Fənn: Zoogigiyena M övzü: İtlərin və pişiklərin saxlanma gigiyenası

1. Azərbaycan Dövlət Aqrar UniversitetiZoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsiİstehlak malların ekspertizası, marketinq və gigiyena kafedrası Fənn: Zoogigiyena Mövzü: İtlərin və pişiklərin saxlanma gigiyenası Mühazirəçi: Dos. Məmmədova O.M. Gəncə - 2009

2. Plan 1. İtlərin saxlanması və onlara qulluq 2. İtlərin yemləndirilməsi 3. Boğaz itlərin və küçüklərin yemlənməsi 4. Xidmət itlərinin yemləndirilməsi (Pedi-qrill) 5. Pişiklərin saxlanması (kiti-ket, viskos) İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

3. Ədəbiyyat siyahısı 1.Ə.A.Əsgərov, O.M.Məmmədova. K/t heyvanlarının xüsusi gigiyenası, Gəncə - 2007. 2. А.Ф. Кузнецов. Гигиена содержания животных. Москва,2003. 3. В.Н.Зубко. Клуб служебного собаководства, Москва – 1979. İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

4. İtlərin saxlanması və onlara qulluq İt insanlar tərəfindən öyrədilən heyvanlardan biridir. Kənd yerlərində it həyət və həyətyanı şəraitində, şəhər şəraitində isə mənzillərdə saxlanır. Kabinələrin uzunluğu 2, eni 1,5, hündürlüyü qabaqdan 2,5 və arxadan 1,5-2, qapının hündürlüyü 1,7, eni 0,7 m olmalıdır. Gəzinti sahəsinin ölçüləri: uzunluğu – 3 m, eni – 2 m, hündürlüyü – 2,2 m. It tövlədə, dəhlizdə və ya eyvanda saxlandıqda, orada təbii işıqlanan səki düzəldilməlidir. It həyətdə açıq saxlandıqda ona hasarlanmış sahə ayrılmalıdır. Onları başqa heyvanlarla birlikdə (inək, donuz, qoyun), binalarda, ambarlarda vəs. saxlanmağına icazə verilmir. Bundan başqa itlər budkalarda saxlanılır. Budka dayaq üzərində, ağac altında yerləşdirilir və mütamadi olaraq təmizlənməli, havası dəyişdirilməli və dezinfeksiya edilməlidir. İtlərin yemləndirilməsi İtlərin qida maddələrinə tələbatı onun irsindən, cinsindən, yaşından və başqa göstəricilərdən (bədən ölçüsündən, diri çəkisindən, fəaliyyətindən, əzələlərindən, cinsiyyətindən və s.) asılıdır. Itin bədən səthinə nə qədər çox olarsa, bir o qədər də onun diri çəkisinin hər bir vaxtı hesabına tələb olan enerji daha az olur. Hava temperaturu aşağı düşdükdə orqanizm daha çox enerji istehsal edir. İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

5. Itlərin enerjiyə tələbatı (1 kq diri kütləyə sakit dövrdə) İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

6. Itlərin mineral maddələrə və vitaminlərə tələbatı İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

7. Əsas yemləndirilən ərzaqların təxmini normaları (günlə, q) İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

8. Xidmət və cins itlərdə asan həzm olunan karbohidratlara tələbat 15-30% artıbdır. Zülala tələbat hər bir kq diri kütləyə iri itlərdə - 1 q, küçüklərdə - 1,5 q təşkil edir. Yaşlı itlərin yem rasionunda gündəlik tələb olunan enerjini 25-30%-i ət, 30-dan artıq olmayaraq ət-içalatı təşkil etməlidir. Balıq, balıq tulantıları, balıq unu, balıq yağı, yumurta və heyvanı yağlar da verilməlidir. Itlərdə hazır konsentrantlar və hazır yemlər qarışığıda verilir. Boğaz itlərin və küçüklərin yemlənməsi Boğazlıq dövrü 62-63 gündən və ya 58-65 gün arasında ola bilər. Boğaz itlərin rasionuna yağsız ət və içalat, süd məhsulları, müxtəlif yarmalar, tərəvəz, heyvani yağlar, mineral əlavələr və vitamin preparatları daxil eilir. Bundan əlavə sümük, təzə qaraciyər, doğranmış yerkökü, balıq yağı, dəmir duzları daxil etmək məsləhətdir. Profilaktiki olaraq yeni doğulan küçüklərə raxit xəstəliyinə qarşı boğaz itlərə sümük unu və başqa mineral əlavələr əvəzinə xüsusi hazırlanmış mineral qarışıq verilir: kalsium qlisefosfat (40 həb), kalsium laktat (40 həb), yem təbaşiri (20 q), fitin (10 həb), aktivləşdirilmiş kömür (10 həb). Boğaz itləri boğazlığın 3-cü həftəsindən 3 dəfə, 7-ci həftəsindən gündə 4 dəfə yemləndirilməlidir. İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

9. Çoxalmaya hazırlıq və cütləşmə dövründə Küçüklü itlərə qida maddələrinin normaları hər başa gündə, q İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

10. Xidmət itlərinin yemləndirilməsi (Pedi-qrill) Xidmətdə olan itlərin rasionu yemləmənin normasını və strukturuna uyğun olmalıdır. Xidməti itlər üçün qatı şorba bişirilir və onlar gündə 2 dəfə (səhər-axşam) yemləndirilir. Yemləmə vaxtı onun iş qaydasından asılıdır. Rasionun təxmini strukturu ət və subprodukt – 40%, krupa-çörək – 50%, kartof və tərəvəz – 10% gündəlik enerji tələbatını təşkil etməlidir. Iri xidməti itlərin (ovçarkaların) bir həftəlik təxmini rasionu: ət – 400 q (gündə), yulaf krupası – 600 q (3, 5, 7 gün), buğda – 600 q (2, 4, 6 gün), kartof – 200 q, yerkökü və kələm – 200 q, ət-sümük unu – 50 q, balıq unu – 50 q, heyvani yağlar - 25 q və xörək duzu – 15 q (hər gün). Həftədə 3-4 dəfə ət çiy halda verilir. Karoul çəkən itləri postda gecə qoyulur, onlara axşam işdən 2 saat qabaq və səhər postdan qayıdıb bir az dincəldikdən sonra yemləndirilir. Pişiklərin saxlanması (kiti-ket, viskos) Pişik ev heyvanıdır, ona kənd evlərində və şəhər mənzilərində rast gəlmək olar. Şəhər mənzilərində pişikləri yaxşı olardı ki, quru, geniş, işıqlı, isti bir otaqda saxlanıla. Otağın eyvan və ya pəncərəsi olarsa onu torla və ya şəbəkə ilə bağlanılmalıdır. Pişik yaşayan otaqda yatmaq, dincəlmək, dırmaşmaq üçün xüsusi qurğu düzəldilməlidir. Onlara xüsusi gəzinti sahəsi 3x3 və ya 4x4 m ölçüsündə düzəldilməlidir. Pişiklər qrup halında saxlandıqda otaq seksiyalara bölünür və hər seksiyanın öz gəzinti sahəsi ayrılır. İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

11. Daxildəki arakəsmələr tordan olmalıdır ki heyvanlarlar bir-birini görüb darıxmasınlar. Pişik balalarını qrup şəklində (6 aylığa qədər) saxlamaq olar, ancaq cins erkək pişikləri təklikdə saxlanılır. Itlə pişiyi bir yerdə saxlamaq məsləhət görülmür. Pişiklərə qulluq dedikdə nəzərdə tutulur: tükünün daranması, bəzən qırxılması, dişlərinin, qulaqlarının təmizlənməsi, dırnaqlarını tutulması və s. Ev pişikləri sakinlərin yaşayış tərzinə, rejiminə uyğunlaşırlar. Onlar adətən gecə yatırlar, bəzən gündüzləri də dincəlirlər. Sutkada pişiklər 14-18 saata kimi yatmalıdırlar. İri pişiyə sakit dövrdə orta hesabla hər bir kq diri kütləyə kkal (315 kDj) enerji tələb olunur. Onlara müəyyən qədər zülal və amin turşularıda tələb olunur. Iri heyvanların hər bir kq bədən kütləsinə 6,3 q, pişik balasına 10 q zülal verilir. Iri pişiklər və pişik balalarını amin turşularına tələbatı eynidir. Pişiklərə itlərdə olduğu kimi yem rasionu tərtib olunur. Ən yaxşı pişik yemi viskosdur. İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

12. Iri pişiklərin enerjiyə tələbatı, kDj Pişik balalarının enerjiyə olan tələbatı, kDj İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası

13. Pişiklərin mineral madələrə və vitaminlərə tələbatı hər bir başa sutkada, mq İtlərin və pişiklərin saxlanılma gigiyenası