Kultura narodowa

1. Kultura narodowa

2. Definicja (A. Kłoskowska) • „Kultura narodowa stanowi szeroki i złożony układ sposobów, działania, norm, wartości i symboli, wierzeń i dzieł symbolicznych, który przez jakąś zbiorowość społeczną uważany jest za własny, jej w szczególności przysługujący, wyrosły z jej tradycji i historycznych doświadczeń oraz obowiązujący w jej obrębie”

3. Elementy kultury narodowej • zespół dzieł artystycznych • zespół wiedzy • normy i zasady Ich znajomość uważa się za obowiązującą członków zbiorowości narodowej i są one wpajane nowym pokoleniom w procesie kuluralizacji, czyli wprowadzania w kulturę przez tradycję rodzinną, środowisko i specjalne instytucje oświatowe.

4. Jakie są funkcje kultury narodowej?

5. Funkcje kultury narodowej • Integrująca członków danej zbiorowości • Podtrzymywanie systemu społecznego • Podstawa ciągłości, trwania i rozwoju narodu • Wyznaczanie sposobu widzenia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości narodu

6. Ćwiczenie w zespołach • Co składa się na kanon kultury polskiej? • Wytwory materialne • Ważne postaci – bohater narodowy • Ważne miejsca • Ważne, typowe obrzędy • Ważni twórcy, dzieła sztuki • Ważne dla narodu wydarzenia

7. Kanon kultury polskiej (wg M. Porębskiego) • Ziemia • Język • Twórczość literacka od „Bogurodzicy” • Twórczość artystyczna • Kolory: biały i czerwony

8. Inne elementy kannonu kultury polskiej • Religia • Upór w imię ideałów • Troska o sprawy wielkie • Duma, honor • Pańskość, romantyzm • Wartości: rodzina, rodzinność, dom, poczucie wspólnoty, ważna rola kobiety, miłości do dzieci, wrażliwość na sacrum, uczuciowość, indywidualizm, wewnętrzna wolność, gościnność, patriotyzm, otwartość na inne kultury, demokracja.

9. Wytwory kultury polskiej(wg L. Dyczewskiego) • język polski • orzeł biały w koronie • biało-czerwona flaga • Ważne wydarzenia: chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem, unia polsko-litewska, walka o trwanie w czasie zaborów i obu okupacji, „Solidarność”, • Ważne miejsca: Jasna Góra, Ostra Brama, Wawel, Zamek Królewski w W-wie, Cmentarz Orląt we Lwowie, Oświęcim • Twórczość artystyczna: Jan Matejko, Fryderyk Chopin, Stanisław Wyspiański, • Ważne postaci (bohaterowie narodowi): Tadeusz Kościuszko, Józef Piłsudski, Św. Maksymilian Kolbe, Jan Paweł II, • Obrzędy „roku polskiego”: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Wszystkich Świętych, śluby, imieniny.

10. Kultura narodowa nie jest jednak jednolitym systemem (warianty obyczajów, dialektów, znajomości dzieł) • Zespół treści kultury narodowej odznacza się pewną trwałością, ale nie jest niezmienny. • Problem zachowania odrębności kultur narodowych zaistniał wyraźnie w XX w. • Szczególnie u schyłku XX w. zaistniały warunki do tego, by pomiędzy kulturami zachodziły ciągłe procesy dyfuzji i osmozy.

11. Skoncentrowanie na swojej kulturze • Etnocentryzm – koncentracja na własnej grupie pochodzenia i zamknięcie się w jej granicach; przekonanie o szczególnej ważności i wartości własnej grupy. • Ksenofobia – lęk lub nienawiść wobec innych, całkowite odrzucenie obcej kultury ze względu na jej odmienność. • Rasizm – pogląd oparty na pseudonaukowej tezie o rzekomej nierówności biologicznej, społecznej i intelektualnej ras ludzkich.

12. Globalizacja kultury • Podobieństwo kultur. W przypadku kontaktu kultur między sobą elementy kulturowe ulegają dyfuzji, przepływają z jednej kultury do drugiej, zapożyczone, naśladowane, narzucane, wymieszane ze sobą. Można wyróżnić kilka typowych sytuacji takiego kontaktu. Pierwsza to podbój słabszego społeczeństwa przez silniejsze i, w konsekwencji, wprowadzanie przemocą lub perswazją kultury dominującej przy eliminacji kultur lokalnych (np. kolonializm, germanizacja).

13. Globalizacja kultury • Mieszanie się kultur. Ten typ wpływów kulturowych występuje w społeczeństwach wielonarodowych, gdzie liczne grupy emigrantów wnoszą własne treści kulturowe ulegające skomplikowanemu wymieszaniu (np. amerykański „tygiel” kulturowy”).

14. Globalizacja kultury • Globalizacja kultury. Charakteryzuje się ekspansją tzw. kultury zachodniej, zwłaszcza w wydaniu amerykańskim. Niezależnie czy akceptacja tej kultury wynika z jej atrakcyjności czy ze stojącej za nią siły ekonomicznej pozwalającej na efektywny marketing, reklamę, perswazję –efektem jest postępująca uniformizacja i zarazem zanik kultur lokalnych. Te same produkty w tych samych supermarketach, te same pokoje w tych samych hotelach, takie same samochody na zatłoczonych ulicach, takie same hamburgery w tak samo urządzonych MCDonaldach, te same filmy, T-shirty, adidasy, dżinsy, edycje „Playboya”, ta sama obsesja na punkcie równowagi płci, poprawności politycznej, czy w końcu „uniwersalny” język angielski.

15. Ćwiczenie w grupach • USA – hamburgery, frytki, lody, coca-cola; Francja – sery, wykwintne potrawy, wino; Włochy – pizza, potrawy z makaronu, wino; Węgry – gulasz – to narodowe potrawy różnych narodów. Zastanów się – w jaki sposób wzory kulturowe (a więc także przeszłość) pozwala wyjaśniać zamiłowania do takich właśnie potraw w danym kraju.

16. Kontakty międzykulturowe i ich konsekwencje

17. Procesy zachodzące podczas kontaktu z nową kulturą • Enkulturacja • Akomodacja • Akulturacja • Szok kulturowy

18. Enkulturacja • pozyskiwanie wartości, norm, języka, stylów zachowań, dokonujące się przy uwzględnieniu procesu uspołecznienia, jaki miał miejsce w kulturze pochodzenia;

19. Akomodacja • Jest to faza przyswajania reguł komunikacyjnych i interakcyjnych tej kultury, w którą zostało się przeniesionym; • przyswajanie wiedzy obcej kultury, aby w obcej kulturze być zdolnym do działania; • dotyczy takich elementów jak: poznanie nowych znaczeń i nazw (np. żywności czy ubioru), narzędzi pracy i jej organizacji, opanowanie umiejętności poruszania się środkami transportu itp.,

20. Akulturacja • budując na fazie akomodacji, zostają w rezultacie dłuższego pobytu w obcej kulturze stopniowo przejmowane jej wartości, normy, sposób myślenia etc., które są w końcu deklarowane jako „własne”. • AKULTRACJA WSKAZANA: obejmuje ona poznanie idiomów i wyrażeń slangowych, pewnych zwyczajów w pracy • AKULTURACJA PEŁNA: obejmuje akceptację i przyjęcie przez jednostkę nowych norm i wartości, samo-identyfikację ze społeczeństwem przyjmującym oraz uznanie jednostki „za swoją” przez członków społeczeństwa przyjmującego.

21. Modele akulturacji • Integracja • Separacja • Asymilacja • Marginalizacja

22. Integracja • W ramach podtrzymywania i aktywnego tworzenia dwoistości kulturowej jednostka może łączyć w swoim życiu elementy obu kultur, na przykład biegle władać obydwoma językami, posiadać przyjaciół z obu kultur, celebrować święta obchodzone w każdej z nich, przekazywać dzieciom wartości każdej z nich, i kształtować w nich dwujęzyczność i dwukulturowość. • Strategia ta jest uznawana za najlepszą w społeczeństwach pluralistycznych promujących wielokulturowość.

23. Separacja • Polega ona na podtrzymywanie własnej tożsamości kulturowej, przy jednoczesnym ograniczaniu do niezbędnego minimum kontaktów, i elementów codziennego życia pochodzących z kultury przyjmującej. • Często inaczej nazywana jest gettoizacją.

24. Asymilacja • Strategia ta opisuje sytuację odwrotną, w której elementy nowej kultury wypierają w życiu migranta kulturę ojczystą.

25. Marginalizacja • Jest to strategia będąca przeciwieństwem integracji. • Oznacza wykorzenienie z kultury własnej, utratę tożsamości kulturowej, obyczajowości, norm i wartości, przy jednoczesnym braku identyfikacji z kulturą przyjmującą. • Ze względu na naturę tego procesu nazywana jest również dekulturacją.

26. Szok kulturowy • wg G. Hofstede’a to uczucie rozpaczy, bezradności i wrogiego nastawienia wobec nowego środowiska; • Obejmuje funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka, jest rezultatem napotykanych w kulturze przyjmującej trudności, jego istotą jest doświadczanie negatywnych emocji, które kumulując się, owocują pogorszeniem ogólnego samopoczucia i satysfakcji z życia, i co za tym idzie całości funkcjonowania człowieka (Bochner, 1994)

27. Szok zwykle jest… • nagły • krótkotrwały • gwałtowny ale… SZOK KULTUROWY jest DŁUGOTRWAŁY i ma charakter KUMULATYWNY

28. Szok kulturowyjako szok odmienności Kontakt międzykulturowy = Kontakt pomiędzy odmiennościami Różnice = Stres

29. Szok kulturowy - przyczyny • Wielowymiarowa struktura: • Zmiany fizyczne • Zmiany społeczne • Zmiany psychologiczne

30. Zmiany fizyczne • Klimat • Natężenie światła • Mikroorganizmy • Żywność • Rytm życia • Natężenie i rodzaj bodźców wizualnych i dźwiękowych

31. Zmiany społeczne • Zmiana roli i statusu społecznego (często na niższy) • Zamiana roli dorosłego na rolę dziecka • Brak sieci wsparcia społecznego • Zmiany w wymaganiach rodziny

32. Zmiany psychologiczne • Wzrost stresu • Nowe negatywne emocje • Spadek efektywności radzenia • sobie ze stresem • Nieadekwatność dotychczasowych mechanizmów obronnych

33. Rezultaty szoku kulturowego • Zagubienie • Niepewność • Depresja • Niepokój • Bezsilność • Konflikty interpersonalne – złość, nienawiść • Problemy zdrowotne i zaburzenia pod postacią somatyczną

34. Fazy szoku kulturowego wg K. Oberga • euforia – występuje radość wobec nowego, połączona początkowo z przesadną reakcją, ponieważ postrzegane jest tylko to, co wiąże się z (pozytywnymi) oczekiwaniami, • nieporozumienia – część reguł normatywnych kultury docelowej nie zostaje rozpoznana, co wywołuje nieporozumienia, przy czym winę przypisuje się sobie jako osobie nowo przybyłej, • kolizje – skrywane są przyczyny nieporozumień, winę przypisuje się innym, następuje częściowa rezygnacja oraz skłonność do silnego dowartościowania kultury własnej, • akceptacja różnic i usuwanie sprzeczności – występuje dążność do zrozumienia, • akulturacja – następuje daleko idące zrozumienie różnic oraz tendencja do przejmowania zachowań specyficznych dla obcej kultury.

35. Modele szoku kulturowego • Model „U” • Model „J” • Model „W”

36. Model „U” • Na początku dobrostan jednostki w obcej kulturze jest najwyższy • potem systematycznie pogarsza się • by po jakimś czasie znów wrócić do poziomu wyjściowego

37. Model „J” • obrazuje sytuację, w której samopoczucie migranta jest najgorsze na początku, potem zaś systematycznie poprawia się,

38. Model „W” • Symbolizuje on niekończącą się sinusoidę, w którą układa się samopoczucie jednostki, to podnosząc się, to obniżając; • Obejmuje on także proces readaptacji do kultury ojczystej po dłuższym pobycie za granicą.

39. Fazy aklimatyzacji kulturowej Źródło: M. Bartosik- Purgot, Otoczenie w biznesie międzykulturowym, PWE, Warszawa 2006, s. 177-180

40. CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE KOMUNIKACJĘ MIĘDZYKULTUROWĄ • Zakładane podobieństwo • Różnice językowe • Błędne interpretacje sygnałów niewerbalnych • Stereotypy i uprzedzenia • Skłonność do formułowania sądów wartościujących Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa, GWP 2007

41. Umiejętności i kompetencje przydatne menedżerom w trakcie służbowych pobytów za granicą • Kompetencje interpersonalne • Znajomość języka danej kultury • Ciekawość poznawcza w odniesieniu do innej kultury • Tolerancja w stosunku do niepewności i niejednoznaczności • Elastyczność • Cierpliwość • Szacunek dla innych • Empatia kulturowa • Silne poczucie własnego „ja” • Poczucie humoru

42. Literatura • M. Filipiak, Socjologia kultury. Zarys zagadnień, Wyd. UMSC, Lublin 1996, rozdz. 8, Wartości w kulturze, s. 185-205 • M. Golka, Socjologia kultury, Warszawa 2007, rozdz. 3.4, Tożsamość i jej oblicza, s. 112-118 • M. Golka, Socjologia kultury, Warszawa 2007, rozdz. 7.4, Problem wielokulturowości, s. 224-230