Kultura Niemiec

1. Kultura Niemiec • Niemcy • Kultura • W służbie prawdy, piękna i dobra – scena kulturalna w Niemczech • Literatura • Teatr • Muzyka • Film • Sztukiplastyczne • Media • Prasa • Internet i treści tworzone przez użytkowników • Radiofonia i telewizja

2. Niemcy • Niemcy (Republika Federalna Niemiec, RFN; do traktatu pomiędzy RFN a Polska Rzeczpospolitą Ludową (1970) w Polsce stosowana była oficjalnie nazwa Niemiecka Republika Federalna, NRF; niem.: Deutschland lub Bundesrepublik Deutschland, BRD) – państwo federacyjne położone w Europie, będące członkiem Unii Europejskiej (UE), Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE), G8, ONZ oraz NATO. Stolicą Niemiec jest Berlin (przed połączeniem z NRD – Bonn, obecnie noszące tytuł miasta federalnego). Językiem oficjalnym jest język niemiecki. • Niemcy leżą między Morzem Północnymi Morzem Bałtyckim na północy a Alpami na południu, rzeką Ren na zachodzie a Odrą na wschodzie. Graniczą na północy z Danią, na wschodzie z Polską, na południowym wschodzie z Czechami, na południu z Austrią i Szwajcarią, a na zachodzie z Francją, Luksemburgiem, Belgią i Holandią. Państwo niemieckie jest federacją złożoną z 16 krajów związkowych (landów).

4. Kultura • Niemiecka scena kulturalna jest bardzo różnorodna: między Flensburgiem a Garmisch działa 300 teatrów i 130 orkiestr zawodowych. 500 muzeów sztuki, posiadających cenne w skali międzynarodowej i urozmaicone zbiory, tworzy niepowtarzalny krajobraz muzealny. Także współczesne malarstwo niemieckie, które już dawno zadomowiło się na arenie międzynarodowej, cechuje olbrzymia energia twórcza. 95 tys. nowo wydanych książek i wznowień rocznie klasyfikuje Niemcy w gronie krajów o pokaźnym rynku książki. 350 gazet i tysiące tytułów czasopism są dowodem ożywionej działalności medialnej. Nowe sukcesy odnosi także film niemiecki – i to nie tylko w kinach niemieckich, ale i w wielu krajach na świecie.

6. W służbie prawdy, piękna i dobra – scena kulturalna w Niemczech • Niemcy – kraj poetów i filozofów. Stąd pochodzą Goethe, Beethoven i Bach. A mimo to ten naród o wspólnej kulturze nie ma faktycznie narodowych kompetencji w dziedzinie kultury. Kultura – jak zapisane jest w Ustawie Zasadniczej – leży w gestii krajów związkowych. Landy uważają się za strażników i protektorów federalizmu kulturalnego (Federalizm kulturalny) w Niemczech. Ale właściwie dlaczego sprawy kultury w Niemczech stanowią dziedzinę, której naród jako całość nie może lub nie powinien regulować? Kultura niemiecka jako wyraz narodu niemieckiego od czasu ery wilhelmińskiej końca XIX wieku była podejrzewana o manię wielkooeci. Katastrofa spowodowana przez narodowy socjalizm doprowadziła w końcu do konsekwentnej zmiany jej ukierunkowania. Po II wojnie oewiatowej pogłębiło się przekonanie, że powrót Niemiec do kręgu oewiatowej wspólnoty państw umożliwi jedynie unikanie wszelkich pozorów nadmiernego narodowego patosu w dziedzinie kultury. A to z kolei doprowadziło do rezygnacji z prowadzenia wszelkich form narodowej polityki kulturalnej w Niemczech.

8. Literatura • Niemcy są krajem książek. Ponad 95 tys. nowo wydanych książek oraz wznowień rocznie klasyfikuje je w gronie krajów wiodących pod względem produkcji książek. Każdego roku za granicę sprzedaje się ponad 9 tys. licencji wydawniczych. Co roku jesienią zjeżdża się do Niemiec oświat wydawniczy na największe spotkanie branżowe – Międzynarodowe Frankfurckie Targi Książki. Oprócz nich swoją pozycję ugruntowały także mniejsze, odbywające się na wiosnę Lipskie Targi Książki.Mimo Internetu i telewizji czytanie nadal sprawia Niemcom przyjemność. W dziedzinie literatury w ostatnich czasach wiele się wydarzyło. Chociaż pokoleniu autorów, takich jak Hans Magnus Enzensberger, Siegfried Lenz, Christa Wolf i laureat literackiej Nagrody Nobla Günter Grass, którzy w okresie powojennym mieli najwięcej do powiedzenia, nadal jeszcze poświęca się sporo uwagi, to ich literatura na początku XXI wieku nie gwarantuje już estetycznych innowacji.

9. Friedrich Wilhelm Nietzsche (ur. 15 października 1844 w Röcken w okolicach Naumburga, zm. 25 sierpnia 1900 w Weimarze) – filozof, filolog klasyczny, pisarz i poeta. Punkt orientacyjny topografii filozofii nietzscheańskiej stanowi radykalna krytyka chrześcijaństwa oraz współczesnej autorowi zachodniej kultury. Istotny jest także szacunek wobec wartości obecnych w antycznej kulturze greckiej, wraz z postulatem powrotu do niej. • Filozofia Fryderyka Nietzsche była w pewnym stopniu rozwinięciem filozoficznych poglądów Artura Schopenhauer'a. W 1865 roku Nietzsche przeczytał główne dzieło tego filozofa "Świat jako wola i wyobrażenie". W nim to, po raz pierwszy zetknął się z koncepcją woli jako energii przenikającej przyrodę i będącej motorem wszelkich działań człowieka. Być może zdarzenie to dało impuls do stworzenia przez Nietzschego własnego systemu filozoficznego opartego nie tylko na Schopenhauerze ale także na niektórych poglądach Darwina. • Głównym dziełem Fryderyka Nietzsche jest fabularny utwór epicki pt.:" Tako rzecze Zaratustra". W utworze tym po raz pierwszy pojawia się słowo "Übermensch" - nadczłowiek. Nietzsche sugeruje, że istoty ludzkie to nic innego jak pomost między małpą a nadczłowiekiem. Kwestionuje też "naturę ludzką" jako coś, co ma przyszłość. Jako złowieszczą alternatywę rozwoju człowieka przedstawia postać nazwaną "ostatnim człowiekiem

10. ". Ostatni człowiek jest zadowolonym utylitarystą i przeraźliwym leniem, którego wegetacją nie wstrząsają żadne impulsy woli. Nietzsche przestrzega nas, że możemy delektować się swoją wygodą, likwidować zagrożenia, lekceważyć to co tajemnicze i nieznane, zniechęcać do tworzenia, aż świat stanie się dla nas tak bezpieczny, że staniemy się "trudni do pozbycia jak psie pchły". Nietzsche daje nam jednak wybór. Możemy stać się więcej niż tylko "istotami ludzkimi nazbyt ludzkimi", gdy naszym celem stanie się "Übermensch" - Nadczłowiek. • Śledząc ewolucje myśli zachodniej, Nietzsche przygląda się wczesnemu chrześcijaństwu, Sokratesowi, a nawet Homerowi i przedsokratycznym dramaturgom greckim. W historii myśli zachodu widzi zasadniczą sprzeczność między greckim dziedzictwem i judeochrześcijańskimi podstawami cywilizacji. Całkowicie odrzuca możliwość syntezy tych dwóch pierwiastków. Jedną z rzeczy, jakie zdziwiły Nietzschego, była różnica między podejściem tych dwóch tradycji do problemu cierpienia. Tradycja judeochrześcijańska szuka wyjaśnienia nieszczęścia w grzechu, Grecy zaś widzieli istote cierpienia w zasadniczo tragicznej naturze życia ludzkiego. W "Narodzinach Tragedii" pierwszej książce Nietzschego, autor bada sztukę tragedii Ateńskiej. Według niego tragedia wyrosła ze świadomości i chęci upiększenia, a nawet idealizacji nieuchronności ludzkiego cierpienia.

13. Teatr • Za granicą często słyszy się opinię, że teatr niemiecki jest głośny i narcystyczny. Teatr ten opiera się jednak na systemie podziwianym na całym świecie. Także w mniejszych miastach – oprócz widowisk teatralnych – można pójść do opery i na balet; w sumie istnieje rozległy Krajobraz teatralny z gęstą siecią teatrów państwowych i miejskich, scen objazdowych i teatrów prywatnych. W następstwie ruchu studenckiego 1968 roku szeroką działalność teatralną (Działalność teatralna) rozwinęły także wolne grupy teatralne – po dzień dzisiejszy oznaka niesłabnącej pasji do teatru i chęci jej prezentowania. W Niemczech nie szczędzi się zachęt, uwagi i pieniędzy dla podtrzymania tego systemu. Wielu uważa to za luksus, zwłaszcza że dochody teatrów z ich działalności wynoszą ze ledwie dziesięć do piętnastu procent ich wydatków. Także teatry prywatne, takie jak na przykład sławna berlińska scena Schaubühne, założona i uformowana przez reżysera Petera Steina, korzysta z systemu subwencji publicznych. System ten oczywiście już dawno osiągnął pułap swoich możliwości i znajduje się w trudnym okresie, jako że miarą sztuki są warunki materialne.

15. Muzyka • Sława Niemiec jako kraju o bogatym dorobku muzycznym opiera się nadal jeszcze na takich nazwiskach, jak Bach, Beethoven i Brahms, Händel i Richard Strauss. Do niemieckich konserwatoriów napływają studenci z całego oświata, melomanii przyjeżdżają tutaj na Festiwale – poczynając od Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth aż po Dni Muzyki Współczesnej w Donaueschingen. W Niemczech istnieje 80 teatrów muzycznych, finansowanych ze ośrodków publicznych, wśród których wiodącą rolę odgrywają teatry w Hamburgu, Berlinie, Dreźnie i Monachium, a także Frankfurcie nad Menem i Lipsku. We współzawodnictwie o nagrodę krytyki, przyznawaną każdego roku dla najlepszej sceny operowej roku, w ostatnich latach najczęściej zwyciężała opera ze Stuttgartu. Berlińscy Filharmonicy pod dyrekcją sir Simona Rattle’a, brytyjskiego dyrygenta o oewiatowej sławie, uważani są w Niemczech za najlepszą ze 130 orkiestr subwencjonowanych (Orkiestry subwencjonowane przez państwo) przez państwo. Frankfurcki „Ensemble Modern” jest ważnym motorem w dziedzinie współczesnej produkcji muzycznej. Każdego roku opracowuje on około 70 nowych utworów, w tym 20 premier. Obok takich mistrzów batuty, jak Kurt Masur czy Christoph Eschenbach, wśród młodych dyrygentów szczególnie wyróżnili się Ingo Metzmacher i Christian Thielemann. Wśród interpretatorów do oewiatowej czołówki należą sopranistka Waltrand Meir, baryton Thomas Quasthoff i klarnecistka Sabine Meyer. A skrzypaczka Anne-Sophie Mutter cieszy się ogromną popularnością nie tylko wśród amatorów muzyki klasycznej.

16. Ludwig van Beethoven (ur. 15-17grudnia 1770 w Bonn, zm. 26 marca 1827 w Wiedniu) – kompozytor i pianista niemiecki, ostatni z tzw. klasyków wiedeńskich, a zarazem prekursor romantyzmu w muzyce, geniusz, jeden z największych twórców muzycznych wszech czasów. • Urodzony w Bonn, na terenie dzisiejszych Niemiec, już w młodości przeniósł się do Wiednia, gdzie rychło uzyskał reputację pianisty wirtuoza, a następnie wybitnego kompozytora. Mimo że około 25. roku życia począł tracić słuch, okazał wielką siłę ducha i nie zaprzestał tworzenia (do czasu również wykonywania) swoich dzieł, nawet w okresie całkowitej głuchoty. • W historii muzykistanowi centralną postać pogranicza klasycyzmu i romantyzmu. Jego twórczość wytyczyła kierunek rozwoju muzyki na cały XIX wiek. Światową popularność zawdzięcza Beethoven przede wszystkim swym dziewięciu symfoniom, choć równie przełomowe było znaczenie jego sonat i wariacji fortepianowych oraz muzyki kameralnej, przede wszystkim kwartetów smyczkowych. Muzyka Beethovena łączy intensywność uczuć z doskonałością formy; wyraża się w niej apoteoza wolności i godności jednostki, woli życia, heroizmu, zmagań z losem oraz radości i powszechnego braterstwa.

19. Film • Na krótko przed nastaniem nowego tysiąclecia film „Lola rennt” (1998) Toma Tykwera wyrywa niemieckie kino z marazmu. Eksperymentatorska komedia o rudowłosej Loli, przeznaczeniu, miłości i przypadku uchwycą atmosferę końca lat 90. Ryzykowny wyścig Loli z czasem przez Berlin rozumiany jest przez widzów na oewiecie jako metafora epoki, która nie daje czasu na wytchnienie. Film ten stał się dla reżysera Toma Tykwera i odtwórczyni głównej roli Franki Potente międzynarodowym przełomem w karierze. Kino niemieckie zaczyna przeżywać fazę rozkwitu. Po raz pierwszy od ery wielkiego Rainera Wernera Fassbindera (zm. 1982 r.) zagranica spogląda ponownie z zainteresowaniem na film niemiecki, który odnosi międzynarodowe sukcesy. W 2002 roku Caroline Link otrzymuje Oscara za film „Nigdzie w Afryce“, w 2007 roku – Florian Henckel von Donnersmarck zdobywa upragnioną nagrodę za swój pierwszy film „Życie na podsłuchu“. W tym samym roku na Festiwalu Filmowym w Cannes nagrodę za najlepszy scenariusz oraz nagrodę specjalną otrzymuje Fatih Akin za obraz „Na krawędzi nieba“. W 2007 roku aż w sześciu różnych kategoriach wyróżniono ekranizację bestsellerowej powieści Patricka Süskinda „Pachnidło“ w reżyserii Toma Tykwera, przyznaj bąć mu Niemiecką Nagrodę Filmową (Niemiecka Nagroda Filmowa).

21. Sztuki plastyczne • Począwszy od lat 90. malarstwo i fotografika niemiecka cieszą się wielkim międzynarodowym powodzeniem. Za granicą ten fenomen we współczesnym malarstwie niemieckim znany jest pod nazwą „Young German Artists”, a tworzący go artyści pochodzą z Lipska, Berlina czy Drezna. Neo Rauch jest najbardziej znanym przedstawicielem „nowej szkoły lipskiej”. Jej styl cechuje nowy realizm, który wywodzi się – bez ideologicznego zabarwienia – ze starej „szkoły lipskiej”, istniejącej w sztuce NRD. Jej obrazy ukazujące zazwyczaj bladawych ludzi, zdających się czekać na coś nieokreślonego, można interpretować jako odzwierciedlenie sytuacji w Niemczech na początku nowego tysiąclecia. Tak zwany drezdeński pop, którego przedstawicielem jest Thomas Scheibitz, nawiązuje do reklamy, estetyki telewizyjnej i estetyki wideo i bawi się nowym rodzajem estetyki upewniania się o własnym obrazie rzeczywistości.

23. Media • Niemcy uchodzą za kraj książek, głębi myśli i ambitnych pod względem merytorycznym środków przekazu. Ale Niemcy stały się także krajem dis jockeyów i telenowel. Muzyka i seriale telewizyjne, kasowe filmy i prasa bulwarowa odgrywają w niemieckiej kulturze masowej równie ważną rolę, jak w innych krajach – podobnie zresztą jak niemiecka kultura literacka, teatralna i operowa.W mediach niemieckich istnieją zjawiska wyjątkowe, do których należy akcentowanie suwerenności krajów związkowych w dziedzinie kultury, radiofonii i telewizji lub istnienie obok siebie publicznych i prywatnych środków przekazu, które w każdym razie w skali globalnej nie jest zjawiskiem oczywistym. Pod względem wolności prasy i poglądów Niemcy w skali międzynarodowej wypadają bardzo dobrze. Istnieje zarówno pluralizm poglądów, jak i pluralizm informacji. Prasa nie znajduje się w rękach rządu czy partii, a przeciwnie – w rękach uczestników życia społecznego. Od ponad pół wieku wolność prasy i poglądów (Wolność prasy i poglądów) jest w Niemczech dobrem chronionym przez prawo konstytucyjne. Wolność prasy w rozumieniu konstytucji wyraża artykuł 5 Ustawy Zasadniczej: „Każdy ma prawo do wyrażania i rozpowszechniania swoich poglądów słownie, pisemnie i za pomocą obrazu oraz swobodnego informowania się z powszechnie dostępnych źródeł. (...) Cenzura nie ma miejsca.”

25. Prasa • Oprócz książki w postaci gazety i czasopisma od ponad 500 lat istnieje środek przekazu, którego treść, forma i rozpowszechnianie podlegało wprawdzie ciągłej modernizacji, ale który zachował – mimo pojawiania się coraz to nowych mediów – swoją podstawową strukturę. Prasa nadal gwarantuje dogłębną analizę i przedstawianie podłoża wydarzeń, dobór tematów i ocenę. Wraz z częściowym zacieraniem się w społeczeństwie niemieckim trwałych przekonań ideologicznych wzdłuż tradycyjnego spektrum lewicowo-prawicowego, przestano także częściowo jednoznaczne klasyfikować prasę pod względem politycznym. Niemiecki rynek prasowy cechuje wielka różnorodność tytułów oraz zróżnicowanie regionalne. Obok 10 gazet ponadregionalnych istnieje 333 lokalnych gazet codziennych, obok 10 gazet wysokiej jakości – dziewięć tak zwanych gazet rozprowadzanych w handlu ulicznym, zajmujących się przeważnie sensacjami. Szczególną rolę w tej kategorii odgrywa wpływowa „Bild” (Wydawnictwo Axela Springera) o nakładzie czterech milionów egzemplarzy, która jest jedyną ponadregionalną gazetą w handlu ulicznym. W sumie łączny nakład wszystkich 350 codziennych gazet niemieckich wynosi prawie 24 miliony.

27. Internet i treści tworzone przez użytkowników • Tak jak w większości krajów na oewiecie, media w Niemczech stoją przed kilkoma zasadniczymi wyzwaniami, wynikającymi z korzystania z Internetu i komunikacji mobilnej. Z jednej strony tzw. konwergencja, jest techniczną rzeczywistością. Oznacza to, że w jednym urządzeniu lub na jednej platformie łączy się telefonię, Internet, wideo, muzykę i telewizję. Z drugiej strony w jej wyniku zamazują się granice pomiędzy komunikacją na miarę a komunikacją masową, tzn. komunikacją dostosowaną do potrzeb jednostki a komunikacją przeznaczoną dla wszystkich.

29. Radiofonia i telewizja • Kontynuację bogatego niemieckiego krajobrazu medialnego stanowi radio i telewizja. Zapoczątkowany w latach 20. (radio) i 50. (telewizja) program publiczny przekształcił się od końca lat 80. w barwne spektrum dwoistego systemu, złożonego ze stacji publicznych i prywatnych (Stacje publiczne i prywatne). Dzisiaj współzawodniczy ze sobą 460 stacji radiowych, które w większości mają charakter lokalny i regionalny. Obok 75 radiostacji publicznych istnieje 385 o charakterze komercyjnym. Ogólnie w historii radia dokonała się zmiana jego funkcji. Po wprowadzeniu telewizji radio przekształciło się raczej w medium równoległe i osiąga aż po dzień dzisiejszy pod względem czasu korzystania prawie takie same wyniki jak telewizja.

31. Wykonała: Ewelina Pawlak