The Best of Three Worlds E ffectiever politiewerk door een probleemgerichte aanpak van hot crimes, hot spots, hot shot

1. Deze studie laat zien dat de kwaliteit en kwantiteit van politie- en veiligheidszorg van doorslaggevende invloed is op de aangiftecriminaliteit. Met de uitvoering van een combinatie van informatie-gestuurdepolitie, probleemgericht werken en burgerparticipatie – The Best of ThreeWorlds– denkt de politie Haaglanden in de komende jaren het niveau van situationele preventie en de (verwachte) pakkans aanmerkelijk te vergroten. Daarmee kan de effectiviteit van de aanpak naar verwachting aanmerkelijk worden versterkt. Hans Nieuwstraten is directeur bedrijfs-voering & HRM, Theo van der Plas is adjunct-directeur informatie & ondersteuning, Peter Versteegh is hoofd van de strategische onderzoeksafdeling Analyse & Research. Allen werkzaam bij politie Haaglanden. Klik voor de volgende dia The Best of Three WorldsEffectiever politiewerk door een probleemgerichte aanpak van hot crimes, hot spots, hot shots en hot groups Uitgave in de intelligencereeks van de Politieacademie in nauwe samenwerking met Politie Haaglanden, Analyse & Research. Peter Versteegh Theo van der Plas Hans Nieuwstraten

2. In de afgelopen jaren was dit bij de politie Haaglanden de meest besproken grafiek. In de periode 2002-2006 nam de aangiftecriminaliteit zeer fors af (-24%) om in de jaren daarna weer toe te nemen (+9%). In 2008 was de afname van het aantal aangiften teruggelopen naar –18 procent ten opzichte van 2002 : het peiljaar van het veiligheidsbeleid. Aangiftencriminaliteit Haaglanden 2002 - 2008

3. De korpsdirectie van de politie Haaglanden gaf opdracht te onderzoeken hoe deze toename van de aangiftecriminaliteit kan worden verklaard. Ook werd gevraagd aanbevelingen te doen, zodat de beoogde afname van -25 procent in 2011 ten opzichte van 2002 alsnog gehaald kan worden. Aangiftencriminaliteit Haaglanden 2002 - 2008

4. Aangiftencriminaliteit Haaglanden 2002 - 2008 Aangenomen mag worden dat de factoren die een rol speelden bij de opmerkelijke afname van het aantal aangiften in 2002-2006 ook de toename daarvan in 2006-2008 kunnen verklaren.

5. Oók in de rest van Nederland was in de periode 2002-2006 trouwens sprake van een aanzienlijke afname van de aangiftecriminaliteit. Daarna stabiliseerde de aangiftecriminaliteit zich ook op landelijk niveau min of meer.

6. Daarmee zouden de resultaten van de Haaglandse studie ook van betekenis kunnen zijn voor andere politiekorpsen in Nederland.

7. Met de korpsleiding werden de volgende onderzoeksvragen overeengekomen : Onderzoeksvragen Op welke wijze kan criminaliteit en onveiligheid doeltreffend worden aangepakt? Kan de ontwikkeling van de criminaliteit in de periode 2002-2008 daarmee worden verklaard? Wat is de bijdrage geweest van de veiligheidspartners, waaronder de politie? Welke aanknopingspunten levert het verkregen inzicht op voor een meer effectieve veiligheidszorg?

8. Bestudering van de resultaten van veel binnen- en vooral ook buitenlands wetenschappelijk onderzoek naar zogenoemde ‘evidencebased policing’ leverde de volgende inzichten op : Wat is niet effectief ? Toch is dit nogal eens alledaagse politiepraktijk. • ongerichte surveillances in de binnensteden, wijken en buurten • nadruk op snelle respons op meldingen van burgers die vaak (te) laat bellen • oppervlakkige contacten met bewoners • vrijblijvende bewonersbijeenkomsten, nieuwsbrieven, folders en brochures • ongerichte arrestaties en recherche-onderzoek na een misdrijf • louter strafrechtelijke aanpak van delinquent gedrag. Zie onder meer : Weisburd & Eck (2004), Weisburd & Braga (2006) en Ratcliffe (2008).

9. Wat is wél effectief ? Natuurlijk bevat deze dia veel te veel informatie. Waar het hier om gaat is dat veel effectief gebleken veiligheids-strategieën op onderdelen sterk op elkaar lijken. Drie van deze strategieën worden in Haaglanden en ook in de rest van Nederland al - in meer of mindere mate en veelal los van elkaar – uitgevoerd : Zie onder meer : Silverman (1999), Weisburd & Braga (2006), Zimring (2007), Hesseling, Versteegh en De Waard (2007), Van Stokkom (2008), Elffers (2008), Wortley c.s (2008), Newburn (2008), Ratcliffe (2009), Van Noije en Wittebrood (2008 en 2009) en De Waard (2009).

10. Wat is wél effectief ? BP in Nederland SARA • Burgerparticipatie (BP) • Probleemgericht aanpak (SARA) • Informatiegestuurde politie (NIM) NIM Zie onder meer : Silverman (1999), Weisburd & Braga (2006), Zimring (2007), Hesseling, Versteegh en De Waard (2007), Van Stokkom (2008), Elffers (2008), Wortley c.s (2008), Newburn (2008), Ratcliffe (2009), Van Noije en Wittebrood (2008 en 2009) en De Waard (2009).

11. Wat is wél effectief ? BP in Nederland De vraag is dan op welke wijze uitvoering van deze drie veiligheidsstrategieën zorgen voor minder criminaliteit? En kan de afname/toename van de aangiftecriminaliteit in 2002-2008 daarmee worden verklaard? SARA Om deze vragen te kunnen beantwoorden hebben het volgende verklaringsmodel bedacht : NIM Zie onder meer : Silverman (1999), Weisburd & Braga (2006), Zimring (2007), Hesseling, Versteegh en De Waard (2007), Van Stokkom (2008), Elffers (2008), Wortley c.s (2008), Newburn (2008), Ratcliffe (2009), Van Noije en Wittebrood (2008 en 2009) en De Waard (2009).

12. We beginnen met probleemgericht werken volgens het SARA-model. In de wereld is dit wellicht het meest gebruikte model, waarover dan ook heel veel informatie beschikbaar is. Zie bv. www.popcenter.org en de recente Nederlandse vertaling van het beroemde boek ‘60 steps’ van Clarke & Eck. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling SARA NIM BP

13. SARA staat voor : Scanning = de belangrijkste, chronische veiligheids-problemen ontdekken. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Analysis= verdiepende analyse van achtergronden en oorzaken van het specifieke probleem. SARA Assessment = effectmeting. NIM Response = uitvoering van afgestemde combinatie van preventieve, strafrechtelijke en bestuurlijke maatregelen door samenwerkende partners onder regie van lokaal bestuur. BP

14. Bij het achterhalen van de belangrijkste problemen kan de zogenoemde ‘80/20-regel’ goede diensten bewijzen. 20 % van alle oorzaken zorgt voor 80 % van alle gevolgen 1e leidend principe 80/20 - regel SARA Deze Italiaanse econoom ontdekte in 1906 de wetmatigheid dat een groot deel van de gevolgen heel vaak voortvloeit uit een klein deel van de oorzaken. Vilfredo Pareto NIM BP

15. Een paar voorbeelden uit de ‘gewone’ wereld : 80/20 - regel SARA En een paar voorbeelden bij de politie, die uiteraard uitsluitend in de periode vóór de prestatiesturing golden !!!! NIM BP In de wereld bezit 20 % van de landen 80 % van het kapitaal In de industrie zorgt 20 % van de bedrijven voor 80 % van de uitstoot In Afghanistan vindt 70% van het geweld plaats in 10% van de districten (Generaal Petraeus in Volkskrant 21/9/2009) Binnen de verzekeringswereld zorgt 20 % van de klanten voor 80 % van de declaraties In een schoolklas zorgt 20 % van de kinderen voor 80 % van de herrie Bij de politie schrijft 20 % van de agenten 80 % van de bekeuringen en Bij de politie vangt 20 % van de agenten 80 % van de boeven

16. En dan nu de voorbeelden uit de ‘criminele’ wereld. De zogenoemde: hot problems 80/20 - regel SARA NIM BP

17. 80/20 - regel SARA Zo’n drie van de vier aangiften betreft vermogenscriminaliteit, bij 2 van de 3 aangiften van diefstal gaat om ‘slechts’ 5 soorten delicten: fietsdiefstal, diefstal uit auto, diefstal uit woning, diefstal uit bedrijf en zakkenrollerij. De zogenoemde hot crimes. NIM BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit

18. 80/20 - regel SARA Criminaliteit is nooit evenredig verspreid over een geografisch gebied. Er is altijd sprake van concentraties op locaties en buurten : de hot spots en hot areas. Vaak is sprake van terugkerende problemen, jaar na jaar vindt op dezelfde locaties de meeste criminaliteit plaats. Straks zullen wij een goed voorbeeld zien. NIM BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit • Locaties (Hot spots) een groot deel van de criminaliteit en overlast vindt plaats op een beperkt aantal locaties

19. Een relatief kleine groep criminelen is verantwoordelijk voor een relatief groot deel van de criminaliteit. Naast de traditionele ‘oude’ veelpleger, die vrijwel uitsluitend delicten pleegt om in de eigen drugsbehoeften te voorzien, is nu ook sprake van de ‘nieuwe’ veelpleger. 80/20 - regel SARA NIM Veelal gaat het om relatief jonge, niet-verslaafde, veelal Marokkaanse en Oost-Europese criminelen, die puur vanwege geldelijk gewin veelvuldig en vaak in groepsverband ernstige vormen van diefstal plegen, zoals overvallen, straatroven, woninginbraken en inbraken in bedrijven. BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit • Locaties (Hot spots) een groot deel van de criminaliteit en overlast vindt plaats op een beperkt aantal locaties • Daders (Hot offenders) het grootste deel van de criminaliteit wordt gepleegd door een kleine groep criminelen

20. 80/20 - regel Slachtoffers van bv. woninginbraak hebben een verhoogde kans om nog een keer slachtoffer te worden. De inbreker kent de weg en het type woning. Daarbij weet hij dat de gestolen spullen na verloop van tijd zijn vervangen door nieuwe. SARA NIM BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit • Locaties (Hot spots) een groot deel van de criminaliteit en overlast vindt plaats op een beperkt aantal locaties • Daders (Hot offenders) het grootste deel van de criminaliteit wordt gepleegd door een kleine groep criminelen • Slachtoffers (Hot victims) een klein deel van de slachtoffers zijn slachtoffer van een groot deel van de delicten

21. 80/20 - regel Zo zijn op dit moment bij diefstal uit auto naast audio- ook navigatie-apparatuur en airbags populair. Door de hoge goudprijs is op dit moment ‘kettingtrekken’ (straatroof) een veel gepleegd delict. SARA NIM BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit • Locaties (Hot spots) een groot deel van de criminaliteit en overlast vindt plaats op een beperkt aantal locaties • Daders (Hot offenders) het grootste deel van de criminaliteit wordt gepleegd door een kleine groep criminelen • Slachtoffers (Hot victims) een klein deel van de slachtoffers zijn slachtoffer van een groot deel van de delicten • Buit (Hot targets) het grootste deel van de diefstallen is gericht op een beperkt aantal buitsoorten

22. 80/20 - regel SARA Het zijn vaak dezelfde cafés, discotheken, winkels, tram- en buslijnen, scholen etc. waar keer op keer de meeste problemen zijn. NIM BP • Delicten (Hot crimes)een beperkt aantal soorten delicten vormt het grootste deel van de criminaliteit • Locaties (Hot spots) een groot deel van de criminaliteit en overlast vindt plaats op een beperkt aantal locaties • Daders (Hot offenders) het grootste deel van de criminaliteit wordt gepleegd door een kleine groep criminelen • Slachtoffers (Hot victims) een klein deel van de slachtoffers zijn slachtoffer van een groot deel van de delicten • Buit (Hot targets) het grootste deel van de diefstallen is gericht op een beperkt aantal buitsoorten • Voorzieningen (Hot facilities) het grootste deel van de criminaliteit wordt gepleegd in een klein deel van de winkels, kantoren, bedrijven, bedrijventerreinen, scholen, sportcomplexen, openbaar vervoer.

23. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Een probleemgerichte aanpak is met name effectief, omdat het leidt tot een scherpere focusop de allerbelangrijkste veiligheids-problemen en een differentiatie van preventieve, strafrechtelijke en bestuurlijke maatregelen én van betrokken veiligheids-partners. Focus SARA Differentiatie NIM BP

24. Het Nationaal Intelligence Model (NIM) gaat heel goed samen met SARA. Het sturingsmodel kan in SARA gemakkelijk worden herkend. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM De strategische, tactische en operationele sturing wordt gesteund door passende veiligheids-informatieproducten. BP

25. Analyses zorgt voor verdiepende, tactische probleemanalyses die de tactische sturing helpen, Zo voorziet Scanning in een strategische veiligheidsanalyse (bv. Gebiedsscan) die helpt bij de beleidskeuzes. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie terwijl operationele analyses bij de uitvoering (Response) van belang zijn. Zie verder The Best of ThreeWorlds. NIM BP

26. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA In de veiligheidspraktijk ontbreekt het vaak aan goede strategische en tactische veiligheidsanalyses. Lang niet altijd bestaat een helder beeld (scanning) van welk veiligheidsprobleem met voorrang aangepakt moet worden. Ook een goede tactische probleemanalyse (analysis), waarop de aanpak moet worden gebaseerd, ontbreekt nogal eens. Differentiatie NIM BP

27. Sturing op belangrijkste problemen 2e leidend principe Wensen en verwachtingen van wijkbewoners en ondernemers Kennis en informatie van uitvoerende politiemensen Belangrijk aandachtspunt is hierbij dat in de huidige veiligheidspraktijk analyses veelal zijn gebaseerd op ‘harde’ criminaliteitscijfers. Zonder aan de grote waarde van deze ‘systeemkennis’ af te willen doen, is het van belang om bij de probleemkeuze ook de kennis van praktijkmensen en de wensen en verwachtingen van burgers en ondernemers te betrekken. Dat is nog lang niet altijd het geval. Een goed voorbeeld van een strategische veiligheidsanalyse, waarbij dat wél gebeurt, is de lokale Gebiedscan Criminaliteit & Overlast, die voor zowel de politie (interne sturing) als ook voor het bevoegde gezag (externe sturing) een belangrijke eerste stap naar effectief veiligheidsbeleid kan zijn. Systeem-kennis

28. Het NIM draagt op deze manier vooral bij aan de sturing en het dichten van de kloof tussen beleid en uitvoering. Het NIM zorgt voor accountability, waarbij de betrokken veiligheidspartners kunnen worden aangesproken op gemaakte afspraken. Om het gezamenlijk doel – veiligheid – te bereiken, vindt sturing plaats op zowel een verticaal-hiërarchische wijze als een horizontaal-collegiale manier. Het NIM en SARA gaan zo goed samen, omdat het NIM de aansturing van probleemgericht werken aanmerkelijk kan versterken. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP

29. Tot slot is de betrokkenheid van burgers en ondernemers bij de aanpak van criminaliteit en onveiligheid een belangrijke succesfactor. Bij burgerparticipatie kan onderscheid worden gemaakt tussen informeren, adviseren, consulteren en meedoen. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP

30. Het informeren van burgers over zowel positieve als negatieve ontwikkelingen op het gebied van de (lokale) veiligheid is een belangrijk aspect van burgerparticipatie. De kans om zelf slachtoffer te worden van een delict is buiten een hot spot of hot area relatief klein. Veel burgers ontlenen hun beeld van de veiligheid aan berichten in de media of aan verhalen van anderen. Een goede publieke informatievoorziening over (lokale) veiligheid – inclusief hot problems - draagt bij aan een realistischer beeld van de veiligheid en daarmee aan minder gevoelens van onveiligheid. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP

31. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Bij adviseren gaat het natuurlijk om burgers en ondernemers die worden geadviseerd over hoe onveiligheid het best kan worden voorkomen. Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP

32. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus Consulteren gaat over medezeggenschap van burgers bij de (lokale) prioriteitskeuzes. Dit aspect van burgerparticipatie is bij de politie Haaglanden – en vermoedelijk ook bij de rest van de Nederlandse politie - nog het minst tot stand gekomen. SARA Differentiatie NIM Accountability BP

33. Meedoen gaat – naast het op vrijwillige basis meewerken met de politie – vooral over de eigen rol van individuele burgers en ondernemers op het gebied van toezicht en preventie, bij de opsporing en meer in het bijzonder bij het vergroten van de pakkans door meer zogenoemde ‘heterdaadkracht’. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP

34. Maar liefst 85 procent van alle misdrijven wordt opgelost na betrapping op heterdaad. Van ongeveer 85 procent van deze aanhoudingen kwam de eerste melding van een burger. 3e leidend principe Focus SARA Differentiatie Aangifte criminaliteit NIM Accountability BP Heterdaadkracht

35. Een burger die zich betrokken voelt bij de veiligheidszorg en vertrouwen heeft in de politie zal zelf ook bijdragen aan veiligheid. Dit kan de heterdaadkracht vergroten. Heterdaadkracht is dan ook van fundamenteel belang voor effectief politiewerk. Als de burger niets meer meldt of geen aangifte meer doet dan worden er door de politie nog maar weinig zaken opgelost. Heterdaadkracht is dan ook van fundamenteel belang voor effectief politiewerk. Daarmee gaat burgerparticipatie heel goed samen met SARA en NIM. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling Focus SARA Differentiatie NIM Accountability BP Heterdaadkracht

36. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling The Best of ThreeWorldszorgt voor een hoger niveau van situationele preventie én voor een hogere (verwachte) pakkans. P L A U S I B I L I T E I T Focus SARA Situationele preventie Differentiatie NIM Accountability (Verwachte) pakkans BP Heterdaadkracht

37. Dat vervolgens leidt tot afname van criminaliteit in die gebieden waar de criminaliteit volgens de 80/20-regel is geconcentreerd. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling P L A U S I B I L I T E I T 80/20 % Hot X Focus SARA Situationele preventie Differentiatie NIM Accountability (Verwachte) pakkans BP Heterdaadkracht

38. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling P L A U S I B I L I T E I T 80/20 % Hot X Omgevings factoren Focus SARA Situationele preventie Differentiatie Tot slot kunnen omgevingsfactoren en de aangiftebereidheid nog een rol spelen. Dat bleek in Haaglanden trouwens niet het geval. Aangifte criminaliteit NIM Accountability (Verwachte) pakkans BP Aangifte bereidheid Heterdaadkracht Slachtoffer schap

39. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling P L A U S I B I L I T E I T 80/20 % Hot X Omgevings factoren Focus Omgevingsfactoren (hoge bevolkingsdichtheid, langdurige werkloosheid, lage inkomens, veel jongeren, veel allochtonen) kunnen heel goed de omvang van de criminaliteit verklaren, maar niet de ontwikkeling. De enige factor die mogelijk een rol heeft gespeeld is de afname van het aantal heroïneverslaafden. SARA Situationele preventie Differentiatie Aangifte criminaliteit NIM Accountability (Verwachte) pakkans BP Aangifte bereidheid Heterdaadkracht Slachtoffer schap

40. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling De aangiftebereidheid is weliswaar afgenomen, maar dat heeft vooral te maken met de forse afname van de vermogenscriminaliteit. Als het aandeel vermogensdelicten (met relatief hoge aangiftebereidheid) afneemt dan neemt ook het aangiftepercentage af. P L A U S I B I L I T E I T 80/20 % Hot X Omgevings factoren Focus SARA Situationele preventie Differentiatie Aangifte criminaliteit NIM Accountability (Verwachte) pakkans BP Aangifte bereidheid Heterdaadkracht Slachtoffer schap

41. Het model is compleet, nu nog de toetsing aan de praktijk. De effecten van het veiligheidsbeleid zouden met name zichtbaar moeten zijn bij de hot problems (80/20-regel) : afname in 2002-2006 en toename in 2006-2008. Verklaringsmodel veiligheidsontwikkeling P L A U S I B I L I T E I T 80/20 % Hot X Omgevings factoren Focus SARA Situationele preventie Differentiatie Aangifte criminaliteit NIM Accountability Dat blijkt inderdaad het geval te zijn (Verwachte) pakkans BP Aangifte bereidheid Heterdaadkracht Slachtoffer schap

42. HOT PROBLEMS Voorbeelden

43. Het aantal aangiften van hot crimes ontwikkelde zich door de jaren heen vrijwel naadloos volgens dezelfde trend als de aangiftecriminaliteit in het algemeen. Dat geldt niet voor de overige soorten diefstal zonder geweld, die per delictsoort ook beduidend minder vaak voorkomen. HOT CRIMES

44. HOT CRIMES Hetzelfde geldt voor de afzonderlijke hot crimes.

45. HOT AREAS … en voor de hot areas.

46. 2009 2008 2007 In de Haagse Schildersbuurt (hot area) wordt verreweg het meest ingebroken. Een van de zes diefstallen uit een woning in Den Haag vindt plaats in deze wijk. In de wijk zelf is óók sprake van een hot spot. Jaar in, jaar uit wordt precies op die plaats het vaakst ingebroken. Kennelijk zijn er factoren (daders, slachtoffers, omgeving, buit, beveiliging, pakkans etc.) die er voor zorgen dat inbreken precies op deze locatie erg aantrekkelijk is. HOT SPOTS 2006 … en voor de hot spots? 2005 2004 2003 2002

47. Er is bijna een 1–op–1 relatie tussen de ontwikkeling van het aantal diefstallen uit woning in de hele wijk en het aantal inbraken op de hot spots. Als het aantal woninginbraken gaat toenemen (bijvoorbeeld in het najaar) dan weten we bijna precies wáár dat zal zijn: namelijk op de hot spots !!! Diefstal uit woningSchildersbuurt 2002-2009(+ inbrakendichtheid) Correlatie=0,9824

48. Met het afnemen van het aantal aangiften neemt ook de recidive van de zeer actieve veelplegers af, hetzelfde geldt voor de toename vanaf 2006. HOT SHOTS Recidive in het peiljaar … en voor de hot shots.

49. Deze grafiek toont per jaar het netto (instroom - uitstroom) aantal veelplegers in de Inrichting voor Stelselmatige Daders en het aantal aangiften van diefstal zonder geweld.

50. Na de invrijheidstelling van ex-ISD’ers vanaf 2006 neemt het aantal diefstallen, met name diefstal uit auto, opmerkelijk toe.