaziorik badagoen begiratu.

42. Kontzientziaren aldaketak • Kontzientzia, pertsona bere burua inguruarekin bat datorren egoerari deritso. • Egoera honeta gai da, estimuluei era egoki baten erantzutea. • Kausa desbardinak euki ahal dauz, adb: infekzioa, golpe bat, organoen funtzionamendu okerra.

43. Motak: • Logura (somnolencia): Lo egiteko joera izan. • Letargia: Logura egoera baino sakonagoa. • Estupor: Koma egoera baino gitxiagoa dan kontzientzi egoera. • Koma: Kontzientzia galtzea era luze eta kontserbatu baten. • Sd. Konfusionala: Errealitatarekiko erlazioa galtzen dan egoera da, pertsepzioan arazoak agertzen dira, leku zein denborarekiko desorientazioa dago.

44. 4 egoera emon ahal dira: • Gaixoa kontziente egotea. • Gaixoa konorte barik egotea baina arnasketa eta pultsua dauka: • Segurtasun posizioan ipini behar da gaixoa. KONTUZ!! Muineko lesio bat egon ahal dalako. • Gaixoa konorte barik, arnasketa barik baina pultsioarekin: • 10 arnasketa emon behar jakoz eta pultsoa konprobatu. • Konorte, arnasketa eta pultso bako gaixoa. • BBB teknika.

45. Jaio barrien eta bularreko umeen BBB: • www.youtube.com/watch?v=nFh-RxiHTas&feature=related • Umeen BBB: • www.youtube.com/watch?v=T0cv1qHilvM • Helduen BBB: • www.youtube.com/watch?v=xwuxsM0nVxQ&feature=related

46. Zehazpen osoz azaldu zer egingo zenduen egoera honetan: • Gaba baten zure herriko kaletik zoazela istripu bat ikusi dozu. Kotxe bi aurrez aurre jo dira. Lehenengo kotxeko gidariak ez jako begibistako zauririk ikusten baina tripetako minak daukazala adierazten deutsu. Emaztea barriz, konorte barik dago baina pultsua eta arnasketa dauka. Bigarren kotxekoak barriz, gidaria besoko zauri batetik odoletan ikusten dozu eta atzean dagozan umeak bata onik dago eta besteak ez deutsu kasurik egiten. Gero eta gente gehiago hurbiltzen hasi dira lekura,bati bihotzekoaren sintomatologia azlatzen dabilela entzuten dozu eta beste bat gero eta urduriago jarten hasi da.