Beroepsgeheim in een evoluerende hulpverleningscontext

1. Beroepsgeheim in een evoluerende hulpverleningscontext Brussel 24 november 2005 Prof. Johan Put, Instituut voor Sociaal Recht K.U.Leuven

2. Opbouw • Inleiding • Evoluerende hulpverleningscontext • Beroepsgeheim • oorsprong • verbreding • gedeeld beroepsgeheim • gezamenlijk beroepsgeheim • Conclusies - Verbreding

3. Inleiding • Juridisch kader • Enkele antwoorden • Vele vragen • Belang van andere invalshoeken • Belang van professioneel omgaan met dagelijkse vragen en problemen

4. Evoluerende hulpverleningsontext • Van klassieke gezondheidszorg naar heel verscheiden vormen van hulpverlening, met een breed welzijnsbegrip • Zwaardere en complexere problematieken • Professionalisering • Van individuele hulpverlening naar hulpverlening in uni-, multi-, inter- of transdisciplinaire teams • Zorgcoördinatie en integrale hulpverlening

5. Evoluerende hulpverleningscontext • Contextueel werken • Emancipatie van de cliënt • ontvoogding • participatie • onderhandelingsrelatie • cliëntenrechten • Dossiervorming • registratie • informatisering

6. Beroepsgeheim Geneesheren (…) en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toever-trouwd en deze bekendmaken (…), worden gestraft (…).

7. Beroepsgeheim • Oorsprong • Frankrijk • “colloque singulier” tussen geneesheer en (onmondige en onwetende) patiënt • Twee belangen en twee visies • privaat belang van de cliënt ~ functionele benadering • algemeen belang (vertrouwen in beroep) ~ absolute benadering

8. Beroepsgeheim • Verbreding • hulpverlening in teamverband (intern) • hulpverlening in samenwerking met andere hulpverleners (extern) • cliëntsysteem en –context • gelijktijdige + opeenvolgende “multiple relations” in en tussen hulpverleningsnetwerken en cliëntencontexten • elke relatie brengt eigen loyaliteit mee…

9. Beroepsgeheim • Uitzonderingen • wettelijke uitzonderingen • spreekrecht / spreekplicht • rechtspraak • noodtoestand • eigen verdediging • ? instemming cliënt • ? gedeeld beroepsgeheim • ? gezamenlijk beroepsgeheim

10. Beroepsgeheim • gedeeld beroepsgeheim • constructie van de rechtsleer, doorgesijpeld in bepaalde wetgeving, rechtspraak en deontologische codes • eerste problemen: sociale uitkeringen • impasse • oplossing: meedelen van gegevens aan andere geneesheren, ook gebonden door beroepsgeheim • geen te ruime interpretatie • weegt op vertrouwensrelatie • gevaar voor informatievervorming (cf. kringverhaal)

11. Beroepsgeheim • gedeeld beroepsgeheim • strikte voorwaarden (1) • aan een door het beroepsgeheim gebonden persoon • binnen dezelfde hulpverleningscontext • betrokkenheid • dezelfde finaliteit • dus niet met politie of met inspectiediensten • dus niet tussen vrijwillige en gerechtelijke hulpverlening

12. Beroepsgeheim • gedeeld beroepsgeheim • strikte voorwaarden (2) • noodzakelijke gegevens (‘need to know’ vs. ‘nice to know’) • zie ook Wet Verwerking Persoonsgegevens • in het belang van de cliënt / hulpverlening • geïnformeerde cliënt • instemming? ~ visie over beschikkingsrecht • verzetsmogelijkheid • belang van transparantie • mogelijkheid, inhoud en doel van informatie-uitwisseling • zowel structureel (niveau van de voorziening) als individueel

13. Beroepsgeheim • gedeeld beroepsgeheim • ! voorwaarden moeten steeds gelden • formele, schriftelijke informatie-uitwisseling • formele of informele overlegmomenten • telefonische contacten • ? tussen geneesheren en andere hulpverleners • bijzondere situaties • naastbestaanden • gemandateerden • leidinggevenden • ondersteunend personeel • inspectie

14. Beroepsgeheim • gezamenlijk beroepsgeheim • binnen eenzelfde hulpverleningsteam • noodzakelijkheidseis is te streng • “relevante” gegevens • + alle andere voorwaarden die gelden voor gedeeld beroepsgeheim • gebonden door beroepsgeheim • dezelfde hulpverleningscontext • in het belang van de (hulpverlening a/d) cliënt • geïnformeerde cliënt

15. Beroepsgeheim • gezamenlijk beroepsgeheim • begrip ‘hulpverleningsteam’ • gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de hulpverlening • uni-, inter- of transdisciplinair (niet multidisciplinair?) • binnen eenzelfde voorziening • dat zich als zodanig presenteert • duidelijke communicatie vooraf • voorbeelden: CLB’s, CGG’s, CKG’s, adoptiediensten, VK’s, sociale diensten CJB & JRB • voorbeelden van gezamenlijk beroepsgeheim • Frankrijk: ‘équipe de soins’ in een ziekenhuis • integrale jeugdhulp: binnen teams ‘indicatiestelling’, ‘toewijzing’ en ‘trajectbegeleiding’

16. Beroepsgeheim • gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim • delen van informatie • = mogelijk •  verplicht afweging van belangen en loyaliteit • respecteren van beroepsgeheim blijft een individuele verplichting • eigenlijk: delen van informatie, niet delen van beroepsgeheim • niet afwentelen van strafrechtelijke verantwoordelijkheid →

17. Conclusies • Juridische regeling = kader waarbinnen kan worden gehandeld, en criteria en procedures daarvoor • Laat nog veel ruimte: dwingt hulpverlener, dagelijks, op een professionele en bewuste manier, hiermee om te gaan

18. Conclusies • Groot belang van: • opleiding van hulpverleners • supra- en intervisie in de hulpverlening • ondersteuning van voorzieningen en hulpverleners (koepels; beroepsverenigingen; aanspreekpunten) • deontologie, eventueel deontologische code • ondersteuning van cliënten (rechtspositie; gebruikersverenigingen) • communicatie en participatie