ASMA

1. ASMA ERIK RODRIGUEZ ETA ENEKO GARCIA 1

2. Zer den eta nondik datorren. • Bronkioetako hodien butxadurak eragindako arnas afekzioa da. • Arnas estu eta ozeneko krisien moduan agertzen da. • Jatorri desberdinak izan ditzake (infekzioa, alergia, estresa, airearen kontaminazioa) 2

3. Eragileak • Alergenoak: katuak, lore- eta belar-hautsak, etxeko hautsak, hezetasuna, keak (tabakoaren barne) eta abar. • Infekzioak. • Farmakoak: Tipikoki, aspirina. • Estresa: lanekoa, emozionala, kirola. 3

4. Sintomak • Lehendabiziko sintomak 1. urtebete aurretik agertzen dira. • Agerpen ohikoa da gauez eztula eta arnasestua edukitzea eta txistualdiak entzutea toraxen. • Askotan, urtaroen arabera gaixotasuna agertzen edo okertzen da, udaberrian batik bat. 4

5. Asmaren faseak Asma edo bronkouzkurdura-sindromearen fisiopatologiari dagokionez lau gertaera nagusi daude: • Muskulu leunaren uzkurdura edo espasmoa: histamina eta beste sustantzia batzuen eraginez (eikosanoideak, interleukinak...) gertatzen da. • Erantzun inflamatorioa: ez da agertze asmaren fase guztietan. Horrela fase larrietan agertzen bada ere, fase arinetan ez da emango. Hori dela eta, antiinflamatorioak erabiltzen dira fase larrian. • Mukiak: tonu kolinergikoa handitzearen ondorioz muki gehiagi jariatuko da. • Bronkioen hipererreaktibitatea: normalean eragina ez duten estimuluek bronkoespasmoa sortuko dute (kirola, hotza...). 5

6. Asmaren larritasunaren sailkapena tratamendua hasi aurretik (GINA) • Noizbehinkako asma arina: • Sintomak: astean behin baino gutxiago • Krisiak: arinak • Gaueko sintomak: 2 aldiz hilean • FEV1 edo GAF %80 teorikoa • FEV1 edo GAF aldakortasuna < %20 • Asma arin iraunkorra: • Sintomak: gutxienez astean behin baina ez egunero • Krisiak: jarduera muga dezakete eta loari eragin • Gaueko sintomak: > 2 aldiz hilean • FEV1 edo GAF %80 teorikoa • FEV1 o GAF aldakortasuna %20-%30 • Moderatu iraunkorra: • Eguneko sintomak • Krisiak: jarduerari eta loari eragin diezaiokete • Gaueko sintomak: astean behin baino gehiago • FEV1 edo GAF: %60-80 teorikoa • FEV1 edo GAF aldakortasuna: > %30 • Larri iraunkorra: • Sintomak: egunero • Krisiak sarritan • Gaueko sintomak sarritan • FEV1 edo GAF %60 teorikoa • FEV1 edo GAF aldakortasuna: > %30 6

7. Asmaren tratamendua helduengan eta 5 urtetik gorako haurrengan Gomendatutako GKI dosiak: -Asmaren tratamendua mailaz mailakoa da. -Paziente bakoitzarentzat egokientzat jotzen den mailan hasi behar da tratamendu hori. -Horren helburua kontrol azkarra lortzea eta kontrol egoki bat mantentzea da, maila igoz beharrezkoa denean eta maila jaitsiz kontrola egokia denean. 7

8. Asmaren sailkapena haurrengan (Australiako PKGera egokitua) -Boladakako asma noizbehinkakoa: Asma-bolada isolatuak infekzio birikoek eraginda Bolada baten eta beste baten artean 6-8 aste igarotzen dira Sintomarik gabe boladen artean Biriketako funtzio egokia -Boladakako asma sarria: Boladen arteko denbora-tartea 6-8 aste baino laburragoa da Boladak normalean neguan gertatzen dira Boladen arteko gutxieneko sintomak Ariketa handiak egitean sintomak ager ditzakete Biriketako funtzio egokia -Asma iraunkorra: Aurreko kategorietakoak bezalako asma-boladak izateaz gain, krisialdian artean sintomak agertzen dituzte egun gehienetan (eztulak edo sibilantziek loari eragiten diote, sintomak ariketarekin, bularraldean estuasuna) Eraginaren maila oso aldakorra izan daiteke (sintoma sarri baina arinetatik hasi eta eguneroko jardunanabarmenki eralda dezaketen sintometaraino, biriketako funtzioari ere eraginez). 8

9. Asmaren eragina bizi-kalitatean • Asma, gure ingurunean prebalentzia altua (%1-5 helduengan eta %10 haurrengan) duen gaixotasun kroniko bat da. Gaixotasun honek, bizi-kalitatean, eskola- eta lan-absentismoan eragina dauka eta osasun-kostu altuak sortzen ditu. Kostu horietako batzuk, gaixotasunaren kontrol okerrari lepora dakizkioke. Honako hauek dira gure ingurunean hobetu behar diren alderdi nagusiak: asma daukan pazientearen heziketa, asma daukan pazientearenganako atentzioaren plangintza eraginkorragoa, espirometriaren erabilera baxua, jarraitasunik eza paziente asmatikoaren atentzioan edo kortikoide inhalatuen erabilera desegokia. • Praktika klinikoaren gidaliburuen (PKG) de novo elaborazio-prozesuak baliabide ugari eskatzen ditu, bai denbora aldetik bai langileen aldetik; azken hauek gidaliburuak egiten esperientzia izateaz gain prestakuntza metodologikoa eduki beharko dutelako. PKG egokitzeak esfortzuen bikoizketa aurreikusiko luke, inplementazioari baliabide gehiago eskainiz. Asmaren kasuan, PKG egin berriak eta kalitate handikoak daude. Hala ere, ez daukagu PKG egokitzeko erraza, sistematikoa eta frogatua den metodorik. 9

10. Asmaren aurreko prebentzioa • Asma eritasun itzulgarria da, hau da, tratamenduaren bidez konpondu ahal dena. • Gaur egun posible da asma-forma asko eta asko sendatzea, eta erreakzio alergikoari zor zaizkionak bereziki. Kasu hauetan, krisiak sortarazten dituen substantzia ezagutzen dugunean, larruazalpetik injekzio-sail bat ematen zaio gaixoari (honi desentsibilizazioa esaten zaio), lehentxeago edo geroxeago behin-betiko sendatzea lortuz. • Dena den, gaixoari substantzia horrekin dituen harremanak edo ukipenak aurrerantzean ere alde batera utz ditzala esan behar zaio. • Beste batzuetan ez da erabat sendatzen, baina krisien arteko denboraldiak, sintomarik gabekoak, luzatu egiten dira. Askotan, atakeen maiztasuna txikiagotu egiten da adinaren arabera (umearen garapenarekin batera), eta bestalde, gaur egungo botikek nabarmen hobetu dute pertsona asmatikoen bizi-kalitatea. 10

11. AMAIERA 11