Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. LUDNOŚĆ POLSKI Justyna Drop

3. Metody ustalania liczby ludności • Demografia- jest nauką zajmującą się stanem liczebnym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci, strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Demografia zajmuje się także opisem zmian zachodzącym w stanie liczebnym ludności, w jej strukturze i w rozmieszczeniu na Ziemi, zarówno w ujęciu historycznym, jak i prognostycznym. • Metody ustalania liczby ludności. Liczbę ludności zaczęto ustalać w miarę rozwoju potrzeb społecznych. • Początkowo na podstawie rejestru zgonów, urodzeń, małżeństw i innych, które prowadzili właściciele niewolników, właściciele ziemscy, kościoły, wojsko i administracje państwowe. • W drugiej połowie XVIII w., po opracowaniu technik spisywania ludności świata można było myśleć o dokładniejszym ustaleniu jej liczby. Pierwszy spis miast w Polsce odbył się w 1777 roku a w 1787 r. ustalono liczbę ludności Warszawy. Obecnie przy ustalaniu liczby ludności stosuje się: • rejestr ludności ( prowadzony przez Urzędy Stanu Cywilnego, kościoły i inne instytucje) • spis powszechny – metoda liczenia ludności oraz innych policzalnych elementów społeczno-gospodarczych, stosowana w ściśle określonym czasie – co 5 lub 10 lat. Podstawą spisu są zbiorowe kwestionariusze spisowe dla wszystkich mieszkańców danego mieszkania. W przeprowadzeniu spisu obowiązują 3 zasady: powszechność, jednoczesność( w tym samym dniu), i imienność, to znaczy każdą osobę spisuje się z imienia i nazwiska wraz z jej charakterystyką • szacunek ludności oparty na szacunku prawdopodobieństwa.

4. Ludność Polski W końcu 2008 roku wynosiła 38 135 876 miliona osób, w tym: • 18 414 926 mln mężczyzn • 19 720 950 mln kobiet • 23 288 181 mln osób mieszkających w miastach • Rok 2008 był pierwszym od 11 lat, kiedy odnotowano dodatni przyrost rzeczywisty ludności - było to spowodowane znacznym wzrostem liczby urodzeń. • Nadal maleje liczba i udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności kraju. Obecnie ludność miejska stanowi niewiele ponad 61 procent, natomiast sukcesywnie rośnie liczba ludności mieszkającej na obszarach wiejskich. Ze wstępnych danych wynika, że w minionym roku liczba ludności zwiększyła się w 9 województwach. • Do 1998 roku liczba ludności Polski zbliżała się systematycznie do 39 milionów, co dawało nam 8. miejsce w Europie i 29. na świecie. • Na koniec ubiegłego roku ludność Polski liczyła niewiele ponad 38 milionów 635 tysięcy osób. To według danych GUS ponad 450 tysięcy więcej niż na początku lat 90., ale o 9 tysięcy mniej niż w roku 2000. • Po II wojnie światowej liczba mieszkańców naszego kraju wynosiła 23 miliony 640 tysięcy. •    Pod względem ludności Polska zajmuje 8 miejsce w Europie, 6 w Unii Europejskiej i 32 w świecie. Około 12 milionów Polaków żyje poza granicami naszego kraju.Największe skupiska polonijne znajdują się: • w Stanach Zjednoczonych (9 mln) • w Niemczech (1,5 mln) • we Francji (1,0 mln)

5. Gęstość zaludnienia w Polsce Liczba mieszkańców na 1 km2 Powyżej 200 100-200 60-100 40-60 20-40 Poniżej 20 Liczba mieszkańców w miastach Powyżej 1 000 000 500-1 000 000 250 000-500 000 100 000-250 000 50 000-100 000 25 000- 50 000 10 000 -25 000

6. Najgęściej zaludnione są województwa centralnej i południowej część kraju: Śląskie - 398 osób na km2Małopolskie - 212 osób na km2Dolnośląskie - 150 osób na km2 Łódzkie - 147 osób na km2Mazowieckie - 142 osób na km2 Najsłabiej zaludnione są województwa wschodnie i północne: Warmińsko - Mazurskie - 60 osób na km2 Podlaskie - 61 osób na km2Lubuskie - 73 osób na km2 Zachodniopomorskie - 76 osób na km2Lubelskie - 89 osób na km2 Przyczyny niskiej gęstości zaludnienia: słaby rozwój miast i przemysłu słabe warunki naturalne - niekorzystne dla rolnictwa (zbielicowane gleby, urozmaicona rzeźba terenu, krótki okres wegetacji, dużo jezior, duża lesistość) Przyczyny wysokiej gęstości zaludnienia: warunki naturalne (rozmieszczenie surowców, zasoby wodne, warunki klimatyczne, gleby) warunki polityczne i społeczne Czynniki kształtujące wielkość zaludnienia: przyrost naturalny czyli różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w danym okresie.  ruch wędrówkowy - migracje zewnętrzne Polska zaliczana jest do krajów Europy o średnim poziomie gęstości zaludnienia - 122 osoby na km2. W miastach około 1090 os/km2, na terenach wiejskich nieco ponad 50. Wskaźnik ten jest około 3 razy niższy niż w Holandii (370 osób na km2), a 6 razy wyższy niż w Szwecji (20 osób na km2).

7. Zmiany liczby ludności po zakończeniu II wojny światowej Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej liczba ludności Polski była ok. 30% niższa niż w okresie przedwojennym. Wynikało to głównie: • ze strat wojennych – Polska na skutek bezpośrednich działań wojennych i eksterminacji ludności utraciła 6,7 mln mieszkańców, czyli ok. 19% przedwojennego stanu ludności • z powojennych zmian terytorialnych – na skutek przesunięcia granic państwa poza obecnym terytorium kraju znalazło się ponad 5,6 mln osób. Do strat nie bezpośrednich można zaliczyć spadek liczby urodzeń. Według szacunków w latach 1939-1945 wyniósł on ponad 1 milion. Z bilansów ludności opracowanych przez GUS ( Główny Urząd Statystyczny) wynika, iż w latach 1945-2000 przyrost rzeczywisty w Polsce wyniósł ponad 15 milionów ( prawie 62%). Złożyło się na to: przyrost naturalny, wynoszący w tym okresie łącznie 17 mln, oraz ujemne saldo migracji – 2 mln osób.

8. Migracje O wielkości zasobów ludzkich, ich strukturze decydują obok przyrostu naturalnego migracje. Migracją- nazywamy wędrówkę, przemieszczanie się ludności w celu zmiany miejsca stałego pobytu lub okresowo, zarówno w granicach kraju, jak i poza jego granicami. Możemy je podzielić: a) wg kryterium czasu: stałe, okresowe, wahadłowe b) wg zasięgu: zewnętrzne (międzykontynentalne, międzynarodowe), wewnętrzne (między-wojewódzkie, wewnątrz-wojewódzkie) c) wg rodzaju jednostek osadniczych: Miasto-Miasto, Miasto-Wieś, Wieś-Wieś, d) wg przyczyny: • ekonomiczne (otrzymanie ziemi, pracy, mieszkania) • polityczne – represje polityczne, repatriacje, deportacje (wysiedlenia) • społeczne – łączenie się rodzin, zawieranie małżeństw • religijne – pielgrzymki do miejsc kultu religijnego, ucieczka przed prześladowaniami religijnymi • przyrodnicze – kataklizmy naturalne (częste posuchy w Brazylii), ekologiczne (Afryka) • turystyczne • służbowe

9. Saldo migracji • Saldo migracji - różnica między napływem (imigracja) a odpływem (emigracja) ludności z danego obszaru w określonym czasie. • Wzór na wskaźnik salda migracji: SM = E- I SM - wskaźnik salda migracji E - liczba emigrantów I - liczba imigrantów L - liczba ludności 1000 ‰ * L

10. Formy migracji • emigracja opuszczanie kraju rodzimego, na okres stały lub czasowy oraz osiedlenie się za granicą • imigracja - napływanie ludności obcej do innego kraju dla osiedlania się na pobyt czasowy lub stały • reemigracja - powrót emigrantów do ojczyzny • uchodźstwo - proces opuszczania stałego miejsca zamieszkania przez osoby zagrożone prześladowaniami będącymi wynikiem konfliktów zbrojnych - zewnętrznych i wewnętrznych, polityki państwa itp. • ewakuacja - to zorganizowane przemieszczenie ludzi, czasem wraz z dobytkiem, z miejsca, w którym występuje zagrożenie, na obszar bezpieczny • repatriacja - powrót do kraju ojczystego osób, które wskutek różnych przyczyn niezależnych od siebie znalazły się poza jego granicami. Dotyczy to np. jeńców wojennych, przesiedleńców • przesiedlenie - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy • deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice

11. Migracje zagraniczne – kierunki i przyczyny Ruchy migracyjne znane są w każdym wieku dziejów Polski, jednakże migracje na większą skalę można zauważyć dopiero u schyłku XVIII wieku.

12. Główne kierunki migracji po spisie w 2002 roku Główne kraje emigracji Polaków: Niemcy 72,7% USA 10,0% Kanada 5,0% Austria 3,4% Australia i Oceania 1,3% Francja 1,2% Włochy  1% Wielka Brytania 0,7% Holandia 0,7% Pozostałe 4%

13. Migracje zagraniczne - liczby • Najwięcej ludzi wyemigrowało podczas II wojny światowej (1939-1945), w tak krótkim czasie wyjechało około 5 milionów osób. Były to przeważnie migracje przymusowe, między innymi do pracy w Niemczech.Do 1941 roku, z terytorium zajętego przez ZSRR przesiedlono około 800 tysięcy Polaków w głąb Związku Radzieckiego. Największe migracje ludności związane były z ostatnim etapem wojny, a następnie ze zmianami politycznymi. W 1944 roku na okupowanych ziemiach polskich było około 2,2 miliona ludności niemieckiej, do których dołączyło ponad 200 tysięcy osób ewakuowanych z ZSRR. • Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęły się migracje ludności, spowodowane zmianą przebiegu granic.Z tego powodu z terytorium Polski wyemigrowało:- 2,3 mln Niemców (1945-1949) - 0,5 mln Ukraińców, Białorusinów, Litwinów (1945-46) Natomiast do Polski powróciło:- 2,3 mln Polaków z terenów ZSRR (1945-49)- 300 tys. emigrantów z Europy Zachodniej • W latach 50 - tych zahamował się odpływ ludności z ziem polskich. Spowodowane to było uszczelnieniem granic oraz rygorystycznymi zasadami wydawania paszportów, dlatego fale emigracyjne nie były już tak wysokie jak w przeszłości. • Z naszego kraju zaczęła wyjeżdżać ludność pochodzenia żydowskiego:- w latach 1948-49 ok. 110 tys. Żydów wyjechało do Izraela- w 1957 r. ok. 270 tys. • Z kolei w ramach akcji "łączenie rodzin" w latach 1956-59 z Polski do RFN wyjechało 250 tys. osób, a w latach 1960-75 ok. 210 tys. Następna fala emigracji miała związek w wprowadzeniem "stanu wojennego". Polacy wyjeżdżali głównie do krajów Europy Zachodniej, USA i Australii. Część z nich wróciła do kraju po roku 1989 r.

14. Teraz, kiedy nie ma już problemu ze zdobyciem paszportu, a Polska jest członkiem UE, coraz więcej, młodych, wykształconych ludzi decyduje się na emigrację z Polski w celach zarobkowych. • Liczba polskich emigrantów w krajach UE w 2007 r. była ponad dwukrotnie większa w stosunku do początkowego okresu naszego członkostwa w UE. • Od 2006 roku liczba emigrantów do Wielkiej Brytanii ( 580 tyś.)zaczęła przewyższać liczbę emigrantów do Niemiec (450 tyś.) W 2008 roku było to odpowiednio 650 tysięcy do 490 tysięcy). Wpływ na kierunki tych zmian ma w ogromnej mierze wejście Polski do UE, a co za tym idzie otwarcie nowych rynków pracy. • Fascynacja wyjazdami za granicę związana głównie z większymi możliwościami finansowymi zaczęła maleć już pod koniec 2007 roku. • W końcu 2008 roku poza granicami Polski przebywało czasowo ok. 2210 tys. mieszkańców naszego kraju, tj. o 60 tys. mniej niż w 2007r. (ok. 2270 tys.). Wśród emigrantów dominowały osoby, które swój wyjazd za granicę łączyły z podejmowaniem pracy lub jej poszukiwaniem. Szacuje się, że ponad 70% czasowych emigrantów przebywa za granicą co najmniej 1 rok. • W 2009r. występował dalszy spadek liczby wyjazdów Polaków za granicę – zarówno na pobyt stały jak i czasowy. Szacuje się, że w końcu 2009 roku ujemne saldo definitywnych migracji zagranicznych wyniosło tylko niewiele ponad 1 tys., co zostało spowodowane znaczącym ograniczeniem wyjazdów Polaków na stałe za granicę. W konsekwencji nastąpiło praktycznie zrównanie liczby emigrantów i imigrantów (w 2008 r. saldo takie wynosiło -15 tys.). • Jednocześnie (prawdopodobnie w związku z kryzysem) obserwowano wzrost liczby powrotów z zagranicy, głównie z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Irlandii i USA. Należy jednak podkreślić, że powroty te nie były zjawiskiem masowym.

15. Przemieszczenia ludności w latach 1939-1945 Przemieszczanie ludności Polacy Niemcy Żydzi Granice państw w 1939 r Granica Polski w 1945r. Granica między Niemcami a ZSRR 1939r. Granica ziem polskich wcielonych do Rzeszy

16. Cechy polskiej emigracji zewnętrznej - zagranicznej • Emigracja Polaków za granicę, począwszy od 2004 roku przybrała duże rozmiary, co jest związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej i otwieraniem kolejnych rynków pracy, • Co druga osoba emigrująca z Polski przebywa za granicą co najmniej 12 miesięcy. • Ujemne saldo migracji; Podstawowym składnikiem ubytku rzeczywistego powodującym zmniejszanie się liczby ludności Polski jest ujemne saldo migracji zagranicznych definitywnych (na pobyt stały). Szacuje się, że w 2008 r. ujemne saldo definitywnych migracji zagranicznych wyniosło ponad 15 tys. (w 2007 r. - minus 20,5 tys.). Najbardziej gwałtowny wzrost liczby emigracji na pobyt stały odnotowano w 2006 roku (z około 20-25 tys. w latach wcześniejszych do 47 tys.), saldo wyniosło wówczas minus 36 tys. Jednocześnie systematycznie wzrasta liczba imigrantów - z 7 tys. w 2003 r. do ok. 16 tys. w 2008 r. • Współcześnie saldo migracji dla Polski jest określane na poziomie ujemnym, i wynosi -13,8 tys. osób, co oznacza że więcej Polaków emigruje niż imigruje. • Częstotliwość wyjazdów Polaków za granicę zaowocowała powstaniem skupiska Polaków, czyli Polonii. Na całym świecie liczy ona ponad 12 milionów Polaków, główne skupiska rodaków to: USA (około 10 milionów, głównie Nowy Jork, Chicago), Kanada (Toronto), Francja, Rosja, Niemcy, Brazylia, Litwa, Argentyna, Ukraina i Białoruś. • dominujące podłoże finansowe migracji • migracje do krajów wysokorozwiniętych • rosnąca liczba osób wykształconych, które emigrują

17. Migracje wewnętrzne • Migracje wewnętrzne - przemieszczenia się na pobyt stały lub okresowy w granicach danego kraju. • Do migracji wewnętrznych zaliczamy: • migracje międzywojewódzkie - przemieszczenia ludności między dwoma województwami • migracje wewnątrzwojewódzkie - przemieszczenia ludności wewnątrz tego samego województwa • migracje międzypowiatowe - przemieszczenia ludności między dwoma różnymi powiatami • migracje wewnątrzpowiatowe - przemieszczenia ludności w granicach tego samego powiatu W pierwszych latach po wojnie poza migracjami zagranicznymi odbywały się także masowe przemieszczenia ludności wewnątrz kraju. Główna fala migracji objęła zachodnią i północną Polskę. Po zakończeniu powojennych ruchów ludnościowych największa intensywność wewnętrznych migracji związana była z przemieszczeniami ze wsi do miast. Od 1956 roku nasiliły się migracje ze wsi do miast. W połowie lat 60-tych XX w. na skutek tych migracji wskaźnik urbanizacji przekroczył 50%, napływ w tym kierunku zaczął słabnąć pod koniec lat 70-tych XX w. Ruchy te związane były z przyczynami ekonomicznymi, a ściślej z pracą w przemyśle w rozwijających się miastach (np. pracę w GOP, COP).

18. Saldo migracji krajowych i zagranicznych w Polsce w latach 1945 - 2002 Saldo migracji na 1000 mieszkańców ujemne 0-1 1-2 2-4 4-10 dodatnie 0-1 1-2 2-4 4-10

19. Cechy migracji wewnętrznych • Wśród migracji wewnętrznych przeważający kierunek stanowią migracje z miasta do miasta. Rocznie ten kierunek obejmuje ponad 80 tysięcy osób. • Najmniejsza liczba ludności migruje ze wsi do innych terenów wiejskich. Saldo migracji w kierunku miasto -wieś jest dodatnie dla obszarów miejskich. • Największa stopa imigracji i emigracji ludności obserwowana jest w województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Wynika to głównie z największej liczby zamieszkujących je ludności. • Najczęściej migrują mieszkańcy województwa pomorskiego (12%), następnie: warmińsko-mazurskiego i lubuskiego (po 11,5%). • Ludność województw centralnych i południowych, a zwłaszcza województwa świętokrzyskiego (8,4%) i łódzkiego (8,5%), migruje najsłabiej. • W miastach największy odsetek imigrantów odnotowano na Lubelszczyźnie - 12,2%, najniższy zaś w województwie łódzkim - tylko 7,5%. Na wsiach wskaźnik ten miał najwyższą wartość w województwie lubuskim - 14,0%, najniższą natomiast na terenie województwa świętokrzyskiego - 8,1%. • Średnia stopa odsetka imigrantów w miastach w Polsce wynosi 10,0%, a na wsi 10,7%. • Przewaga kobiet w ludności migrującej (52%). • Przewaga udziału ludności w wieku produkcyjnym (ok.68%). • Ukierunkowanie migracyjne do roku 2000 do miast, współcześnie saldo migracji do miast ma wartość ujemną i wynosi -6,5 tys. • Skutkiem migracji jest zwiększenie liczby mieszkańców województw: mazowieckiego, wielkopolskiego, śląskiego, pomorskiego, małopolskiego i lubuskiego, oraz widoczne zmniejszenie liczby ludności w województwach: podkarpackim, lubelskim, łódzkim, dolnośląskim.

20. Konsekwencje emigracji

21. Przyrost naturalny w Polsce • Przyrost naturalny – różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. Wartość dodatnia oznacza liczbę urodzeń przewyższającą liczbę zgonów, ujemna - odwrotnie. Jeśli mamy do czynienia z wartością ujemną, mówimy o ubytku naturalnym. Przyrost naturalny różni się od przyrostu rzeczywistego o saldo migracji. • Możemy zatem zapisać: • PN = U – Z, gdzieU – liczba urodzeń żywychZ – liczba zgonówPN – przyrost naturalny  • Przyrost naturalny wyrażany jest w wartościach rzeczywistych lub w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w promilach (‰). Co oznacza, że liczbę PN dzielimy przez liczbę żyjących osób w danym kraju. • Z przyrostem ludności związane jest pojecie przyrostu rzeczywistego. Przyrost rzeczywistyto suma przyrostu naturalnego i salda migracji . Może on być ujemny i określamy go wzorem : Prz = U - Z + I - E gdzieU - liczba urodzin, Z - liczba zgonów, I - imigracja, E - emigracja. 

22. 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 miasta wieś ogółem 1991 1990 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Dzietność - w odniesieniu do populacji: liczba dzieci, przypadająca na jedną kobietę w wieku rozrodczym. Za wiek rozrodczy przyjmowany jest okres płodności kobiety między 15 a 44 lub 15 a 49 rokiem życia. Rodność - jest to natężenie urodzeń w badanej zbiorowości, obejmującej osoby obojga płci, w określonym czasie. Współczynnik rodności wyraża stosunek liczby żywych urodzeń z badanej zbiorowości w określonym czasie do liczby ludności w połowie okresu lub do średniej liczby ludności. Współczynnik dzietności w Polsce w latach 1990-2007

23. Przyrost naturalny • Prosta zastępowalność pokoleń to jeden z rodzajów biologicznego odtwarzania populacji. Ma ona miejsce wówczas, gdy pokolenie rodziców jest zastępowane przez pokolenie dzieci w proporcji 1:1. Jest to możliwe ze wskaźnikiem dzietności 2,1. Wartość poniżej 2,1 prowadzi do reprodukcji zawężonej, czyli systematycznego spadku liczby ludności. • Pomimo rosnącej liczby urodzeń - w dalszym ciągu poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń, od 1989 r. utrzymuje się w Polsce okres głębokiej depresji urodzeniowej. W 2006 r. współczynnik dzietności wynosił 1,27, co oznacza wzrost (o 0,05 pkt) w stosunku do odnotowanego w 2003 r., w którym był najniższy od ponad 50 lat. • Dodatni przyrost rzeczywisty jest obserwowany drugi z kolei rok, przez jedenaście wcześniejszych lat liczba mieszkańców Polski zmniejszała się (w sumie o ok. 179 tys.). W dekadzie lat 2000-2009 ludność Polski zmniejszyła się o 90 tys.W 2009r. przyrost naturalny był dodatni - przede wszystkim w wyniku rosnącej liczby urodzeń - i wyniósł ponad 38 tys., przy przyroście rzeczywistym 37 tys. • Przeciętnie, na każde 10 tys. ludności w 2009r. przybyło 10 osób (w 2008 roku - 9, a na początku bieżącego stulecia – prawie 10 osób). • Dodatni przyrost naturalny odnotowywany jest czwarty z kolei rok; cztery wcześniejsze lata charakteryzowały się ubytkiem naturalnym, największy był w 2003r. - wynosił minus 14,1 tys. • Współczynnik przyrostu naturalnego jest zdecydowanie wyższy na wsi. Największy przyrost miał miejsce w województwach: pomorskim, mazowieckim i wielkopolskim. Województwa, w których liczba ludności maleje najszybciej to: opolskie, łódzkie oraz śląskie.

24. Niże i wyże demograficzne • Niż demograficzny – zmniejszenie się współczynnika urodzeń, podczas gdy współczynnik zgonów pozostaje na takim samym poziomie (Niż demograficzny lat 60-tych (kulminacja w 1969 rok) spowodowany wchodzeniem w wiek zawierania małżeństw nielicznych roczników czasu wojny). • Wyż demograficzny - wzrost udziału młodej grupy wiekowej w ogólnej liczbie ludności wywołany zwiększeniem liczby urodzeń lub zmniejszeniem śmiertelności w tejże grupie wiekowej (Np. wyż demograficzny lat 70-tych (kulminacja w 1976 roku) - tzw. echo wyżu powojennego, gdy roczniki wyżu powojennego wchodziły w wiek zawierania małżeństw; wyż demograficzny 1983 roku - urodziło się w naszym kraju ponad 723 tysiące dzieci). • Wyż kompensacyjny - szybki, niekontrolowany wzrost liczby urodzeń na danym terenie, spowodowany dążeniem społeczeństwa do wyrównania strat wojennych (W Polsce w 1956 roku przyrost naturalny wyniósł 19,6 promili.).

25. Bilans ludności Polski w wybranych latach

26. Główne czynniki mające wpływ na ujemny przyrost naturalny • Zmniejszanie liczby urodzeń ostatniej dekady XX w. związane jest jest m.in. z: • konsumpcyjnym modelem życia • rosnącymi aspiracjami zawodowymi kobiet • wydłużonym przeciętnym okresem edukacji • zmniejszająca się liczba małżeństw zawieranych przez 20-24 latków • średni wiek kobiet rodzących dzieci wydłuża się ( do 1997 roku był to wiek 20-24 lata, obecnie dzieci rodzą 25-29 latki) • wysokim poziom bezrobocia • trudną sytuacją finansową i mieszkaniową wielu małżeństw • bezpłodność • Utrzymująca się na wysokim poziomie liczba zgonów (ok. 370-380 tysięcy rocznie). Systematycznie malejąca liczba urodzeń ma obecnie największy wpływ na spadek przyrostu naturalnego. W 2002 roku współczynnik urodzeń wyniósł ok. 9,3 promili, a wskaźnik zgonów 9,4 promili, co zadecydowało – pierwszy raz po II wojnie światowej o ujemnym przyroście naturalnym w Polsce.