Sindirim sistemi ilaçları

1. Sindirim sistemi ilaçları Öğr. Gör Pınar Irmak

2. Gastrointestinal (mide-barsak) kanalını etkileyen ilaçlara sindirim sistemi ilaçları adı verilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

3. Sindirim sistemini etkileyen ilaçlar etki yerlerine ve kullanım amaçlarına göre sınıflandırılırlar. Öğr. Gör Pınar Irmak

4. Peptik Ülsere Etkili İlaçlar • Asit salgılanmasını azaltanlar • Antasidler • Koruyucu tabaka oluşturanlar • Sitoprotektif İlaçlar Öğr. Gör Pınar Irmak

5. Laksatifler-purgatifler • Yumuşatıcı Laksatifler • Kitle oluşturan • Tuz Laksatif • Stimülanlaksatifpurgatifler Öğr. Gör Pınar Irmak

6. Antidiyareik İlaçlar • Opioidler • Adsorbanlar • Parasempatolitikler • Oral rehidratasyon sıvısı Öğr. Gör Pınar Irmak

7. Emetik İlaçlar • Apomorfin • İpeka Öğr. Gör Pınar Irmak

8. Antiemetikİlaçlar • Skopolamin • Antihistaminikler • Nöroleptikler • Trimetobenzamid • Metoklopramid Öğr. Gör Pınar Irmak

9. Mide Ülseri Duodenum ülseri PEPTİK ÜLSER • Patogenez, klinik seyir ve tedaviye cevap farklıdır • Asit ve pepsin ile temas eden yerlerde • Muscularıs mucosa’ya kadar inmeyen yüzeyel doku kaybı-Mukoza Erozyonu • Ortak yönleri • Spontan nedbeleşme • Sık nüks • Herzaman ağrı vb belirti vermez Öğr. Gör Pınar Irmak

10. Ülserin belirtileri • Epigastrik bölgede (karnın üst kısmı) kemirme ve yanma şeklinde ağrı, • Öğün aralarında ağrı, yemek yenince ve antasitlerle ve kusunca geçebilir, • Gece uykudan uyandırabilir, • İstahsızlık, kilo kaybı. Öğr. Gör Pınar Irmak

11. PEPTİK ÜLSER OLUŞUMUNDA ROL OYNAYAN MEKANİZMALAR • HelicobacterPyloriinfeksiyonu, • Artmış HClsekresyonu, • Aside karşı yetersiz kalan mukozal defans mekanizmaları, • Zedeleyici etkenlere karşı direnç/ Zedeleyici etkenler arasındaki denge bozulursa Öğr. Gör Pınar Irmak

12. Zedeleyici Etkenler • HCl • Pepsin ve peptik etkinlik • Refluks (Duodenumdan geri peristaltizm sonucu mideye safra girmesi) • Stazis • NSAİİ, glukokortikoidler (PG sentezinin inhibisyonu) • Kahve, çay, kafein, kolalı içecekler, sigara, • Nikotin; PG sentez inh., vazokonstriktor TBX sentezi Öğr. Gör Pınar Irmak

13. Mukoza direncini oluşturan faktörler • Mukus tabakası • Gastroduodenal h.’lerden HCO3 –Nötralize edici • PG (Asit salgısını frenleyici, sitoprotektif) • Mukus+PG Elektronegatif permeabilite bariyeri • Mukoza kan akımının yeterli olması • Rejenerasyon yeteneği Öğr. Gör Pınar Irmak

14. Duodenum Ülseri • Duodenum bulbusunda • Mukozada ülser, çevresinde inflamatuvar değişiklikler • HP, NSAİİ, Zollinger-Ellison sendromu • Stres ülseri; kronik hastalıklar, akut ağır stres, glukokortikoid ilaç kullanımı • Sigara, alkol • HP, DÜ’nde en sık görülen etkendir • Kronik gastrite, mide kanserine ve MALT (mukozayla ilişkili lenfoid tümöre) neden olur Öğr. Gör Pınar Irmak

15. Tedavide neler yapmalıyız? Ne tür ilaçlar kullanabiliriz? Öğr. Gör Pınar Irmak

16. PEPTİK ÜLSER TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR 1. Asid salgısını azaltan ilaçlar 2. Antasid ilaçlar 3. Mukozada koruyucu tabaka oluşturan ilaçlar 4. Sitoprotektif ilaçlar (Prostoglandin analogları) 5. H. Pylori eradikasyonunda kullanılan antibiyotikler Öğr. Gör Pınar Irmak

17. ASİD SALGISINI AZALTAN İLAÇLAR • Proton pompası inhibitörleri • H2 reseptör antagonistleri • Antimuskarinik ilaçlar • Somatostatinanalogları (Oktreotid) • Gastrin reseptör antagonistleri (Proglumid) Öğr. Gör Pınar Irmak

18. PROTON (H+, K+-ATPaz) POMPASI İNHİBİTÖRLERİ • Gastrik asid sekresyonunun en efektif inhibitörleridir. • Pridin veya benzimidazol analoglarıdır. • Zayıf baz özellikte ve “Ön-ilaç” yapısındadırlar. • Asid ortamda tiofilik sulfenamid veya sulfenik asid bileşiklerine dönüştürülürler • Aktive edilen form proton pompasının sistein-sulfidril grupları ile kovalent bağ oluşturur. • Sonuç olarak pompa molekülü irreversibl olarak inhibe edilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

19. PROTON (H+, K+-ATPaz) POMPASI İNHİBİTÖRLERİ Klinik kullanımda olan proton pompa inhibitörleri: • Omeprazol • Lansoprazol • Pantoprazol • Rabeprazol • Esomeprazol Öğr. Gör Pınar Irmak

20. PPİ FARMAKOKİNETİK ÖZELLİKLERİ • Düşük pH’da stabil değillerdir. • Barsakta-açılan kaplamalı (enteric-coated) kapsül veya tablet şeklinde formüle edilmişlerdir. • Genel olarak karaciğerde metabolize edilir. • Plazma yarılanma ömrü 1-2 saat olmakla birlikte etki süresi uzundur. • İlaçlar yemek öncesi veya yemek arasında alınmalıdır. • Asid-supresyonu yapan ilaçlarla birlikte kullanılmaz. Öğr. Gör Pınar Irmak

21. YAN ETKİLERİ VE İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ • Yan etkileri genel olarak sık değildir. • Bulantı, kusma, karın ağrısı • Diyare veya konstipasyon • Myopati, artralji, baş ağrısı, ciltte döküntü,atopik gastrit • Kronik tedavi vit. B12 eksikliği yapabilir. • Hipergastrinemi hastaların %5-10’da görülebilir. • GİS’deki bakteri sayısını artırabilirler. • Sitokrom P450 enzimlerini inhibe eder ve birlikte kullanılan bazı ilaçların yıkımını azaltabilir. • Benzodiazepinler • Varfarin • Fenitoin Öğr. Gör Pınar Irmak

22. TERAPÖTİK KULLANIMLARI • Gastrik ve duodenal ülserler (HP, selim) • Gastro-özofageal refluks (refluks özofajiti) • Zollinger-Ellison sendromu • NSAI ilaç ilişkili ülserlerin önlenmesinde • Aşırı asit salgılanması ile ilişkili dispepsilerde Öğr. Gör Pınar Irmak

23. HİSTAMİN H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ • H2 reseptörler üzerinde histaminin kompetitif antagonistleridir. • Histaminin midedeki asid salgılatıcı etkisini bloke ederler. • Yapıca histamine benzerler. • Bu grupta yer alan ilaçlar: • Simetidin • Ranitidin • Famotidin • Nizatidin HİSTAMİNERJİK H2 RESEPTÖR BLOKÖRLERİNİN KİMYASAL YAPISI Öğr. Gör Pınar Irmak

24. H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ • Stimüle edilmiş asid sekresyonu ile birlikte bazal ve nokturnal asid sekresyonunu da efektif şekilde bloke ederler. • Nokturnal asid sekresyonunu (bazal parietal hücre aktivitesini gösterir) efektif olarak bloke edebilmeleri klinik olarak çok önemlidir. Öğr. Gör Pınar Irmak

25. H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN FARMAKOKİNETİK ÖZELLİKLERİ • Oral yoldan absorbsiyonu iyidir. • Serum konsantrasyonu 1-3 saat içinde pik düzeye ulaşır. • %10-35 oranında karaciğerde metabolize edilir. • Böbrekler yoluyla itrah edilir. • Kreatininklerensi azalmış hastalarda doz azaltılmalıdır. • Oral, i.v. veya i.m. yoldan kullanılabilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

26. H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN TERAPÖTİK KULLANIMLARI • Peptik ülser • Zollinger-Ellison sendromu ve diğer aşırı salgılanma durumları (Sistemik mastoidoz, bazofilik lösemi). • Asid-aspirasyon sendromu (Mendelson sendromu) • Gastroözofageal refluks hastalığı • Stres ülseri ve kanama • Karsinoid sendrom • Simetidin’in “antiandrojenik” etkisi nedeniyle over veya adrenal korteks kaynaklı androjenlerin aşırı salgılanmasına bağlı hirsutizmin tedavisinde. Öğr. Gör Pınar Irmak

27. H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN YAN ETKİLERİ • Diyare veya konstipasyon • Baş ağrısı, uyuşukluk, yorgunluk, kas ağrısı • Konfüzyon, deliryum, halüsinasyon • Erkekde jinekomasti • Kadında galaktore • Trombositopeni Öğr. Gör Pınar Irmak

28. ANTİMUSKARİNİK İLAÇLAR • Parietal hücreler üzerindeki muskarinik M3 ve histaminositler ve G hücreleri üzerindeki muskarinik M1 reseptörlerini bloke eden ilaçlardır. • Asid ve pepsin salgısını azaltırlar. • Midenin boşalma süresini uzatırlar ve antispazmolitik etkileri (ağrıyı azaltır) bulunur. • Pirenzepin ve telenzepin gibi M1 reseptörlerini spesifik olarak bloke eden “gastroselektif” ilaçlar klinik üstünlükleri bulunmadığı için günümüzde çok fazla kullanılmazlar. Öğr. Gör Pınar Irmak

29. ANTASİD İLAÇLAR • Mide asidini nötralize eden, lokal etkili ilaçlardır. • “Rebound asid salgılanmasına” neden olurlar. Önlemek için mide pH’ı 3-5 arasında tutulmalıdır. • Astrenjan (protein çöktürücü etki) ve Demulsent (ülser yüzeyine yapışma) etkileri vardır. • Ülser nedbeleşmesini hızlandırmak, ağrısını gidermek ve nüksü önlemek amacıyla kullanılırlar • Kullanılan metalin türüne ve sistemik etkilerinin varlığına göre sınıflandırılırlar. Öğr. Gör Pınar Irmak

30. ANTASİD İLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI • Lokal Etkili Antasidler Aluminyum Bileşikleri Magnezyum Bileşikleri Kalsiyum Bileşikleri • Sitemik Etkili Antasidler Sodyum Bikarbonat Öğr. Gör Pınar Irmak

31. ALUMİNYUM BİLEŞİKLERİ • Asid bağlama kapasiteleri ve hızları en düşük olan zayıf antasidlerdir. • Al(OH)3 + 3 HCl AlCl3+ 3 H2O AlCl3 , besinlerdeki fosfatı bağlayarak absorbsiyonunu engeller (Hipofosfatemi). • Böbrek yetmezliğinde gelişebilen “Hiperfosfatemi” ve “nefrolitiyazis” tedavisinde kullanılırlar. • Konstipasyon yapabilirler. Öğr. Gör Pınar Irmak

32. MAGNEZYUM BİLEŞİKLERİ • Asid bağlama kapasiteleri ve hızları daha fazladır. • Şiddetli diyare yapıcı etkileri bulunur. • Böbrek yetmezliği olan hastalarda hipermagnezemi ve buna bağlı SSS’de yan etkiler (çizgili kas felci, depresyon, koma). • Çeşitli Magnezyum Bileşikleri: • Magnezyum oksid ve hidroksid • Magnezyum karbonat • Magnezyum fosfat • Magnezyum trisilikat • Magaldrat • Hidrotalsit Öğr. Gör Pınar Irmak

33. KALSİYUM BİLEŞİKLERİ • Antasid olarak sadece “kalsiyum karbonat” kullanılır. • En ucuz antasid ilaçtır. • Etkisi çabuk başlar ve uzun sürer. • Konstipasyon yapar. • En fazla “rebound asid salgılanmasına” yol açan antasidtir. • Lokal etkili antasidler içinde en fazla absorbe edilen. • Hiperkalsemi, hiperkalsiüri yapabilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

34. SODYUM BİKARBONAT • Etkisi en çabuk başlayan, çabuk gelişen fakat kısa süren bir antasiddir. • Sistemik etkilerinin bulunması en önemli sakıncasıdır (metabolik alkaloz ve Na+ yüklenmesi) • Halen diğer antasidlere ufak dozlarda eklenerek kombine şekilde kullanılır. • Sodyum bikarbonat yerine Sodyum sitrat da kullanılabilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

35. ANTİASİTLERİNTERAPÖTİK KULLANIMLARI • Peptik ülser • Gastro-özofagealrefluks • Zollinger – Ellison sendromu • Stres ülser (akut erozyonlu gastrit) • Ülser kaynaklı mide-duedonum kanamalarında • Asid-aspirasyon (Mendelson) sendromunun proflaksisi • Kronik böbrek yetmezliğinde gelişen hiperfosfateminin tedavisinde Öğr. Gör Pınar Irmak

36. ANTASİDLERİN YAN ETKİLERİ (1) • En sık görülen konstipasyon (Al, Ca) veya diyaredir (Mg) • Rebound asid salgılanması • Sistemik yan etkiler Alkaloz, Sodyum yüklenmesi, Hipofosfatemiye bağlı osteomalazi • Diyaliz hastalarında görülen diyaliz demansı • Böbrek yetmezliği olanlarda SSS’de depresyon ve kas felci Öğr. Gör Pınar Irmak

37. ANTASİDLERİN YAN ETKİLERİ (2) • Süt-alkali (Burnett sendromu) sendromu • Teratojenik etki potansiyeli (Al ve Mg bileşikleri) • Birlikte kullanıldıklarında bazı ilaçların mideden absorbsiyonunu azaltırlar: • Tetrasiklinler • Fluorokinolonlar • Varfarin • Demir bileşikleri • Kinidin • Digoksin • Klorpromazin • İzoniazid Öğr. Gör Pınar Irmak

38. P.Ülser Tedavisinde Amaç • Asit salgılanmasını bloke etmek • Ortamdaki asidi nötralize etmek • Koruyucu tabaka oluşturmak • H.Pylori’yi ortadan kaldırmak Öğr. Gör Pınar Irmak

39. MUKOZADA KORUYUCU TABAKA OLUŞTURAN İLAÇLAR • Sukralfat • Kolloidal Bizmut Bileşikleri • Karbenoksolon Sodyum Öğr. Gör Pınar Irmak

40. SUKRALFAT(Aluminyum Sukroz Sulfat) • Nekrotik ülser tabakasına bağlanarak asid, pepsin ve safraya karşı koruyucu bir tabaka oluşturur. • Safra asitlerini absorbe eder • Endojen prostoglandin sentezini stimüle eder • Daha çok dudenal ülser tedavisinde efektif • Aktif hale geçebilmesi için düşük pH gerekir • Yemeklerden 1 saat önce ve gece yatarken Öğr. Gör Pınar Irmak

41. KOLLOİDAL BİZMUT BİLEŞİKLERİ • Peptik ülser yüzeyindeki proteinli eksuda ile birleşerek koruyucu tabaka oluşturur. • Remisyon daha uzun sürer. • Bakterisid etkisi bulunur. • Yan etkisi: • Nörotoksik bir maddedir, ensefalopati yapabilir • Feçesi ve dili siyaha boyar. • Böbrek yetmezliğinde ve gebelerde kullanılmaz Öğr. Gör Pınar Irmak

42. KARBENOKSOLON SODYUM • P.ülser tedavisinde kullanılabilir • İntestinal mukusun sekresyon ve viskositesini • Mineralokortikoid benzeri yan etkiler • HT • Sıvı retansiyonu • Hipokalemi Öğr. Gör Pınar Irmak

43. PROSTAGLANDİN ANALOGLARI:MİSOPROSTOL • Parietal hücreler üzerindeki EP3 reseptörlerine bağlanır • “Sitoprotektif” etkisi mevcuttur • Bazal, nokturnal ve uyarılmış asid salgılanmasını inhibe ederler. • NSAI ilaçların neden olduğu gastrik-mukozal hasarı önlemek için kullanılırlar. Öğr. Gör Pınar Irmak

44. MİSOPROSTOL • PGE1 analoğudur. • NSAI ilaç kullanan hastalarda kullanılır. • Günde 4x200 mg dozunda kullanılır. • En önemli yan etkisi diyaredir. • Gebelikte kontrendikedir. Öğr. Gör Pınar Irmak

45. HelicobacterPylorii ENFEKSİYONUNUN TEDAVİSİ • Gram negatif bir basildir. • Gastrit Mide ve duedonum ülserleri Gastrikadenokarsinoma Gastrik B-hücreli lenfoma Öğr. Gör Pınar Irmak

46. Öğr. Gör Pınar Irmak

47. LAKSATİF VE PÜRGATİFLER • Feçesin yumuşamasını sağlayarak defekasyon sırasında atılmasını kolaylaştıran ilaçlara laksatif, feçesin sulu kalmasını sağlayan ve istem dışı olarak hızlı bir şekilde atılmasına neden olan ilaçlara da pürgatif (müshil, katartik) adı verilir. Öğr. Gör Pınar Irmak

48. Yumuşatıcı Laksatifler: • ■ Sıvı vazelin, • ■ Bitkisel sıvı yağlar: Zeytin yağı, pamuk yağı, • ■ Dioktil sodyum sülfosüksinat. Öğr. Gör Pınar Irmak

49. Kitle Oluşturan Laksatifler: • ■ Metilselüloz, • ■ Agar, • ■ Kepek. Öğr. Gör Pınar Irmak

50. Tuz LaksatifPürgatifler: • ■ Mg SO4 • ■ Mg-Sitrat. • ■ Na2SO4 Öğr. Gör Pınar Irmak