Download
1 / 48
880 likes | 1.57k Views
دیابت. تهیه و تنظیم : رضا الماسی کلاس : سوم تجربی دبیر محترم : جناب آقای افشار. تعریف دیابت.
E N D
دیابت • تهیه و تنظیم : رضا الماسی • کلاس : سوم تجربی • دبیر محترم : جناب آقای افشار
تعریف دیابت • دیابت یك اختلال در سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است كه در آن یا انسولین به تعداد كافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قند خون بالا مي‌رود. انسولین هورمونی است كه توسط سلول های "بتا"واقع در پانكراس ترشح مي‌شود و وظیفه اصلی آن كاهش قند خون است. پانكراس نیز یكی از غدد دستگاه گوارش است كه در پشت معده قرار دارد بالا بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارض در سیستم قلب و عروق، كلیه‌ها، چشم و سلسله اعصاب مي‌گردد.
تاریخچه دیابت: • دیابت شیرین اولینبار در سال 1552 قبل از میلاد در پاپیروس های مصری توصیف شد،حشرات دور ادرار شیرینکسانی که ادرار زیادی دفع می کردند،جمع می شدند و افرادی که ادرار شیرین را میچشیدند، می توانستند به تشخیص برسند.البته خود واژه دیابت توسط(( آراتئوس))،پزشکبرجسته ای که در قرن دوم بعد از میلاد در اسکندریه و رم می زیست ،ابداع گشت.او ازواژه ((دیاباینو)) به معنی عبور کردن از برای توصیف حالتی استفاده نمود که در آنمقدار زیادی ادرار از کلیه ها عبور می کرد.واژه لاتین ((ملیتوس)) به معنی شیرین مثلعسل نیز در قرن 18 اضافه شد.
دیابت نوع 2 سرطان قلب و عروق بیماری های مزمن منجر به مرگ و میر مرض تنفسی مزمن
31.7 20.8 Indonesia 17.7 Japan China 8.4 6.8 India USA دیابت در جهان Year2000 millions
79.4 42.3 Indonesia 30.3 Japan China 21.3 8.9 India USA دیابت در جهان Year2010 millions
انواع دیابت: • 1- دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا پانکراس به علت نقص سیستم ایمنی یا سایر عوامل ناشناخته ، دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین را ایجاد می کند.بیشتر در کودکان و جوانان دیده میشود و درصد کمی از افراد مبتلا به دیابت به این نوع مبتلا هستند . افراد مبتلا برای درمان این نوع بیماری باید انسولین تزریق کنند. • 2- دیابت نوع دو دیابت نوع دو ممکن است 90 تا 95% کل موارد تشخیص داده شده را در بر گیرد.بیشتر در افراد بالای 30 سال مشاهده می شود.عوامل خطر برای دیابت نوع دو شامل: سالمندی ،چاقی،تاریخچه ارثی٬ دیابت حاملگی،عدم فعالیت بدنی،عوامل قومی یا نژادی استو درمان آنها با برنامه غذایی مناسب ورزش و یا داروهای خوراکی انجام میشود. • 3- دیابت حاملگی این نوع دیابت ممکن است طی دوران بارداری (بیشتر از ماه پنجم بارداری)ایجاد شده و با ختم بارداری خود به خود بهبود یابد.در این افراد احتمال ابتلا به دیابت در آینده بیشتر است.
عوامل خطر در ابتلا به ديابت: • سن مساوي ويا بالاتر از 30 سال • چاقي (شاخص توده بدني بالاتر از 25) • تحرك كم • خويشاوند درجه يك مبتلا به ديابت • فشار خون بالا • دیس لیپیدمی • سندرم تخمدان پلي كيستيك • سابقه بيماري عروقي
علايم بيماري • پرنوشي • پرادراري • كاهش وزن • و به ميزان كمتر پرخوري ، تاري ديد و خارش • درافراد مسن گاهي بابيحالي وخستگي بروز مي نمايد
تشخیص دیابت • فردی که دارای علایم بیماری دیابت است باید مورد انجام آزمایشات زیر قرار گیرد.البته در مورد تشخیص بیماری دیابت ذکر این نکته ضروری است که اگردر اعضای خانواده شخص یا افراد نزدیک (نظیر پدربزرگ یا مادربزرگ) فرد مبتلا به دیابت وجود دارد،او کاندید خوبی برای انجام آزمایش تشخیص دیابت خواهید بود
آزمایشات تشخیص دیابت • اندازه گیری قند خون ناشتا (FBS ) • آزمایش تحمل گلوکز (OGTT) • اندازه گیری قند خون غیر ناشتا BS ) ) • هموگلوبین گلیگوزیله (HbA )
1 - اندازه گیری قند خون ناشتا (Sugar Fasting Blood) • اولین نکته ضروری درباره این تست این است که فرد مورد آزمایش باید 8 الی 12 ساعت ناشتا باشد و برای شام به صرف یک غذای سبک بپردازد، و روز بعد بدون صرف صبحانه و اول وقت به آزمایشگاه مراجعه کند.البته نوشیدن کمی آب اشکالی ندارد! • برای اندازه گیری قند خون از نمونه خون وریدی بدون ماده ضدانعقاد استفاده می گردد(سرم). • آزمایش در اسرع وقت باید انجام گیرد.در صورت عدم امکان انجام آزمایش،سرم نمونه باید جدا گردد و در یخچال نگهداری شود. • در صوررتی که مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL126 باشد،آزمایش یک بار دیگر انجام می شود و اگر در نوبت دوم نیز مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL126 باشد،ابتلا به دیابت قطعی است.(میزان نرمال گلوکز ناشتا g/dL105-70 می باشد که البته بسته به روش انجام و کیت مصرفی ممکن است متفاوت باشد) • اگر میزان قند خون ناشتا بین g/dL125-105 باشد،فرد آزمایش دهنده نه سالم است و نه بیمار.به این وضعیت اختلال در قند ناشتا می گویند.این افراد در معرض بیماری دیابت هستند و باید رژیم غذایی مناسب همراه با فعالیت منظم ورزشی روزانه داشته باشند.
2- آزمایش تحمل گلوکزTest Oral Glucose Telorance • در این آزمایش ابتدا مقدار 75 گرم گلوکز محلول در آب به فرد آزمایش دهنده می دهند و دو ساعت بعد قند خون را اندازه می گیرند.اگر مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،ابتلا به دیابت قطعی است و نیازی به تکرار دوباره نیست.در صورتی که مقدار قند خون کمتر از g/dL140 باشد نتیجه آزمایش طبیعی قلمداد می گردد.اگر مقدار قند خون بین g/dL199-140 باشد،فرد دچار اختلال تحمل گلوکز است.
3 - اندازه گیری قند خون غیر ناشتا Blood Sugar • در صورتی که فرد آزمایش دهنده ناشتا نباشد،آزمایش انجام می شود و اگر قند خون کمتر ازg/dL200 باشد،نتیجه آزمایش طبیعی است و شخص سالم است.اگر مقدار قند خون مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،آزمایش یک بار دیگر انجام می شود،و در صورتی که نتیجه نوبت دوم نیز مساوی یا بیشتر از g/dL200 باشد،شخص آزمایش دهنده مبتلا به دیابت است.آزمایش قند غیر ناشتا معمولا برای تشخیص دیابت مورد استفاده قرار نمی گیرد.
4 - هموگلوبین گلیگوزیله GlycatedHemoglobin • Glycation افزودن غیر آنزیمی قند به گروه های آمینی پروتئین است.HbA دارای 2 زنجیره αو2 زنجیره ß است.HbA1c به وسیله اتصال گلوکز به ناحیه N ترمینال اسید آمینه والین زنجیره بتای HbA شکل می گیرد. • این هموگلوبین برای بررسی وضعیت هیپرگلیسمی در طول عمر 120 روزه گلبول قرمز به کار می رود.هموگلوبین گلیکوزیله در پاسخ به افزایش قند خون، افزایش یافته و نوع خاصی که منحصرا به گلوکز اتصال می یابد به نام HbA1c یعنی شاخص برتر بیماری دیابت،مورد استفاده قرار می گیرد. • آزمایش سنجش HbA1c اگر چه برای تشخیص دیابت شیرین مفید نیست اما برای ارزیابی کنترل طولانی مدت دیابت و چگونگی روند درمان آزمایش بسیار مفیدی است.در واقع غلظت هموگلوبینHbA1c منعکس کننده میانگین غلظت گلوکز خون در طول 6 الی 8 هفته اخیر می باشد.
باید حداکثر تلاشمان آن باشد، به بیمار آموزش دهیم تا قندخون خود را بصورت یکنواخت کنترل کند.
عوامل موثر بر قندخون کدامند؟ افزایش دهندۀ قندخون کاهندۀ قندخون * تغذیه * تنش و استرس * ورزش و فعالیت بدنی * مصرف داروها
راهكار جهت كنترل ديابت: A- كنترل مقدار B- کنترل سختگیرانه در دیابت
A- كنترل مقدار • توسط كارشناس و متخصص تغذيه • آموزش هرم مواد غذايي و ليست جانشيني به بيماران
هرم غذایی هرم غذایی جدیدی از سوی دانشگاه هاروارد پیشنهاد شده که به ترتیب زیر است : 1- در قاعده این هرم فعالیت‌های بدنی قرار گرفته‌اند، یعنی هر كسی باید قسمتی از روز خود را به فعالیت جسمی اختصاص دهد. 2- سپس كربوهیدرات‌ها ذكر شده‌اند كه به دو دسته تصفیه شده و كامل تقسیم شده اند و توصیه شده افراد از نوع كامل(سبوس دار) آن استفاده كنند و مصرف نوع تصفیه شده(بدون سبوس) را به حداقل خود برسانند. 3- بعد چربی‌ها هستند كه نوع گیاهی آن توصیه می شود كه البته در رأس آنها روغن زیتون قرار دارد. 4- بعد مصرف سبزی‌هاست. البته در این میان سیب‌زمینی از گروه سبزی‌ها حذف شده و توصیه شده است كه مصرف آن را به حداقل رسانند، در حالی كه مصرف این ماده غذایی در كشور ما رشد صعودی دارد. 5- بعد میوه ها هستند که مصرف روزانه ی آنها توصیه شده است. بعد مواد غذایی پروتئینی هستند كه دو دسته شده‌اند: 6- پروتئین های گیاهی كه از مغزها، دانه‌ها و حبوبات تشكیل شده‌اند، 7- پروتئین های حیوانی كه از ماهی، مرغ و تخم‌مرغ تشكیل شده‌اند.
8- بعد مصرف لبنیات است كه توصیه شده تا حد ممکن از نوع كم‌چرب آن استفاده شود، زیرا مطالعات نشان داده‌اند دریافت لبنیات پرچرب در خانم‌ها زمینه ابتلا به سرطان اندومتریوم و در آقایان ابتلا به سرطان پروستات را فراهم می آورد. اما فراموش نكنید كه شیر و ماست در كشور ما یك منبع پروتئینی حیوانی ارزان قیمت است، به این دلیل به مردم عزیزمان توصیه می شود كه از نوع كم چرب این دسته از مواد غذایی استفاده كنند. 9- در هرم غذایی جدید توصیه شده که چربی های اشباع، شیرینی‌ها، نوشابه های گازدار، غذاهای آماده و سرخ شده، سیب زمینی و گوشت قرمز به میزان محدودی مصرف شوند، اما باز هم می گوییم كه مصرف گوشت قرمز به دلیل داشتن آهن و روی نمی تواند از برنامه غذایی مردم كشور ما حذف شود. به این ترتیب، رعایت تمامی نكات ذكر شده گامی مؤثر در جهت حفظ سلامت و جلوگیری از بروز بیماری‌های غیر واگیردار و مزمن امروز است
B- کنترل سختگیرانه در دیابت • كنترل سختگیرانه دیابت روشی است كه در آن 5 پایه اصلی درمان دیابت یعنی آموزش، كنترل روزانه، تغذیه صحیح ، فعالیت جسمانی و داروها به طور همزمان مورد استفاده قرار مي‌گیرد و لازمه آن مشاركت فعال فرد دیابتی در طرح درمانی ارائه شده توسط "تیم مراقبت از دیابت" شامل پزشك معالج، پرستار آموزش دیده و متخصص تغذیه مي‌باشد. یكی از ملزومات این روش انجام آزمایشات مكرر قند خون در منزل و بكارگیری نتایج آنها در تنظیم داروها و نحوه تغذیه و فعالیت بدنی مي‌باشد. با وجودی كه روش كنترل سختگیرانه دیابت ممكن است در ابتدا مشكل و پرهزینه به نظر برسد. ولی دارای نتایج بسیار عالی در زمینه بهبود كیفیت زندگی افراد دیابتی و پیشگیری از عوارض دیابت (كه خود بسیار هزینه بر هستند) مي‌باشد. انجام تزریقات متعدد انسولین (حداقل 4 بار در روز) یكی از روش‌های مشهور انسولین درمانی در كنترل سختگیرانه دیابت مخصوصاً دیابت نوع 1 است.
اهداف تغذیه درمانی در بیماران دیابتی:کنترل وزن کنترل قند خون کنترل فشار خون کنترل چربی خون
نمایه گلایسمی • نمايه گلايسمي اصطلاحي است که براي توانايي غذاها در افزايش قند خون به کار مي رود. • نحوه اندازه گيري نمايه گلايسمي به اين شکل است که مقدار مشخصي از ماده غذايي مورد نظر را به فرد داده و در فواصل معين قند خون وي را اندازه ميگيرند. • انواع مختلف غذاهاي نشاسته اي،با سرعت و ميزان متفاوت قند خون را بالا ميبرند. • نمايه يا شاخص گلايسميک، مواد غذايي مختلف را بر اساس تفاوت تاثير آنها در الگوي بالا بردن قند خون ،طبقه بندي ميکند و مقدار و سرعت افزايش ميزان قندخون بعد از خوردن آن ماده غذايي را تعيين ميکند.
غذاهايي که شاخص گلايسميک پايين تري دارند • غذاهايي که شاخص گلايسميک پايين تري دارند ،تغييرات اندکي در ميزان قند خون يا ميزان ترشح انسولين ايجاد ميکنند و به عبارتي میزان قندخون بعد از غذا را كمتر افزايش مي‌دهند و براي سلامت بهتر هستند. • مثلاً حبوبات ، غلات كامل و شير و لبنيات نسبت به بيشتر انواع نشاسته، پاسخ گلايسميك پائين تري ايجاد مي كنند (كمتر و كندتر قندخون را بالا مي برند). • با افزودن فيبر هاي غذايي به رژيم غذايي روزانه مي توان رژيم با شاخص گلايسميک بالا را به رژيم با شاخص گلايسميک پايين تبديل کنيم. • افزودن مقادير کافي ميوه ها و سبزيجات به غذا و نيز استفاده از غلات کامل بجاي غلات تصفيه شده (مثلا استفاده از نان سبوس دار و سنگک به جاي نان سفيد) و کاهش مقدار سيب زميني مصرفي و قند هاي ساده و شيريني ها کمک کننده هستند.
نمايه گلايسمي بالا نان سفيد قند و شکر نمايه گلايسمي بالا خربزه خرمای بم سيب زميني باقلا و هويج
نان ها: 1- ميزان پخت: برشته بودن يا نبودن 2- سبوس برنج: 1- زمان پخت 2- مخلوط بودن ماكاروني: 1- زمان پخت 2- سبوس 3- سس ماكاروني
هفت گام اساسی در کنترل دیابت (برای بیماران) : • گام اول : سعی کنید بیشتر و بیشتر در زمینۀ این بیماری بیاموزید . • گام دوم : برای درمان خود کنترل مستمر داشته باشید . • گام سوم : برنامۀ غذایی مناسب داشته باشید و فعالیت بدنی را فراموش نکنید . • گام چهارم : وزن خود را کنترل کنید . • گام پنجم : فشارخون، کلسترول سرم و قند خون خود را بطور مرتب اندازه گیری کنید . • گام ششم : مراقب پاهای خود باشید . • گام هفتم : قند خون خود را مرتب کنترل کنید و طرز استفاده از دستگاه تست قند خون را بیاموزید.
توصیه های غذایی برای بیماران دیابتی: 1- یادمان باشد استفاده از لبنیات کم چرب سودمند است نه لبنیات پرچرب! 2- به خاطر داشته باشیم موادی مانند سیب زمینی، ذرت، نخودسبز، باقلاسبز، کدو تنبل به علت دارا بودن مقادیر زیاد نشاسته در گروه نان و غلات (مواد قندی و نشاسته ای) طبقه بندی می شوند. 3- به یاد داشته باشیم از میوۀ تازه استفاده کنیم (استفاده از میوۀ تازه حتی بر آبمیوۀ طبیعی (خانگی) خصوصا برای افراد دیابتی ارجح است).
4- از مصرف آبمیوه های صنعتی خودداری نماییم. 5- به خاطر داشته باشیم در مصرف میوه های زیر احتیاط کنیم: خرمای رطب، موز رسیده، خربزه، انجیر، انگور، هندوانه، گرمک 6- بهتر است از خرمای زرد زاهدی استفاده کنیم؛ سرعت افزایش قندخون توسط این خرما کمتر از انواع دیگر خرما است. 7- مصرف کمپوت های آماده (صنعتی) به عنوان میوه توصیه نمی شوند.
8- به خاطر داشته باشیم هویج پخته و آب هویج قند خون را بیش از هویج خام افزایش می دهند، بنابراین بهتر است هویج را به صورت خام مصرف کنیم. 9- یادمان باشد از مصرف قند، پولکی، انواع بیسکوییت، شکلات و شیرینی به همراه چایی خودداری کنیم و بجای آن همراه با چای مصرفی در طول یک شبانه روز از خرما یا انجیر خشک یا توت خشک در حد مجاز تعیین شده در هر روز استفاده کنیم. 10- مصرف موادی مانند کیک ها، عسل، مربا، بستنی، قند، شکر، انواع بیسکویت های بدون سبوس و کرم دار، انواع شکلات، گز، سوهان، نوشیدنی های صنعتی، ساندیس ها، شیرینی های تر و خشک توصیه نمی شود، هرچه کمتر از مواد دارای شکر استفاده کنیم سالم تر خواهیم بود.
11- به خاطر بسپاریم از نان، ماکارونی و بیسکویت سبوس دار به جای نان، ماکارونی و بیسکویت های بدون سبوس استفاده کنیم. 12- نان سفید، ماکارونی و بیسکویت هایی که سبوس دار نیستند احتمال ابتلا به بیماری هایی مثل چاقی و دیابت را افزایش می دهند. 13- مصرف این دسته از مواد غذایی را به حداقل برسانیم: سوسیس، کالباس، کله پاچه، پنیر پیتزا، انواع غذاهای آماده (پیتزا، انواع ساندویچ های آماده، همبرگر، اسنک)، آبگوشت پرچرب، کله پاچه، جگر و قلوه.
در چه شرایطی بیمار می بایستی به پزشک مراجعه کند: • اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم دیابت شیرین را دارید. • اگر یکی از موارد زیر هنگام درمان رخ دهد: ـ ناتوانی در فکر کردن همراه با تمرکز- ضعف- تعریق- رنگ پریدگی- تند شدن ضربان قلب - تشنج- اغما (ممکن است نشان‌دهنده پایین افتادن قندخون باشند). بلافاصله کمک بخواهید. ـ بی‌حسی- سوزن سوزن شدن- یا درد در پاها یا دست‌ها ـ عفونتی که در عرض 3 روز خوب نشود. ـ درد قفسه سینه ـ بدتر شدن علایم اولیه علی رغم پایبندی به درمان
تازه‌های اندازه‌گیری قندخون GlucoWatch دستگاه گلوکومتر
دستگاه گلوکومتر اندازه گیری قند خون با «گلوکومتر»: باید یک قطره کوچک از خون را روی نوار یک بار مصرف گلوکومتر قرار داد و نوار را داخل دستگاه گذاشت. ترکیبات شیمیایی به کار رفته در این نوارها با برخورد با خون می توانند میزان گلوکز خون را نشان دهند. برخی از این دستگاه ها میزان جریان الکتریکی را در خون اندازه گیری می کنند و بر اساس آن قند را می سنجند. برخی دیگر نیز از لحاظ رفلکت طیف نوری و سیر انعکاس نور میزان قند خون را نشان می دهند
GlucoWatch • دستگاه GlucoWatch همانند یک ساعت مچی روی دست بسته میشود. بدون سوراخ کردن پوست دست، این دستگاه با جذب مقدار اندکی مایع از پوست و عبور آن از حسگر، میزان قندخون را مشخص می‌کند.
