IV. De evolutie van menselijk gedrag

1. IV. De evolutie van menselijk gedrag Tom WenseleersLaboratorium voor EntomologieKULeuven tom.wenseleers@bio.kuleuven.be Les kan gedownload worden van www.kuleuven.be/bio/ento/courses.htm Capita Selecta Ethologie nov./dec. 2005

2. De sociobiologie controverse E.O. Wilson. 1975. Sociobiology: the new synthesis. Over evolutie sociaal gedrag bij dieren; laatste hoofdstuk over deevolutie van menselijk gedrag.Kritiek uit Marxistische hoek(R. Lewontin, S.J. Gould). Beschuldigen Wilson van genetisch determinisme en zienmenselijk brein liefst als eenblanke lei.

3. Zien ook gevaar in de sociobiologie • Sociobiologie zou kunnen aangewend worden om bestaande ongelijkheden in de maatschappij te verdedigen, bv. tussen rassen of seksen (cf. sociaal Darwinisme 19de eeuw, H. Spencer) • maar men mag nooit aannemen dat wat natuurlijk ook goed is, dit is de naturalistische denkfout Negatieve connotaties van term sociobiologie → andere labels: human behavioural ecology, evolutionary psychology, dual inheritance theory George Edward Moore (1903)Principia Ethica

4. Kritiek was niet helemaal gefundeerd • b.v. genetisch determinisme: sociobiologie heeft nooit beweerd dat menselijk gedrag volledig bepaald is door genen • dual inheritance theory: kijkt expliciet naar de coevolutie van genen en cultuur (o.a. R. Boyd) • bovendien is de genetische heritabiliteit van veel kenmerken zeer hoog (gedragsgenetica) • en worden cultureel bepaalde kenmerken dikwijls vooral overgeerfd van de ouders. Evolutionaire benadering kan dan gebruikt worden onafhankelijk van het feit of het kenmerk in kwestie genetisch of cultureel bepaald is. • wel belangrijke verschillen met dieren, bv. hogere cognitieve capaciteiten

5. Gedragsgenetica • Variantie in kenmerken kan opgesplitst worden Vtot=Vg+Vse+Vne • heritabiliteit=Vg/Vtot=correlatie in gedrag tussen MZ tweelingen die apart opgegroeid zijn Silventoinen et al. Twin Res. 2003; Bouchard & McGue J. Neurobiol. 2003; D’Onofrio et al. J. Pers. 1999; Kendler et al. Am. J. Psych. 1997; Rushton Proc. Roy. Soc. 2004

6. Culturele kenmerken dikwijls overgeerfd van ouders Culturele erfelijkheid = regressie van cultureel bepaald kenmerk in nakomelingen op kenmerk in ouders Religie hoofdzakelijk door-gegeven door de moeder. Hoge culturele erfelijkheid Cavalli-Sforza et al. Science 1982

7. Verschil: hogere cognitieve capaciteiten • Sociaal gedrag kan makkelijker evolueren – we kunnen b.v. • - samenwerken met anderen die een goede reputatie hebben • B.q > C Nowak & Sigmund Nature 1998 • q = waarschijnlijkheid dat je de reputatie van de ander kent • - samenwerken met anderen die eerder reeds behulpzaam geweest zijn (TIT-FOR-TAT) • B.p > C Axelrod & Hamilton Science 1981 • p = waarschijnlijkheid om opnieuw met zelfde individu te interageren

8. Toetsbare hypothesen • sociobiologische theorieen kunnen getest worden tegen andere sociologische of anthropologische modellen • bv. adoptie • Marshall Sahlins (1976): kritiek op de sociobiologie. Adoptie heel frequent in eilandengroep in Stille Zuidzee.Frequente adoptie is een arbitraire culturele traditie. Sociobiologie is irrelevant om menselijk gedrag te kunnen begrijpen. • Anthropoloog Joan Silk (1980): testte of de geadopteerde kinderen verwant waren in 11 culturen in Oceanie. Indien ze verwant zijn, dan kan adoptie de inclusieve fitness van leden van het adoptiegezin verhogen.

9. Adoptie en verwantschap • Geadopteerde kinderen zijn meestal neven of nichten (r=0.25) • Adoptie van verwanten geeft een inclusief fitness voordeel % adopties Verwantschap met geadopteerd kind J. Silk (1980) Adoption and kinship in Oceania. American Anthropologist 82: 799-820.

10. Toepassing sociobiologie: kindermishandeling Daly & Wilson (1985, 2001): stelden voor dat ouders een nepotistische preferentie voor eigen (genetisch verwante) kinderen zouden moeten hebben. Test: kindermoord – aanwezigheid stiefvader is een risicofactor Daly, M & Wilson, M. 2001. An assessment of some proposed exceptions to the phenomenon of nepotistic discrimination against stepchildren. Annales Zoologici Fennici 38: 287-296.

11. Investering in genetische vs. stiefkinderen genetisch kind, vorige partner Kans dat kinderen geld krijgen voor studies genetisch kind,huidige partner stiefkind,huidige partner stiefkind,vorige partner

12. Adaptief voordeel menopauze Lahdenperä et al. 2004. Nature

13. 50 40 30 20 10 0 Adaptief voordeel menopauze Canada, n = 2362 Totaal aantal kleinkinderen Finland, n = 339 10 jaar post-menopauzaal leven geeft ca. 2 extra kleinkinderen 40 50 60 70 80 90 100 Levensduur (jaar) Lahdenperä et al. 2004. Nature

14. Selectiviteit partnerkeuze • Clark & Hatfield J. Psych. Hum. Sex. 1989 • Males Females • “Would you go out with me tonight?” • “Would you come to my appartment?” • “Would you go to bed with me tonight?”

15. Selectiviteit partnerkeuze • Clark & Hatfield J. Psych. Hum. Sex. 1989 • Males Females • “Would you go out with me tonight?” 50% 56% • “Would you come to my appartment?” 69% 6% • “Would you go to bed with me tonight?” 75% 0% David Buss en team van 50 wetenschappers bestudeerden 10,000 mensen in 37 culturen op 6 continenten Besluit: sekse verschillen in selectiviteit partnerkeuze zijn universeel(Schmitt et al. J. Pers. Soc. Psych. 2003)

16. Economische speltheorie • Economische speltheorie: wil nagaan wat mensen rationeel gezien zouden moeten doen in conflictsituaties • Bv. ultimatum game Je moet een som geld verdelen met een ander anoniem persoon. De ander kan de verdeling weigeren, maar indienhij dit doet dan krijgt geen van beiden iets. • Rationeel gedrag: persoon 1 geeft heel weinig aan persoon 2, en ander persoon accepteert altijd • In de praktijk zijn mensen dikwijls niet zo rationeel. • Waarschijnlijk omdat we niet geevolueerd zijn om adaptief te handelen in anonieme eenmalige interacties. Henrich et al. (2004) Foundations of Human Sociality

17. De toekomst • E.O. Wilson stelde in 1975 in zijn boek Sociobiology: The New Synthesis voor dat evolutionaire theorie de sociale wetenschappen zou transformeren • Had hij gelijk?