De ziekte van Parkinson Casuïstiek en verpleegkundige interventies

1. De ziekte van ParkinsonCasuïstiek en verpleegkundige interventies M. Postma, verpleegkundig consulent Parkinson

2. Inhoud • Richtlijn V&V van mensen met Parkinson • Casus 1, patiënte opgenomen in ziekenhuis • Bespreking verpleegkundige diagnose & interventies • Casus 2, poliklinische patiënt • Bespreking verpleegkundige diagnose & interventies • Operatie bij Parkinson • Vragen

3. Richtlijn verpleging en verzorging van mensen met de ziekte van Parkinson • Doel; aanbevelingen geven aan V&V wat het beste gedaan kan worden op bepaalde momenten in het zorgproces • Tot stand gekomen door NVNV en Parkinson patiënten vereniging & Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)

4. Beschrijving van problemen volgens International Classification of Impairments Disabilities and Handicaps (ICIDH) opgesteld door de World Health Organisation (WHO) 16 veel voorkomende problemen uitgewerkt vlgs PES structuur

5. PES; • P = Definitie Probleem • E = Etiologie/Oorzaken, beschrijving van factoren die het probleem beïnvloeden of in stand houden • S= Symptomen

6. Beschrijving van beoogd resultaat Interventies door verpleegkundige/verzorgende

7. Casus • Vrouw, 53 jaar, 16 jr. Parkinson • RvO; screening operatie • Onvoorspelbare responsfluctuaties • Mobiliteit moeilijk, o.a. freezing, valt

9. Off Rusttremor Bradykinesie (traagheid van bewegingen) Rigiditeit (spierstijfheid) Problemen met het evenwicht On Tremor minder/weg Kan goed bewegen Soms dyskinesieën Balans vaak beter On-off fenomeen

12. Verpleegkundige aspecten bij medicatie; Inname van medicijnen op vaste tijden Observeren van werking van medicijnen Observeren van evt. bijwerkingen zoals; verwardheid, lage bloeddruk, dyskinesieën, on-off fenomeen Patiënt ondersteunen bij invullen van de Meerwaldtkaart

14. Verpleegkundige diagnose • Verandering in lopen (blz.24)

15. Etiologie; verandering in lopen. • Freezing • Verandering van houding • Angst, eerdere valervaring • Medicatieproblemen

16. Symptomen • Kan niet starten • Valneiging • Moeite met veranderen van richting • Stopt onbedoeld voor obstakels • Kan niet door open deur lopen • Kan niet stoppen • Loopt op tenen, te kleine passen

17. Interventies • Geef begeleiding bij lopen • Voer geen afleidende gesprekken tijdens lopen/geen dubbeltaken • Adviseer zich goed te concentreren op maken van grote stappen. • Adviseer gebruik te maken van cues bij freezing

18. Cues bij freezing • Leer de patiënt zich voor te stellen over een voorwerp te stappen, gebruik evt. je eigen voet. • Leer patiënt hardop te tellen om een eerste stap te maken • Laat stappen op de plaats maken • Leer stampend te lopen

19. Casus 2 • Man, 66 jr oud, 5 jr. Parkinson • Hobby’s; naar café gaan en daar biljarten • Spraak moeilijker te verstaan • Hallucinaties, partner weet niet hoe te reageren

20. Verpleegkundige diagnose • Verandering in communicatie (blz. 27)

21. Etiologie; verandering in communicatie • Rigiditeit • On-off momenten • Freezing • Speekselvloed • Schaamtegevoelens

22. Symptomen • Moeite met formuleren van woorden; monotoon, zacht, onverstaanbaar • Gezicht heeft minder expressie (maskergelaat) • Dhr. isoleert zich in gezelschap • Dhr. neemt minder deel aan gesprekken

23. Interventies • Maak dhr bewust van en adviseer in goede lichaamshouding • Consult logopedist • Zorg voor goed oogcontact • Vraag dhr bewust en langzaam te spreken • Adviseer en stimuleer tot slikken

24. Vervolg interventies • Adviseer met één persoon tegelijk te spreken • Adviseer eerlijk te blijven wanneer hij niet verstaan wordt • Adviseer informatie aan omgeving

25. Definitie hallucinaties; • Psychische ervaring met het karakter van een waarneming die niet berust op een zintuiglijke prikkel en die door de patiënt voor waar wordt aangenomen. • Bij Parkinson meestal sprake van visuele hallucinaties

26. 20 % van de patiënten zonder dementie krijgen hier in de loop van het ziekteproces mee te maken 50% van de patiënten met dementerende symptomen krijgen hier mee te maken

27. Etiologie; hallucinaties • Tekort aan dopamine en/of acetylcholine • Anti-Parkinsonmedicatie (dopaminomimetica en/of anticholinergica • Overgevoeligheid van dopamimereceptoren in het limbisch systeem • Co-morbiditeit (infectie, dehydratie, slechte visus etc.)

28. Medische interventies • Voorlichting patiënt en partner • Afbouwen anticholinergica (Akineton, Artane, Disipal) • Afbouwen amantadine (symmetrel) • Afbouwen Selegiline (Eldepryl) • Reduceren dopamine-agonisten (Permax, Parlodel, Requip, Sifrol) • Starten neuroleptica (clozapine=Leponex of olanzapine=Zyprexa

29. (Parkinson) verpleegkundige interventies • Signaleren • Bespreekbaar maken • Laagdrempelig bereikbaar zijn om luisterend oor te bieden • Voorlichting geven aan patiënt/partner en aan collegae

30. (Vervolg) Verpleegkundige interventies • Gestructureerd dagprogramma aanbieden • Nachtlampje • Geruststellen • Partner tot steun zijn • Eerlijk blijven; aangeven dat wat wordt waargenomen er niet is

31. Taken vpk. consulent Parkinson • Signaleren van problemen; aandacht voor leefsituatie • Zorgbehoefte inventariseren + zorgplan uitvoeren • Informeren en instrueren patiënt en mantelzorg • Laagdrempelig aanspreekpunt

32. Vervolg • Initiëren van andere hulpverleners • Aandacht/ondersteuning mantelzorg • Ontlasten neuroloog • Coördineren van communicatie tussen hulpverleners • Bijdrage wetenschappelijk onderzoek

33. Andere behandelingsvormen; • Fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, revalidatiearts • Lotgenotencontact; Parkinson Patiënten Vereniging • Psychosociale steun; maatschappelijk werk en psycholoog

34. Operatie bij Parkinson • Letseloperatie: aanbrengen van een laesie • Stimulatie operatie: d.m.v. elektroden • Bij ZVP meestal een stimulatie operatie

35. Welk gebied • Thalamus (TH) • Sub thalamus nucleus (STN) • Globus Pallidum (GPI)

36. Keuze hersengebied • Afhankelijk van de klachten • Bij alleen tremor (TH) • Complexe Parkinsonklachten (STN) • Bij overbewegelijkheid (GPI)

37. Operatie indicaties • Tremor • Toename Parkinsonklachten • Onvoldoende effect of bijwerkingen van de medicatie • Overbeweeglijkheid (dyskinesieën)

38. Operatieresultaten • Vermindering Parkinsonklachten als stijfheid,on –off klachten en overbewegelijkheid • Toename ADL zelfstandigheid • Toename sociale activiteiten • Verandering rollen thuis: van afhankelijkheid naar zelfstandigheid • Toename kwaliteit van leven

39. Bedankt voor jullie aandacht E-mail: M.Postma@amc.uva.nl