Informatiebijeenkomst project de Kanteling CG-Raad, CSO en Programma VCP

1. Informatiebijeenkomstproject de KantelingCG-Raad, CSO en Programma VCP

2. Kanteling Andere manier van denken en doen (werken) voor gemeenten en voor burgers. • Doorvoeren oorspronkelijke bedoeling van de Wmo: - Individuele zelfredzaamheid en zelfstandigheid; - Mensen ontmoeten en contacten onderhouden. • Geen zorgwet maar een brede participatiewet: Iedereen doet, op eigen wijze, op alle levensterreinen, mee. Dit is het wezen van de wet; • Pas als er zelfredzaamheid is dan kan een burger meedoen, participeren; november ’14 2 2

3. Kanteling Doel: Geen voorzieningen verstrekken, maar problemen oplossen. Het gaat om het resultaat dat bereikt moet worden: zelfredzaamheid en participatie van burgers met een beperking. Niet alleen de beperking van een burger staat centraal maar ook de situatie/ context waarin hij/ zij de beperking ervaart. • Kantelen is niet hetzelfde als bezuinigen; • Kantelen kan helpen bij het stellen van financiële prioriteiten en beheersen van kosten.

4. Veronderstellingen effecten Kanteling • Meer tevredenheid door maatwerk; • Meer eigen oplossingen; • Verschuivingen van individuele naar algemene voorzieningen; • Betere mogelijkheden om mee te doen; • Krachtiger samenleving, omdat meer mensen mee doen.

5. Huidige situatie Huidige situatie: • Teveel voorziening- en zorggericht, te weinig participatie; • Teveel aanbodgericht, te weinig vraaggericht. Te weinig de vraag achter de vraag (wat wil de burger echt?); • Teveel kokers, te weinig verbinding (de burger is niet verkokerd, het aanbod wel).

6. Huidige situatie Houdbaarheidsvraagstuk wordt houdbaarheidscrisis: • Tot 2040 meer dan verdubbeling van de AWBZ door krimp beroepsbevolking; • Combinatie van vergrijzing, verzwaring, kwaliteitsstijging en prijsontwikkeling (cumulatie-effect); • Economische crisis; • Druk op overheidsuitgaven.

7. Opgave gemeenten • Doorontwikkelen Wmo zoals de wet bedoeld is; • Binnen krappe financiële kaders; • In relatie tot nieuwe taken zoals begeleiding. Iedere burger is ook belastingbetaler. Er is dus een gedeeld belang om veranderingen door te voeren; Belang van het Rijk, de lokale overheid en de burger!

8. Domeinen zelfredzaamheid Zelfredzaamheid: • Voeren van een huishouding; • Verplaatsen in en om de woning; • Lokaal verplaatsen per vervoermiddel; • Naar een andere stad kunnen reizen. november ’14 8 8

9. Vertaling aspecten Aspecten van de vier domeinen worden vertaald in acht resultaten: • Iedere burger kan wonen in een schoon en leefbaar huis; • Iedere burger kan wonen in een voor hem/haar geschikt huis; • Iedere burger kan beschikken over goederen voor primaire levensbehoeften; • Iedere burger kan beschikken over schone, draagbare en doelmatige kleding; november ’14 9

10. Vertaling aspecten • Iedere burger kan thuis zorgen voor kinderen die tot het gezin behoren; • Iedere burger kan zich verplaatsen in, om en nabij huis; • Iedere burger kan zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel; • Iedere burger heeft de mogelijkheid om contacten te hebben met medemensen en deel te nemen aan recreatieve, maatschappelijke of religieuze activiteiten.

11. Participeren: meedoen aan de samenleving Mensen ontmoeten en contacten kunnen onderhouden. Voorbeelden zijn: • Bij familie en vrienden op bezoek; • Vrijwilligers werk kunnen doen; • Een kerkdienst of moskee kunnen bezoeken; • Een hobby uitoefenen; • Een sport kunnen beoefenen; • Deelnemen aan een sociale activiteit; • Scholing of cursus kunnen volgen. november ’14 11 11

12. Participeren: meedoen aan de samenleving Doel: Meedoen aan de samenleving op alle levensterreinen. Op het terrein van arbeid, inkomen, onderwijs, zorg en een deel van het vervoer is er voorliggende wetgeving die van toepassing is, bijvoorbeeld regeling leerlingenvervoer, Wsw-vervoer, vervoer en ondersteuning in het kader van arbeid, rugzakje, zorgverzekering, etc. november ’14 12

13. De verschillen november ’14 13 13

14. Compensatieplicht • De compensatieplicht houdt in dat in elke individuele situatie de meest adequate oplossing wordt getroffen, zodat de gewenste zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie mogelijk is; • Doelgroep van de compensatieplicht: - Alle burgers met een beperking; - Mantelzorgers, zodat ze familie kunnen blijven ondersteunen; - Vrijwilligers bij het uitoefenen van vrijwilligerswerk. november ’14 14 14

15. Compensatieplicht • Beleidsvrijheid voor gemeente binnen de wettelijke kaders, lokaal maatwerk; • Het gaat ook over het versterken van de samenleving (meer burgers die meedoen).

16. Uitgangspunt compensatieplicht Uitgangspunt is: • De effecten van de beperkingen compenseren, zodat normaal kunnen functioneren (algemeen gebruikelijk) optimaal mogelijk is; • Het gaat om het goedkoopst compenserend. Hierbij is niet het goedkoopst dominant, maar het compenserende; • Vergelijkbaar met een “gezonde gelijke”: - zelfde leeftijd; - zelfde sekse. november ’14 16 16

17. Betekenis voor de burger • In kaart brengen van het gewenste niveau van zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Geen recht op (individuele) voorzieningen, maar recht op een oplossing; • Wat wil ik kunnen (ambitie)? En op welk terrein? Compensatie kan bestaan uit informatie en advies waardoor de burger zelf weer verder kan (eigen kracht, eigen netwerk) of uit collectieve en algemene voorzieningen (welzijn, ontmoeten, maaltijden, klussen, enz.) of uit individuele voorzieningen; • Wat zijn mijn wensen en behoeften? november ’14 17 17

18. Betekenis voor de burger • Hoe wil ik mijn leven leiden? • Specifiek: Welke problemen kom ik tegen? En wat moet er gebeuren, zodat ik mijn resultaten kan bereiken? Welke oplossingen moeten georganiseerd worden?

19. Wat zijn oplossingsrichtingen? • Burger en Wmo-consulent brengen samen in kaart welke oplossingen gevonden kunnen worden om geformuleerde resultaat te bereiken. • Wat kan ik zelf bijdragen (eigen regie, beroep op eigen verantwoordelijkheid)? • Wat kan het netwerk om mij heen bijdragen? • Welke vrijwillige inzet is mogelijk? • Welke collectieve en individuele voorzieningen zijn mogelijk? november ’14 19 19

20. Soorten voorzieningen • Algemeen gebruikelijke voorzieningen: Voorzieningen die normaal in winkels te koop zijn, door de gemiddelde burger gebruikt worden, en die een geaccepteerde prijsstelling hebben. Het gaat om voorzieningen die niet speciaal bedoeld zijn voor mensen met een beperking. Voorbeeld mobiele telefoon, hoge toiletpot. Deze voorzieningen zijn voorliggend op individuele voorzieningen. november ’14 20

21. Soorten voorzieningen • Algemene voorzieningen:Voorzieningen waar iedere burger of een bepaalde groep burgers gebruik van kan maken, soms met een lichte toets. De toegang is laagdrempelig. Het is geen individuele voorziening en de Wmo-regels rond eigen bijdragen gelden niet. Voorbeeld maaltijdservice, boodschappenbus, sociale alarmering.

22. Soorten voorzieningen • Individuele voorzieningen:Voorzieningen die genoemd worden in prestatieveld 6 van de Wmo. De wet geeft aan dat gemeenten een eigen bijdrage kunnen heffen en dat burgers keuze moeten hebben tussen voorziening in natura of PGB. Het aanvragen en toekennen wordt geregeld in de verordening.Ze zijn niet in gewone winkels te koop, zijn speciaal bestemd voor mensen met een handicap, ze zijn duurder dan vergelijkbare producten - er zijn geen vergelijkbare producten. Altijd toewijzing via een beschikking. Gezien historie valt (langdurige) huishoudelijke hulp hieronder. november ’14 22

23. Soorten voorzieningen Bij het bespreken van de oplossingen geldt de volgende (verantwoordelijkheidsladder) volgorde: • Eigen kracht; • Wettelijk voorliggende voorzieningen; • Sociale omgeving; • Algemene gebruikelijke voorzieningen; • Collectieve of algemene voorzieningen; • Individuele voorzieningen. Focus: Niet alleen het oplossen van beperkingen, maar ook het stimuleren van maatschappelijke participatie. november ’14 23

24. Het gesprek • Het gesprek aan de keukentafel: zorgvuldig onderzoek, een goede analyse, breed kijken, samen zoeken naar oplossingen. Geen aanvraag afhandelen, maar een gesprek; • Bespreken ondersteuningsbehoefte, vaststellen te bereiken resultaat en mogelijke oplossingen = Het gesprek; • Scheiden van beoordelen van de aanvraag van een individuele voorziening; • In het verslag blijkt welke voorliggende, algemene, gebruikelijke, collectieve en waar nodig en mogelijk individuele voorzieningen beschikbaar zijn ter oplossing van het probleem; november ’14 24

25. Het gesprek • Wederkerigheid; • Het verslag = hoofdlijnen van het gesprek; • Beiden een handtekening onder het verslag; • Ervaringen op diverse plaatsen: door te kijken wat een burger echt nodig heeft kan men soms met minder toe dan het indicatieprotocol van het CIZ aangeeft; • Een keuze voor het PGB geeft burger grotere vrijheid in invulling arrangement.

26. Verantwoordelijkheid van de gemeente • Individuele burgers informeren over de consequenties van de Kanteling: Wat wordt van beide partijen verwacht? • Juist invoeren en toepassen compensatieplicht en bewaken dat deze niet wordt uitgehold; • Gesprek bij de burger thuis en samen in kaart brengen wat de beperkingen en oplossingen zijn; • Uitgaan van creatief denken en beeld hebben van de sociale kaart; • Regie bij de burger laten; november ’14 26 26

27. Verantwoordelijkheid van de gemeente • Respect voor de burger en zijn privacy; • Juiste kwalificaties van de medewerkers; • Respect voor autonomie van de burger; • Werken vanuit gelijkwaardigheid met de burger; • Juiste bejegening en rekening houden met culture waarden.

28. Consequenties voor gemeentelijk beleid • Ontwikkelen van inclusief beleid: In alle fasen van de beleidscyclus rekening houden met de gevolgen van besluiten voor iedereen. Investeren in preventie! Het gaat om fysieke en mentale toegankelijkheid. Voor mensen met een beperking hebben plannen (bijvoorbeeld op het gebied van wonen, werken, reizen, studeren, recreëren en sport) vaak een andere uitwerking dan voor mensen zonder beperking; • Integrale vraag van burger staat centraal , zo moet ook de gemeentelijke organisatie georganiseerd zijn; • Stimuleren van integrale netwerken en ketensamenwerking; • Stimuleren samenwerking en afstemming tussen professionele en informele zorgactiviteiten; november ’14 28 28

29. Consequenties voor gemeentelijk beleid • Nadenken waar liggen de grenzen van de informele zorg en hoe wordt die bewaakt; • Waar ligt de ondergrens van de civil society en hoe wordt die bewaakt; • Van aanbodgericht werken naar vraaggericht werken; • Welzijnswerk nieuwe stijl invoeren: nieuwe initiatieven in het welzijnswerk stimuleren en faciliteren alsmede het gezondheidsbeleid (preventie) stimuleren;

30. Consequenties voor gemeentelijk beleid • Hiaten in aanbod constateren; • Mogelijkheden onderzoeken integreren informatie en adviesfuncties (alles op 1 plek en in 1 functie); • Zelfstandig wonen in de buurt stimuleren en faciliteren; • Nieuwe partijen met nieuw aanbod kans geven; • Doorontwikkelen beleid burgerparticipatie; • Informeren en bewust maken burgers;

31. Consequenties voor gemeentelijk beleid • Ontwikkelen beleid om burgers te activeren om eigen netwerken te organiseren; • Doorontwikkelen van informele zorg/ vrijwilligersbeleid en mantelzorgbeleid. • Kosteneffectief aan de voorkant: Burgers goed informeren over de algemeen gebruikelijke en voorliggende voorzieningen; • Gezamenlijke inkoop met regiogemeenten; • Onderzoek: welke voorzieningen kunnen gedeeld worden? • Cultuuromslag bij bestuur en werkorganisatie op alle niveaus. november ’14 31

32. Kenmerken Welzijnswerk Nieuwe Stijl • Vraag achter de vraag; • Direct er op af; • Eigen kracht activeren; • Juiste houding formele/ informele steun en zorg; • Juiste verhouding individuele/ collectieve voorzieningen; • Integraal werken; • Niet vrijblijvend, maar resultaatsgericht; • Ruimte voor professionals.

33. Gemeente heeft motiveringsverplichting en een resultaatverplichting volgens de wet • Motiveringsplicht: In hoeverre en in welke mate wordt het probleem opgelost? • Arrangement: Hoe zien de oplossingen eruit en wie is erbij betrokken? Het arrangement zijn een of meerdere oplossingen die passen bij de individuele situatie. • Samen in kaart brengen wat het probleem en de oplossing is. • Evalueer de resultaten: Voldoen de resultaten aan de verwachtingen en/of zijn bijstellingen nodig? • Resultaatverplichting: Wat is de hulpvraag en wordt het probleem opgelost? november ’14 33 33

34. Doel kantelingsproces van project VNG en project cliëntenorganisaties • Een andere manier van denken en doen bij zowel de gemeente als burgers teweeg brengen; • Gemeenten en burgers faciliteren, informeren en voorbereiden op de nieuwe situatie; • Niet meer denken vanuit voorzieningen en rechten. Maar vanuit oplossingen, mogelijkheden en verantwoordelijkheden; • Compensatieplicht vorm en inhoud geven. Doel: Zodat normale participatie op alle levensterreinen mogelijk is voor burgers met een beperking. november ’14 34 34

35. Doelstellingen project Kanteling vanuit cliëntenorganisaties • Kanteling in denken en doen bewerkstelligen bij lokale belangenorganisaties; • Eigen visie opstellen over kanteling en compensatieplicht; • Bewust maken wat kanteling is, evenals het doel en de reikwijdte compensatieplicht; • Ervaringsdeskundigheid en goede praktijkvoorbeelden opzoeken (en doorontwikkelen) en deze delen met belangenorganisaties: Wat zijn belangrijke keuzemomenten en leermomenten? november ’14 35 35

36. Doelstellingen project Kanteling vanuit cliëntenorganisaties • Handreikingen maken voor doelgroepen (eerste prioriteit) en burgers; • Advies uitbrengen vanuit cliëntperspectief modelverordening en instrumenten VNG.

37. Doelstellingen project Kanteling VNG • Kanteling in denken en doen bewerkstelligen bij gemeenten; • Opstellen nieuwe modelverordening en beleidsregels; • Verspreiden van ondersteunende instrumenten voor beleidsmakers en loketmedewerkers gemeenten; • Ervaringen met nieuwe praktijken opdoen en deze delen met andere gemeenten. november ’14 37 37

38. Samenwerking tussen beide projecten • Door ons project wordt, vanuit cliëntperspectief, advies uitgebracht op de modelverordening en beleidsregels van de VNG. Samen met de VNG wordt er eind 2010/ begin 2011 gemeenschappelijke regionale informatiebijeenkomsten georganiseerd voor wethouders, beleidsmedewerkers en lokale belangenbehartigers over de achterliggende visie, de structuur en inhoud van de nieuwe modelverordening; • Vanuit ons project worden de instrumenten, die ontwikkeld zijn en verspreid worden door de VNG, getoetst vanuit cliëntperspectief; november ’14 38 38

39. Samenwerking tussen beide projecten • Cliëntenorganisaties zijn niet verantwoordelijk voor de eindresultaten van de VNG-producten, zij brengen hun wensen, kennis en ervaringsdeskundigheid in; • De VNG heeft een eigen project, eigen doelstelling en verantwoordelijkheden.

40. Producten van ons project • Handreikingen maken die lokale belangenorganisaties kunnen gebruiken in hun werk naar gemeenten in het kantelingproces; • Handreikingen maken voor lokale belangenorganisaties over vraagverheldering; • Handreiking maken voor burgers, om zich voor te bereiden op het gesprek. Deze handreiking wordt verspreid door lokale (belangen)organisaties; november ’14 40 40

41. Producten van ons project • De handreikingen zijn een aanvulling, vanuit cliëntenperspectief, op de publicaties van de VNG (Denken in resultaten, het Gesprek, het Arrangement en Integrale netwerken). Wij onderschrijven de uitgangspunten, de doelen van de kanteling en de inhoud van deze publicaties maar geven in onze handreiking extra aandachtspunten voor lokale belangenbehartigers. • Digitale nieuwsbrieven met aandacht voor goede praktijkvoorbeelden en beleidsvoorbeelden; • Informatiebijeenkomsten voor kaderleden en bestuursleden. november ’14 41

42. Wat betekent het voor burgers • Een andere manier van denken en doen, niet meer in individuele voorzieningen en “rechten” , maar in behoeften en oplossingsrichtingen om mee te doen op alle levensterreinen; • Zelfkennis om je hulpvraag onder woorden te brengen en wat je nodig hebt om mee te doen; • Als een gelijkwaardige partner opereren in het gesprek; • Meedenken en samen op zoek naar passende oplossingen; • Dit vraagt een gedegen voorbereiding en een zelfbewuste en (pro)actieve houding. november ’14 42 42

43. Wat betekent het voor belangenbehartigers • Kennis van huidige situatie bij de gemeente, inzicht in kantelingplannen, inzicht in sterke en zwakke punten; • Politiek klimaat kennen en kunnen bewerken (hoe kijkt men naar de rol en verantwoordelijkheid van burgers?); • Waar liggen kansen om beleid te beïnvloeden; • Waar liggen mogelijkheden om ervaringsdeskundigheid in te brengen van diverse groepen. november ’14 43 43

44. Wat betekent dit voor belangenbehartigers Achterbannen informeren over de Kanteling en over de consequenties. Monitoren en actief meedenken met gemeente: • Inbrengen van goede voorbeelden en goede praktijken; • Suggesties inbrengen bij beleidsontwikkeling; • Ervaringsdeskundigheid inbrengen bij ontwikkelen en toetsen beleid; • Suggesties inbrengen over burgerparticipatie en bereik van burgers; • Suggesties inbrengen over informatie aan burgers over de Kanteling. november ’14 44 44

45. We houden contact • Digitale nieuwsbrieven; • Handreikingen via e-mailadres; • Uitnodigingen voor bijeenkomsten en workshops via e-mailadres. november ’14 45 45

46. Informatie en handreikingen op de websites • CG-Raad www.cg-raad.nl • Programma VCP www.programmavcp.nl • CSO www.ouderenorganisaties.nl • Unie KBO www.uniekbo.nl • PCOB www.pcob.nl • NVOG www.gepensioneerden.nl • NOOM www.netwerknoom.nl Interessante websites: • VNG www.vng.nl • Ministerie VWS www.invoeringwmo.nl november ’14 46 46

47. Project de Kanteling • Postbus 1038 • 3500 BA Utrecht • T.: 030 2823140 • E.: projectdekanteling@cg-raad.nl • Het secretariaat is aanwezig op woensdag, donderdag en vrijdag.