Mehmet İNAN Mali Hizmetler Uzmanı SGB-Bütçe Dairesi Başkanlığı

1. Mehmet İNAN Mali Hizmetler Uzmanı SGB-Bütçe Dairesi Başkanlığı Tel : 413 18 03 5018 Sayılı KAMU MALİ YÖNETİMİ ve KONTROL KANUNU ile BÜTÇE ve UYGULAMALARI

2. Sunum Planı I- Amaç ve Kapsam II- Görevli ve Sorumlular III- İç Kontrol III- Bütçe Hazırlama Süreci IV- Bütçe Uygulama ve Sorunlar

3. 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu; Kamu mali sisteminde günümüz ihtiyaçlarının karşılanması ve Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında 01.01.2006 yılı itibariyle yürürlüğe girmiştir. Böylece, 1927 yılından beri uygulanmakta olan ve devletin mali usul ve esaslarını belirleyen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

4. Mali Yönetim ve Kontrolün Amacı Kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda, *Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, *Hesap verebilirliği, *Mali saydamlığı, sağlamak üzere, -kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, -kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, -tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını, -mali kontrolü, düzenlemektir.

5. TANIMLAR • Kamu Kaynakları: • Borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerler

6. Kamu Gideri: Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri,

7. Bütçe; “Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belge” olarak tanımlanmıştır.

8. Sosyal Güvenlik Kurumları Merkezi Yönetim Kap. İdareler Mahalli İdareler Genel Bütçeli İdareler Özel Bütçeli İdareler. Düz.Denetleyici Kurumlar Kapsama Dahil Kurumlar GENEL YÖNETİM Kamu İdareleri 8

9. TÜM GELİRLERİ TÜM GİDERLERİ HAZİNE VEZNESİ 1- Genel Bütçe *Devlet tüzel kişiliğine dahil, *Tüm gelirleri hazine hesaplarına yatırılan, *Tüm giderleri hazine hesaplarından aktarılan nakitlerle ödenen, kamu idareleridir. ***Bu idareler özel vezne açamaz. 9

10. * Millî Güven. Kur. Gen. Sekreterliği * Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı * Jandarma Genel Komutanlığı * Sahil Güvenlik Komutanlığı * Emniyet Genel Müdürlüğü * Diyanet İşleri Başkanlığı * Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı * Hazine Müsteşarlığı * Dış Ticaret Müsteşarlığı * Gümrük Müsteşarlığı * Denizcilik Müsteşarlığı * Avrupa Birliği Genel Sekreterliği * Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu * Devlet Personel Başkanlığı * Türkiye İstatistik Kurumu • * Gelir İdaresi Başkanlığı • * Türkiye Halk Sağlığı Kurumu * Türkiye kamu Hastaneleri Kurumu * Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü * Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü * Basın-Yayın ve Enformasyon Gen. Müd. *Türkiye Büyük Millet Meclisi * Cumhurbaşkanlığı *Başbakanlık * Anayasa Mahkemesi *Yargıtay *Danıştay *Sayıştay ***Bakanlıkların Tamamı ile Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri 10

11. 2-Özel Bütçe -Bir Bakanlığa bağlı veya ilgili olarak, -Belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, -Gelir tahsis edilen, -Bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen kamu idareleridir.

12. B) ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER İDARELER 1) Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 3) Türkiye ve Orta-Doğu Amme İd. Ens. 4) Türkiye Bilim. ve Tek. Araştırma Kurumu 5) Türkiye Bilimler Akademisi 6) Türkiye Adalet Akademisi 7) Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu 8) Karayolları Genel Müdürlüğü 9) Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü 10) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü 11) Orman Genel Müdürlüğü 12) Vakıflar Genel Müdürlüğü 13) Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü 14) Elektrik İşleri Etüd İd. Genel Müdürlüğü 15) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 16) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü 17) Türk Akreditasyon Kurumu 18) Türk Standartları Enstitüsü 19) Millî Prodüktivite Merkezi 20) Türk Patent Enstitüsü 21) Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü 22) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu 23) Küçük ve Orta Ölç. San. G. ve Des. İd. Baş. 24) İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi 25) Türk İşbirliği ve Kalk. İdaresi Başkanlığı A) YÖK VE ÜNİVERSİTELER 1) Yükseköğretim Kurulu 2) Öğrenci Seç. ve Yerleş. Merkezi 3) İstanbul Üniversitesi 4) İstanbul Teknik Üniversitesi 5) Ankara Üniversitesi 6) Karadeniz Teknik Üniversitesi 7) Ege Üniversitesi 8) Atatürk Üniversitesi 9) Orta Doğu Teknik Üniversitesi 10) Hacettepe Üniversitesi 11) Boğaziçi Üniversitesi 12) Dicle Üniversitesi 13) Çukurova Üniversitesi 14) Anadolu Üniversitesi 15) Cumhuriyet Üniversitesi 16) İnönü Üniversitesi 17) Fırat Üniversitesi 18) Ondokuz Mayıs Üniversitesi 19) Selçuk Üniversitesi 20) Uludağ Üniversitesi 21) Erciyes Üniversitesi 22) Akdeniz Üniversitesi 23) Dokuz Eylül Üniversitesi 24) Gazi Üniversitesi 25) Marmara Üniversitesi Özel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri 12

13. 3- Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri *Özel Kanunlarla, *Kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumlardır. 1) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 2) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 3) Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) 4) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 5) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 6) Kamu İhale Kurumu (KİK) 7) Rekabet Kurumu 8) Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düz.Kurumu 13

14. 4- Sosyal Güvenlik Kurum Bütçeleri *Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere, *Kanunla kurulan kamu idareleridir. 1) Sosyal Güvenlik Kurumu 2) Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü 5- Mahalli İdare Bütçeleri Mahalli idare kapsamındaki kamu idareleridir. 1-Belediyeler 2-İl Özel İdareleri

15. Gerçekleştirme Yetkilisi Bakan Üst Yönetici Harcama Yetkilisi Görevli ve Sorumlular İç Denetçiler Dış Denetçiler Muhasebe Yetkilisi (Malmüdürü) 15

16. GÖREVLİLER • Bakan • Hükümet politikasının uygulanmasından, • Bakanlığının stratejik planı ve bütçelerinin kalkınma planları ve yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, • Bu hususlarda diğer Bakanlıklarla koordinasyondan, • Başbakan’a ve T.B.M.M. ye karşı sorumludur.

17. GÖREVLİLER Üst Yönetici; • Bakanlıklarda Müsteşar (MSB’de Bakan) • İl Özel İdarelerinde Vali • Belediyelerde Belediye Başkanı • Diğer Kamu İdarelerinde En Üst Yönetici 17

18. GÖREVLİLER • Üst Yönetici, (Müsteşar) • İdarelerinin stratejik planı ve bütçelerinin kalkınma planına ve yıllık programlara uygun hazırlanması ve uygulanmasından, • Sorumlukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasından, • Bakana karşı sorumludur. • Üst yöneticiler bu sorumluğun gereklerini, • Harcama Yetkilileri, • Mali Hizmetleri Birimi, • İç Denetçiler, aracılığıyla yerine getirirler.

19. Bakanlıkta Üst Yönetici Birimlerde Üst Yönetici Genel Müdür İl MEM İlçe MEM Müsteşar Üst Yönetici 19

20. HARCAMA YETKİSİ VE YETKİLİSİ • Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. • Kurumsal sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimler, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerini, bu birimlerin en üst yöneticileri de harcama yetkililerini ifade etmektedir. • Harcama Yetkilileri bütçede öngörülen ödenekleri kadar, ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabilirler.

22. MERKEZ TEŞKİLATI; Harcama Yetkilileri • Yardımcılarına, (Yoksa) • Hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere TAŞRA TEŞKİLATI; İl Millî Eğitim Müdürleri İl Millî Eğitim Müdür Yardımcılarına Harcama Yetkisinin Devri 22

23. Harcama Yetkisinin Devri Harcama yetkisi devredilebilir… Şartları : • Yetki devri yazılı olmak zorundadır. • Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır. • Merkez teşkilatında üst yöneticiye, mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine; merkez dışı birimlerde ise mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmelidir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. 23

24. ÜST YÖNETİCİ Müsteşar HARCAMA YETKİLİSİ İl M.E.Müdürü İl M.E.Müdürü HARCAMA YETKİLİSİ (Yetki Devri) GERÇEK. GÖREVLİSİ İl M.E.MüdürYrd. İl M.E.MüdürYrd. GERÇEK. GÖREVLİSİ Şube Müdürü Şube Müd/Şef YETKİ DEVRİ YOK YETKİ DEVRİ VAR Yetki Devri (Taşra) 24

25. Devredilemeyecek Harcama Yetkisi Her bir harcama işlemi itibarıyla; *Mal ve hizmet alımlarında ikiyüzellibin (250.000) TL, • *Yapım işlerinde bir milyon (1.000.000) TL’yi aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez. 25

26. Gerçekleştirme Görevlilerinin Belirlenmesi HARCAMA YETKİLİLERİ, • Yardımcıları veya • Hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından (bir veya daha fazla sayıda) gerçekleştirme görevlisi görevlendirebilir. Gerçekleştirme görevlileri; ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol görevini yürütürler… 26

27. verilen harcama talimatı üzerine Harcama Yetkilisi Gerçekleştirme Görevlisi Kimdir? Bir gider yapılırken; • işin yaptırılması • mal veya hizmetin alınması • teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması • belgelendirilmesi • ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması ile görevli kişiler Gerçekleştirme Görevlileridir 27

28. GÖREVLİLER • Muhasebe Yetkilisi ; • Muhasebe hizmeti, gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahibine ödenmesi, para ve para ile ifade edilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve tüm mali kayıtların yapılması ve raporlanması işlemlerini yürütenler, Muhasebe Yetkilisidir. (Malmüdürü)

29. Muhasebe Yetkilileri ve Sorumluluğu Ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde; • Yetkililerin imzasını, • Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını, • Maddi hata bulunup bulunmadığını, • Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, kontrol etmekle SORUMLUDUR. 29

30. Harcama Yetkilisi Muhasebe Yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Mali hizmetler biriminde Ön Mali Kontrol görevini yürütenler Birimlerce yapılan Mali İşlem Sürecinde Görev alamazlar. Birleşemeyecek Görevler 30

31. İç Denetim -Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için; -Kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla, yapılan bağımsız danışmanlık faaliyetidir. İç denetim iç denetçiler tarafından yapılır. İç Denetçiler doğrudan üst yöneticiye bağlı olarak çalışırlar.

32. Dış Denetim • Dış Denetim Sayıştay tarafından yapılır. • Dış denetimin amacı, • Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; • Kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının T.B.M.M. ne raporlanmasıdır.

33. İÇ KONTROL -İdare faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, -Varlık ve kaynakların korunmasını, -Muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, -İdare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. -İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği yayımlanmıştır.

35. İÇ KONTROL • Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri, harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşur. • ÖN MALİ KONTROL • Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar. Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur.

36. Mali Yönetim ve İç Kontrol Yapısı ÜST YÖNETİCİ Mali Hizmetler Birimi Mali Hizmetler Birimi İç Denetim Birimi (İç Denetçi) Muhasebe Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Harcama sonrası Denetim Ön Mali Kontrol İç Kontrol

37. Stratejik Planlama Stratejik plan: Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planı tanımlanmaktadır. Kamu idareleri; • -Kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, • -Stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, • -Performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek, • -Bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla, • stratejik plan hazırlarlar. 37

38. Stratejik Planlama • 5018 sayılı Kanun, kamu idarelerinin stratejik plan hazırlamasına ilişkin genel usul ve esasları belirleme görevini Kalkınma Bakanlığına verilmiştir. • Bu çerçevede Kalkınma Bakanlığınca; • “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile, • Kamu idarelerinin stratejik planlanmalarına yol göstermek üzere Stratejik Planlama Kılavuzu yayımlanmıştır.

39. Stratejik Planlama • Kamu idarelerinin stratejik planlama süreci hazırlık dönemi ile başlar. Üst yönetici tarafından bir iç genelge ile çalışmaların başlatıldığı duyurulur. • Çalışmaların sevk ve idaresini yürütmek üzere strateji geliştirme biriminin koordinatörlüğünde bir stratejik planlama ekibi kurulur. • Milli Eğitim Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planı hazırlama Genelgesi (2013/26) 16.09.2013 tarihinde yayımlanmıştır.

40. Stratejik Planlama • Stratejik planlar beş yıllık dönemi kapsar. • Stratejik planlar en az iki yıl uygulandıktan sonra stratejik planın kalan süresi için güncelleştirilebilir. • Stratejik planlar, bakanlıklar ile bakanlıkların bağlı ve ilgili kuruluşlarında Bakanın, diğer kamu idarelerinde en üst yöneticinin onayını müteakip performans programı ve bütçe hazırlıklarında esas alınmak üzere Maliye Bakanlığına ve Kalkınma Bakanlığına gönderilir.

41. Stratejik Planlama • Performans Esaslı Bütçeleme Kamu idareleri, Yürütecekleri faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı ile stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflerle uyumlu ve performans esasına dayalı olarak bütçelerini hazırlarlar. 41

42. Stratejik Planlama Performans Esaslı Bütçeleme; -Maliye Bakanlığınca yayımlanan Kamu İdarelerince Hazırlanacak Performans Programları Hakkında Yönetmelik ile Performans Programı Hazırlama Rehberi ve performans esaslı bütçelemeye ilişkin yapılacak diğer düzenlemelere uygun olarak, -İdarenin program dönemine ilişkin performans hedef ve göstergelerini, performans hedeflerine ulaşmak için yürütülecek faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacını, idareye ilişkin mali ve mali olmayan diğer bilgileri içerecek şekilde mali hizmetler biriminin koordinasyonunda harcama yetkililerinin katılımıyla tarafından idare düzeyinde hazırlanır.

43. Stratejik Planlama Performans Esaslı Bütçeleme; Performans programları kamu idarelerinin bütçe tekliflerine ilişkin olarak Maliye Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığında yapılan bütçe görüşmelerinde değerlendirilir. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idareler, performans programlarını Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmasını müteakiben Tasarıda yer alan büyüklüklere göre revize ederek, idare bütçe tasarısının görüşülmesinden en geç üç gün önce TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunun bilgisine sunarlar.

44. Bütçe, Hazırlık ve Uygulamaları

45. Bütçe Hazırlama, • Kamu idareleri bütçelerini, • Kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için, • Stratejik planlarına, • Yıllık amaç ve hedeflerine • Performans göstergelerine dayandırmak zorundadırlar.

46. Bütçe Türleri ve Kapsamı Genel Yönetim Kapsamındaki İdarelerin bütçeleri, • Merkezi Yönetim Bütçesi Kanuna ekli I, II ve III sayılı cetvelde yer alan idarelerin bütçelerinden oluşur. • Sosyal Güvenlik Kurum Bütçesi Kanuna ekli IV sayılı cetvelde yer alan idarelerden oluşur • Mahalli İdare Bütçeleri (mahalli idare kapsamında bulunanlardan oluşur)

47. Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu; Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine izin veren kanundur.

48. Bütçe ilkeleri 1-Bütçeler kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. 2-Bütçeler izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür. 3-Tüm gelirler ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. 4-Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. 5- Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. 6- Mali yıl başlamadan TBMM de onaylanmadıkça uygulanmaz. 7-Bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez. 8-Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir. 9-Ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir.

49. Bütçe Hazırlama Süreci (Belgeler) • Maliye Bakanlığı; merkezi yönetim bütçe kanun tasarısının hazırlanmasından ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonu sağlamakla sorumludur. Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma süreci; • Bakanlar Kurulunun, Eylül ayının ilk haftasında toplanarak, Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan kalkınma planları, makro politikalar ve temel ekonomik büyüklükleri kapsayan Orta Vadeli Programı kabul etmesi ile başlar, (Resmi Gazetede yayımlanır)

50. Bütçe Hazırlama Süreci (Belgeler) • Orta Vadeli Program ile uyumlu olarak Maliye Bakanlığınca hazırlanan Orta Vadeli Mali Plan Yüksek Planlama Kurulunda karara bağlanarak Eylül ayının 15 ne kadar (Resmi Gazetede yayımlanır) • Orta Vadeli Mali Planda; -Gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri, -Hedeflenen açık ve borçlanma durumu, -Kamu idarelerinin ödenek teklif tavanları,