presentatie Trendrapport Amsterdamse binnenstad 2008-2009

1. presentatie Trendrapport Amsterdamse binnenstad 2008-2009 donderdag 24 september 2009 in Felix Meritis Thema: Groei centrumgebied binnen metropool Amsterdam

2. ”Het succes van onze prachtige binnenstad zien we op steeds meer andere plaatsen in de stad. De binnenstad houdt niet op bij de grenzen van stadsdeel Centrum. Delen van omringende stadsdelen als Oud-Zuid, Westerpark, en Oud-West hebben de levendigheid en sfeer van een stadscentrum, maar het begint óók te borrelen in Oost-Watergraafsmeer, Bos en Lommer, de Indische buurt en de Baarsjes. • Het centrum van metropool Amsterdam wordt dus steeds groter”. • Els Iping, Parool augustus 2009

3. INTRODUCTIE Het Trendrapport Amsterdamse binnenstad 2008-2009 is op 24 september 2009 gepresenteerd tijdens een bijeenkomst in Felix Meritis. Het Trendrapport wordt tweejaarlijks door stadsdeel Centrum gemaakt en geeft kerngegevens en ontwikkelingen weer op het gebied van onder meer wonen, werken en vrije tijd in de binnenstad. De rode draad in de reeks Trendrapporten is het zicht houden op de centrumpositie en op het evenwicht in functiemenging dat zo kenmerkend en succesvol is voor de binnenstad. Thema: Groei centrumgebied binnen metropool Amsterdam In een vorig Trendrapport werd al geconstateerd dat het centrumgebied van Amsterdam groter is dan stadsdeel Centrum. Ook de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) signaleert deze ontwikkeling. In de nieuwe structuurvisie (‘Amsterdam kernstad van een metropool’) wordt expliciet gesproken over de ’uitrol van het centrumgebied’. Dit maakt het wenselijk om samen met andere stadsdelen te kijken naar de ontwikkelingen die in de stadsdelen binnen de ring plaatsvinden. Om daar invulling aan te geven is dit keer in het Trendrapport een eerste aanzet gedaan om ook centrumontwikkelingen in stadsdelen rondom de binnenstad te onderzoeken. Het stadsdeelbestuur vindt het belangrijk deze ontwikkelingen met anderen te delen en hierover van gedachten te wisselen. De presentatie van het Trendrapport 2008-2009 stond dan ook in het teken van het thema: ‘Groei centrumgebied binnen metropool Amsterdam’. Onder de aanwezigen waren naast ambtenaren, bestuurders, stedelijke partners en wetenschappers ook stakeholders en initiatiefnemers met belangen in en rondom de binnenstad. De gespreksleiding was in handen van Yoeri Albrecht.

4. PROGRAMMA • De ‘Grote Trendrapport Quiz’ • ‘Uitkomsten Trendrapport’ door Els Iping voorzitter stadsdeel Centrum. • ‘Uitrol centrumgebied’ door Jos Gadet van de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) in samenwerking met Koos van Zanen (DRO) • Discussie

5. TRENDRAPPORT QUIZ De bijeenkomst werd geopend door gespreksleider Yoeri Albrecht met de ‘Grote Trendrapport Quiz’ (zie bijlage). Hij nodigde alle aanwezigen uit om zijn of haar kennis van het centrum van Amsterdam kenbaar te maken door het opsteken van een rode of groene kaart bij het corresponderende antwoord op een vraag. Bij de vraag naar het hoogste percentage parkbezoek van inwoners (stadsdeel Oud Zuid of stadsdeel Centrum), vielen de meeste deelnemers af. Winnaar van de ‘Grote Trendrapport quiz’ Paul Hermanides: “Ondanks de crisis en alle bouwactiviteiten kan je zien aan de hand van de uitkomst van het trendrapport dat Amsterdam hartstikke goed bezig is. Met een uitdijend centrum, achterelkaar openende culturele gebouwen met een mooie mix van wonen en werken en een 8 voor gastvrijheidsbeleving en veiligheid, is Amsterdam de favoriete intieme metropool voor bewoners en bezoekers”.

6. ELS IPING: UITKOMSTEN TRENDRAPPORT Met het maken van het Trendrapport is ooit begonnen om zicht te krijgen op de ontwikkelingen in de binnenstad. Ook draagt het Trendrapport bij aan de ‘ontmythologisering’ van de binnenstad. En er bestaan nogal wat mythes. Zo zou het centrum geen plek zijn om te wonen, laat staan kinderen groot te brengen. De cijfers uit het Trendrapport laten vaak anders zien. Zo is er in deze uitgave van het Trendrapport te lezen dat bewoners van de binnenstad zich veilig voelen. En als je het Trendrapport van 1999 er op na slaat zie je bijvoorbeeld dat de sociale woningvoorraad in een periode van tien jaar vrijwel gelijk is gebleven. Deze en andere feiten en cijfers maken het rapport tot lectuur om met rode oortjes te lezen. Het blijkt wederom dat de binnenstad zijn aantrekkingskracht heeft behouden, het bezoek aan de binnenstad neemt niet af. Het aantal studenten en basisschoolleerlingen groeit, er komen meer toeristen. De grote financiële instellingen hebben weliswaar het centrum verlaten, maar de creatieve bedrijvigheid floreert en de belangstelling voor bedrijfsverzamelgebouwen is groot. Het feit dat parkeren niet altijd mogelijk is lijkt geen issue, wel de bereikbaarheid. Het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis (OLVG) heeft zelfs besloten om van het Prinsengrachtziekenhuisweer een volwaardig ziekenhuis met operatiekamers te maken. Natuurlijk brengt de populariteit van de binnenstad wel weer andere problemen met zich mee, bijvoorbeeld de grote toename van fietsers en daarmee het tekort aan fietsparkeerplaatsen. In de binnenstad gaan economische activiteiten samen met wonen en culturele voorzieningen en dat allemaal op 800 ha. De binnenstad lijkt wel van elastiek, maar er zijn grenzen. 

7. Het lijkt alsof de binnenstad die goed was voor de kooplieden van de zeventiende eeuw ook weer goed is voor de gebruikers van de binnenstad nu. Het succes van Amsterdam is dat het altijd een gemengde stad, waar werd gewoond en gewerkt, is geweest. Dat succes is echter niet voorbehouden aan het stadsdeel Centrum. Niet zelden vragen toeristen vanuit de binnenstad de weg naar de Albert Cuyp of de musea in Oud-Zuid. Daarom is het goed dat in dit Trendrapport ook aandacht is besteed aan het thema ‘uitwaaiering van centrumfuncties’. Het centrumgebied van Amsterdam ontwikkelt zich naar andere stadsdelen en voor bestuurders is het goed de feiten van deze ontwikkelingen te kennen en hierop te sturen. Het Trendrapport is op deze manier een instrument om te werken aan een diverse en dynamische stad. Els bedankt tenslotte alle collega’s van stadsdelen en diensten die aan het Trendrapport hebben meegewerkt.

8. JOS GADET: UITROL CENTRUMMILIEU Jos Gadet plaatst de opwaardering van centrumfuncties in groter verband. De westerse economie specialiseert zich in kennis en creativiteit. Deze kenniseconomie is stedelijk georiënteerd. In Nederland merken we dat bijvoorbeeld aan de krimp van de bevolking in de periferie, en aan een aanwas van de bevolking met name in de metropoolregio Amsterdam. Dat uit zich onder meer in hoge m2 prijzen voor woningen in de regio Amsterdam, en vooral in een steeds groter gebied binnen de Ring A10. Omdat zowel de kenniseconomie als de kenniswerkers het best gedijen op plekken waar sprake is van fijnmazige menging (veel verschillende voorzieningen per m2), waar rustige woonmilieus dichtbij plekken met een ‘stedelijke’ uitstraling liggen en waar sprake is van ‘onderscheidende’ publieke ruimten, zijn zowel bedrijven als bewoners sterk stedelijk georiënteerd. Opmerkelijk en belangrijk is dat niet zozeer de woning zelf als wel de locatie de onderscheidende factor is voor kenniswerkers. Synergie door contacten met andere mensen speelt in hun leven een belangrijke rol. Aantrekkelijke steden doen er toe. Het creatieve hart van Nederland zit in het hart van Amsterdam. Het succes van de binnenstad zie je steeds verder naar buiten kruipen. Dit is een wereldwijde ontwikkeling. De verhouding tussen wonen en werken in de binnenstad (50/50) is uniek, net als het hierbij horende interactiemilieu. Dat zijn de milieus waar mensen willen wonen. Hier zijn er in de stad te weinig van. Om de concurrentiepositie van Amsterdam te verstevigen is een aantrekkelijk centrummilieu noodzakelijk. Amsterdam kan zich het wegvloeien van kenniswerkers en -bedrijvigheid niet veroorloven. Amsterdam doet er toe, doet mee, maar is er nog niet. Een aantrekkelijk centrummilieu is er al goeddeels, maar nog niet voldoende. De groei ervan is in potentie aanwezig. Het is zaak om die kansen te benutten. 

9. Stadsdeel Centrum hoeft het niet alleen te doen als het gaat om het creëren van een aantrekkelijk centrum. Sterker nog, het is zelfs nodig dat de banden met de rest van de stad sterker gelegd moeten worden. Stadsdeelgrenzen zouden de stadslogica niet in de weg moeten zitten. Met de gegevens uit het Trendrapport kan iedereen de vinger aan de pols houden en op het juiste moment de juiste acties inzetten. De powerpointpresentatie van Jos Gadet is te downloaden op www.centrum.amsterdam.nl/publicaties/Trendrapport/Trendrapport2008-2009

10. DISCUSSIE Centrumfunctie breidt uit Paul Hermanides van Koninklijke Horeca Nederland vindt het goed om te zien dat de centrumfunctie zich inderdaad uitbreidt. Je ziet het gewoon gebeuren. Allerlei ondernemingen openen hun deuren in en rondom de binnenstad. Hij pleit in dit verband voor soepele regelgeving. Hij is blij dat er nu minder deelraden komen. Sarien Zijlstra van GroenLinks uit haar zorg over de balans in de binnenstad: diversiteit in opleiding, gevolgen van de economische crisis. Gaat de binnenstad aan haar eigen succes ten onder? Laura Dolls van de gelijknamige winkel in de negen straatjes merkt dat de huren in haar buurt steeds hoger worden. Projectontwikkelaars kopen panden aan en enkele ‘Flagshipstores’ van grote winkelketens willen zich in de buurt vestigen. Uiteindelijk zal dit de diversiteit van het aanbod niet ten goede komen en de aantrekkingskracht van de buurt weer verminderen. Soms zijn enkele corporaties bereid minder huur te vragen. Erik Koldenhof van stadsdeel Centrum erkent dat dit een lastig probleem is en geeft aan dat dat nu eenmaal marktwerking is. Er is maar één echt instrument om hier op te sturen en dat zijn kleinschalige bestemmingsplannen. Uitwaaiering van Centrumfuncties Ad Cherribi, bestuurder van Stadsdeel De Baarsjes, ziet met de komst van diverse centrumfuncties ook dat de huren in zijn stadsdeel stijgen. Hij is toch tevreden met de uitwaaiering van centrumfuncties. Het draagvlak voor diverse voorzieningen wordt hierdoor verhoogd, er komen betere winkels en dat leidt tot een betere buurt. Hetproces van uitwaaieringbiedt daardoor kansen om bijvoorbeeld probleemgebieden met grote armoede gericht meer aandacht te geven. Cherribi werkt hierbij graag samen met andere stadsdeelbestuurders.

11. Stadsdelen moeten samenwerken Egbert de Vries, bestuurder van stadsdeel Oud-Zuid, sluit zich hier bij aan. Het is van belang dat de stadsdelen intensief samenwerken bij de uitrol van het centrumgebied. Ook Oud-Zuid ervaart dat diverse centrumfuncties zich in hun stadsdeel manifesteren, bijvoorbeeld rondom de Willemsparkweg en in De Pijp. Daarbij is de balans tussen werken, toerisme, gewenste hotelontwikkeling en (de prijs van het) wonen een aandachtspunt. Verder wil De Vries benadrukken dat de hoog opgeleide kenniswerkers niet altijd veel verdienen. Dat is vaak een mythe. Betaalbare woningen blijven dus van belang om deze groep in Amsterdam te houden. Sebastiaan Capel van Capel IDN haakt hier op in. Het gaat niet zozeer om mensen met hoge inkomens; maar om mensen die stedelijk georiënteerd zijn. Kansen benutten Centrumfuncties waaieren uit, maar in de Oostelijke Binnenstad komen ze juist weinig voor. Is de stad maakbaar? Rob Stam van stadsdeel Centrum geeft aan dat de Oostelijke Binnenstad een betere bijdrage kan leveren aan de grootstedelijke economie dan nu het geval is. Er zijn voldoende ambities. De overheid zou deze ontwikkelingen mogelijk moeten maken. Het stadsdeel zou bijvoorbeeld actief op zoek kunnen gaan naar ondernemers die zich hier willen vestigen. Grootstedelijke mentaliteit Rick Bekkema van de Coffee Company, een bedrijf dat een voortrekker blijkt in het proces van een groter wordend centrum, geeft aan dat zij bewust de randen van het centrum opzoeken omdat panden daar nog betaalbaar zijn. Ook hun doelgroep is uitgewaaierd en gediversificeerd. Daarbij gaat het niet om inkomen, maar juist om een grootstedelijke mentaliteit. Samen met corporatie Ymere, de gemeente en een aantal ondernemers ontwikkelt hij een nieuw initiatief om zes leuke bedrijven bij elkaar te zetten. 

12. De Coffee Company heeft zelf net een nieuw filiaal geopend in de Plantagebuurt. Erik Koldenhof, bestuurder van stadsdeel Centrum, haakt hier op in en geeft aan dat de rol van de Universiteit in de Oostelijke Binnenstad belangrijk is. En het is belangrijk om de studenten na hun studie voor de stad te behouden. Goed OnderwijsWil Codrington, bestuurder stadsdeel Centrum,voegt toe dat ook goed onderwijs een belangrijk onderdeel vormt van de diversiteit en dus aantrekkingskracht van het centrum. Juist samenwerking in onderwijs is belangrijk om mensen in de stad te houden. En ook creatieven hebben kinderen. Als mensen in het centrum geen goede scholen kunnen vinden, zullen ze er wegtrekken. Overschrijding stadsdeelgrenzen Els Iping vindt dat er behalve de samenwerking met de Rode Loper, nog niet veel initiatieven zijn om de stadsdeelgrenzen over te gaan. Om het stadsdeel Centrum heen ligt de Stadhouderskade als een soort ‘ravijn’, verderop geldt dat ook voor de Ring A10. Egbert de Vries ‘Je kan de auto’s niet allemaal wegtoveren, maar het is wellicht mogelijk het ravijn doorwaadbaar te maken’.André de Reus van Overhoeks ziet verbindingen tussen Noord en stadsdeel Centrum sterker worder. In het noorden van het centrum vormt het IJ een barrière, maar ook aan de oevers in Noord zie je langzamerhand meer centrumfuncties verschijnen. Het is een gemiste kans dat er geen brug over het IJ komt. Paul Hermanides vindt de grenzen een kwestie van perceptie. Vergeleken met Londen is Amsterdam letterlijk een klein stadje. Geconcludeerd kan worden dat de uitwaaiering van centrumfuncties bij de aanwezige stadsdelen, ondernemers en andere betrokkenen volop aan de orde is: de binnenstad is groter dan het stadsdeel Centrum.

13. Duidelijk is geworden dat de stadsdelen met elkaar een plan zouden moeten bedenken om de druk te verdelen en samen te werken aan een gezond en dynamisch centrum van de metropoolregio Amsterdam. Els Iping bedankt al de aanwezigen voor hun komst en de levendige en interessante bijdragen aan de discussie. Exemplaren van het Trendrapport 2008-2009 zijn op te vragen bij: stadsdeel Centrum, Concernstaf, Janine van Rooijen jrooijen@centrum.amsterdam.nl

14. BIJLAGE: De Grote Trendrapport QUIZ • Vraag 1 • Hoeveel procent van alle Amsterdamse horecavestigingen is in de • binnenstad gevestigd? • A. < 40% • B >40% (45%, in 2008 telde de binnenstad 1762 horecavestigingen) • Vraag 2 • Welke culturele/recreatieve voorziening van Amsterdam trekt in • 2008 de meeste bezoekers? • A. Het Van Gogh Museum • B. De rondvaartboten (na de Efteling de 2e attractie van Nederland) • Vraag 3 • Hoeveel procent van de werkzame personen in de Amsterdamse • detailhandel werkt in de binnenstad? • A. > 25 % (32 %) • B. < 25 • Vraag 4 • Van welk stadsdeel bezoekt vrijwel elke bewoner wel eens een • park? • A. Centrum (het parkbezoek bedraagt hier 100%) • B. Oud Zuid • Vraag 5 • Welke buurt wordt/werd ook wel een het Quartier Latin van • Amsterdam genoemd? • A. De Helmersbuurt in Oud-West • B. De Oude Pijp in Oud-Zuid

15. Vraag 6 • Welke trendy uitgaansgelegenheid heeft enkele maanden geleden • de New York Times gehaald? • A. Panama in Zeeburg • B. Club Canvas Oost-Watergraafsmeer • Vraag 7 • Welk stadsdeel heeft de minste hotels? • A. Slotervaart • B. Westerpark (1 hotel: Tulip Art Hotel, Slotervaart heeft 4 hotels) • Vraag 8 • In welke stadsdeel is het aandeel van de leeftijdscategorie 20-24 het • grootst? • A. De Baarsjes (37%, in het Centrum is dat 30%) • B. Centrum • Vraag 9 • In welk stadsdeel is het aantal werkzame personen in de creatieve • sector in 2008 het sterkst gegroeid? • A. Centrum • B. Amsterdam-Noord (groei met 472 personen, in Centrum 466) • Vraag 10 • Waar voelen bewoners zich veiliger? Ofwel is de index voor • subjectieve veiligheid het gunstigst? • A. Amsterdam • B. Centrum

16. Vraag 11 • Waar is de relatieve groei van het aantal basisschoolleerlingen in de periode 2006-2008 het grootst? • A. Amsterdam • B. Centrum (3, 5% groei basisschoolleerlingen, in heel Amsterdam 2,2%) • En de laatste vraag • Met hoeveel procent is het aantal fietsers van en naar de binnenstad (die de Singelgracht passeren) tussen 2006 en 2008 gestegen? • Met 12,5% (In de periode 1991-2009 steeg het fietsverkeer naar de binnenstad met 75%)