Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij?

1. Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen Bérénice Storms

2. Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime en discretionaire opdracht Gevolg: • Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW’s • Lappendeken aan steunnormen

3. Aanvullende steun: omvang Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK

4. Vraagstelling: • Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving? • Doelstelling: • Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van inkomenssituaties aan de menselijke waardigheid, bijv. Voor • OCMW’s • Arbeidsrechtbanken • Collectieve schuldenregeling • Vredegerechten • … PROBLEEMSTELLING

5. Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting • Gezondheid: • Gezonde voeding • Geschikte kleding • Adequate huisvesting • Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging • Rust • Ontspanning • Autonomie: • Veilige kindertijd • Betekenisvolle relaties • Mobiliteit • Veiligheid

6. Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs) • Drie criteria: • Gezonde levensstijl mogelijk • Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen • Aanvaard door lage-inkomensgezinnen

7. 17 typegezinnen • Variërendnaar • Alleenstaande – koppel • Man – Vrouw • Aantal kinderen: 0 – 1 – 2 • Leeftijd kinderen 2 – 4 – 8 - 15

8. 17 typegezinnen Geen variatie naar: • Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd • Huisvesting: huurwoning (private of sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer • Gezondheid: geen chronische ziekten of bijzondere ziektekosten • Activiteitsstatus volwassenen: langdurig werkloos

9. Vuistregels: • Normatieve budgetten • Maximale transparantie • Flexibel aanpasbaar • Lange termijnbudgetten

10. GEZONDE VOEDING • Criteria: • Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) • voorkeur /middenweg: 5/2 • Voorkeursproducten: goedkoopste • middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget • Aanvaardbaar (focusgroups) • Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden

11. Geschikte kleding • Criteria: • Beschermingbiedentegenalleweersomstandigheden‏ • Casual kleding, multifunctioneel • Identiteitverschaffen • Nieuwekleding • Ondergoed: • Hogekwaliteitseisenaanschoenen en regenkleding • Lage, maargeenbodemprijzen • Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) • Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano • Inclusief: materiaalvooropbergen en onderhouden van kleding

12. Adequate huisvesting • Criteria: • Kwaliteitsvolle woning: • Veiligheid en bescherming bieden • Interne en externe bouwfysische kwaliteit • Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten • Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet • Voldoende ruim • Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht • Woonomgeving • Aanwezigheid van voorzieningen • Woonzekerheid • Een betaalbare prijs

13. Adequate huisvesting • Huisvestingskosten: illustratief (o.b.v data van de Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) • Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen • Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) • Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen • Overige huisvestingskosten • Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) • Herstel • Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!

14. Rust en ontspanning • Uitgangspunten: • Gezondheid • Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) • Participatiedecreet • Steunpunt vakantieparticipatie • Rust en ontspanning: • Bed en beddengoed • Binnenlandse vakantie • Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod • Tv, dvd, radio-cd

15. Veilige kindertijd • Criteria : • Opgroeien in liefde en veiligheid • Nieuwe ervaringen opdoen • Lof, erkenning en positieve feedback • Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden • Concreet gemaakt o.b.v. • Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind • Vlaams Jeugdbeleidsplan • Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)

16. Veilige kindertijd • Concrete uitgaven: • Gezinsuitstap • GSM tieners • Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes • Bibliotheekabonnement • Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod • Speelgoed • Cultuurparticipatie • Directe onderwijskosten • Uit eten/afhaalmaaltijd • Zakgeld

17. Onderhouden van relaties • Mensen zijn sociale wezens: • Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling • Wederkerige afhankelijkheid • Onderhouden van relaties • Vrienden- en familiebezoek • GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel • Feesten • Uit eten, afhaalmaaltijd • Huisdieren • Gezelligheid thuis • Burgerverplichtingen

18. TOTAAL BUDGET 2151 1905 1683 1554 1295 1874 1906 1403 1274 978

19. TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting 1715 1482 1336 1210 1052 1457 1232 1076 950 704

20. Budgetstandaard (=100) en minimuminkomens Bron: Cantillon, 2009

21. Budgetstandaard en minimuminkomens • Leefloon en minimum werkloosheidsuitkering liggen voor alle typegezinnen ver onder Budgetnorm • Minimum invaliditeitsuitkering voor alleenstaanden en éénoudergezinnen ongeveer gelijk aan Budgetnorm, voor koppels ook deze veel lager • Minimumloon is voor koppels met kinderen beneden Budgetnorm • Tekort is meestal groter voor: • Koppels dan voor alleenstaanden • Gezinnen met oudere kinderen t.o.v. gezinnen met jonge kinderen

22. Uitbreidingen: • Uitbreiding budgetstandaard naar: • Wallonië en Brussel • Meer typegezinnen: • Ouderen • Gezinnen met gezondheidsproblemen • Werkende gezinsleden • Nieuw samengestelde gezinnen • Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs • Eigenaars

23. Verschillen in aanvullende steun binnen OCMW’s

24. Toepasbaarheid budgetstandaard bij toekenning aanvullende steun:project ReMi Hoofdconclusies • Huidig niveau aanvullende steun voldoet niet om niveau budgetstandaard te bereiken • Toepassing budgetstandaard zou tot stijging uitgaven leiden • Huidig onderzoek naar bestaansmiddelen en –kosten is niet sluitend • Ook binnen OCMW’s grote verschillen in aanvullende steun

25. Besluit • Budgetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele inkomensituaties in functie van de menselijke waardigheid • Leefloon en minimumuitkeringen schieten veelal tekort om budgetstandaard te bereiken • Betaalbare huisvesting is de sleutel in de strijd tegen de armoede • Aanvullende steun door OCMWs is bijna altijd onvoldoende om budgetstandaard te bereiken • Grote verschillen tussen en binnen OCMWs

26. Voor wie meer wil weten: www.menswaardiginkomen.be www.cebud.be