IMPLEMENTACJA FUNDUSZY UNIJNYCH A ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE W POLSCE

2. Konferencja „Europejska polityka spójności jako czynnik wzrostu i wyrównywania różnic rozwojowych” Panel III IMPLEMENTACJA FUNDUSZY UNIJNYCH A ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE W POLSCE Krzysztof Hetman Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Warszawa, 17 lipca 2008 r.

3. PKB 2005 na mieszkańca w województwach (wg parytetu siły nabywczej) UE-27 = 100 Polska ogółem: 54,6 w 2007 r.; 52,4 w 2006 r.; 51,3 w 2005 r. (11,5 tys. euro) Źródło: Eurostat W 2005 r. najwyższy poziom PKB pc w relacji do średniej UE-27 – woj. mazowieckie (81,2%), a najniższy – województwa Polski wschodniej (poniżej 40%) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

4. Zróżnicowanie regionalne w UE Wskaźnik zróżnicowania regionalnego PKB per capita obliczony przez Eurostat dla 2005 r. wynosił dla Polski 19,4%, był niższy od średniego dla UE-27 (29,2%) i niższy niż w kilku innych krajach członkowskich, takich jak Francja, Republika Czeska, Węgry, Rumunia czy Słowacja; podobnie jak w wielu krajach, wykazywał tendencję rosnącą na przestrzeni kilku ostatnich lat. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

5. Konwergencja zewnętrzna regionów Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

6. Dynamika wzrostu gospodarczego regionów Dynamika PKB regionów w okresie przed- i poakcesyjnym Źródło: GUS, obliczenia własne Wyższe tempo rozwoju województw najbogatszych, zwłaszcza w okresie członkostwa Polski w UE, przyczyną wzrostu zróżnicowania pomiędzy województwami w zakresie PKB per capita. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

7. Różnice w poziomie rozwoju gospodarczego województw w 2005 roku (PKB pc Polski=100) Źródło: GUS Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

8. Udział w PKB Polski grup województw: 5 najbogatszych i 5 najbiedniejszych Źródło: GUS, obliczenia własne W  strukturze tworzenia PKB widoczna jest wyraźna tendencja do wzrostu udziału 5 najbogatszych województw i spadku udziału 5 najbiedniejszych regionów. Zjawisko postępującej koncentracji w generowaniu dochodów występuje w wielu krajach. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

9. Sytuacja na rynku pracy Wskaźnik zatrudnienia i stopa bezrobocia w województwach w IV kwartale 2007 r. Źródło: GUS Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w ostatnich latach przyczyniło się do znaczącej poprawy sytuacji na rynku pracy. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

10. Sytuacja na rynku pracy Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca Źródło: GUS W 2006 r. największa wartość nakładów na 1 mieszkańca przypadała w mazowieckim (prawie 6,5 tys. zł w 2006 r.), a najmniejsza – w lubelskim (ponad 2,2 tys. zł), przy czym zróżnicowanie w zakresie tego miernika wykazywało lekką tendencję malejącą. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

11. Wskaźniki konkurencyjności regionów Nakłady na działalność badawczo-rozwojową Źródło: GUS Nakłady na B+R na 1 mieszkańca istotnie wzrosły (ze 119 zł do 155 zł), ale ich udział w PKB zmienił się nieznacznie. Zwraca uwagę ich znaczna koncentracja terytorialna – dwa województwa: mazowieckie i małopolskie ponosiły ponad połowę łącznych nakładów Polski (udział mazowieckiego wynosił 41,8%, małopolskiego – 12,3%). Udział kolejnych województw wielkopolskiego i śląskiego był daleko mniejszy i nie sięgał 10%. Udziały województw Polski wschodniej (za wyjątkiem podkarpackiego) nie przekraczały 1%. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

12. Wskaźniki konkurencyjności regionów Spółki z udziałem kapitału zagranicznego na 10 tys. ludności Źródło: GUS W latach 2003-2006 nastąpił wzrost liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego Najwięcej spółek z udziałem kapitału zagranicznego w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców było w woj. mazowieckim (43,2), lubuskim (24,9), zachodniopomorskim (23,6) i dolnośląskim (20,8). Różnica między skrajnymi wartościami wskaźnika wynosiła 1 do 10,8 i kształtowała się na poziomie zbliżonym do odnotowanego w roku 2003. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

13. Zjawiska społeczne W zakresie zjawisk demograficznych w latach 2004-2007 widoczna była kontynuacja procesów zapoczątkowanych w latach 90-tych, z tendencją do intensyfikacji niektórych z nich: • wzrost populacji w regionach wysokorozwiniętych, utrzymująca się wysoka emigracja za granicę zubażająca zasoby ludzkie polskich regionów, zwłaszcza w grupach społeczno-zawodowych istotnych dla rozwoju rynków pracy (ludność w wieku produkcyjnym mobilnym, fachowcy), • pogarszanie się niekorzystnych relacji pomiędzy poszczególnymi grupami wieku ludności, będące m. in. konsekwencją niżu demograficznego z lat 90-tych, starzenie się zasobów siły roboczej oraz wzrost odsetka osób w wieku emerytalnym. • Niepokojąca jest widoczna kumulacja negatywnych zjawisk w regionach słabo rozwiniętych gospodarczo, które oddają część swoich zasobów ludzkich na rzecz innych regionów, nie tylko polskich. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

14. Udział województw w realizacji projektów Projekty realizowane w ramach polityki spójności Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy projektów MRR Na dwa województwa: mazowieckie i śląskie przypadało prawie 31% wartości projektów i tyle samo dofinansowania wspólnotowego. Ta grupa regionów powiększona o 2 kolejne duże województwa: dolnośląskie i wielkopolskie, realizowała prawie 48% projektów, wykorzystując ponad 49% wsparcia unijnego. Można stwierdzić, że koncentracja absorpcji wsparcia unijnego w przybliżeniu odpowiada koncentracji generowania produkcji. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

15. Udział województw w realizacji projektów Realizowane projekty i dofinansowanie wspólnotowe w przekroju województw Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy projektów MRR Generalnie widoczny jest mniejszy udział województw Polski wschodniej oraz małopolskiego i opolskiego w wartości projektów i dofinansowaniu do nich w stosunku do zamieszkującego je odsetka ludności. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

16. Dofinansowanie unijne na 1 mieszkańca Intensywność wykorzystania środków unijnych Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy projektów MRR Dofinansowanie w 5 najwyżej rozwiniętych województwach wyniosło 1424 zł per capita (115,6% średniej krajowej), natomiast w województwach Polski wschodniej 957 zł tj. 77,7% średniej. Oznacza to, iż w okresie 2004 – 2007 relatywnie więcej środków pomocowych trafiało do regionów o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

17. Realizacja projektów w ramach polityki spójności w województwach Źródło: Obliczenia własne na podstawie bazy projektów MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

18. Wpływ funduszy unijnych na gospodarki regionalne Fundusze UE w relacji do PKB (średnia w latach 2004-2015) Źródło: „Badanie wpływu NPR….”, dr T. Kaczor, R. Socha (IBnGR, Prevision), kwiecień 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

19. Zróżnicowania na linii miasto-wieś Obszary wiejskie zamieszkuje: • 38,8% ogólnej liczby mieszkańców w Polsce • 34,5% ludności w krajach członkowskich przyjętych w 2004 r. • 15,5% ludności UE-15 • Wzrasta liczba ludności na obszarach wiejskich, głównie położonych blisko dużych aglomeracji miejskich. • Na obszarach wiejskich rośnie grupa osób aktywnych zawodowo, w tym pracujących, ale dynamika korzystnych zmian na tych obszarach jest słabsza niż na obszarach miejskich. • W latach 2003-2006 poziom wykształcenia pracujących na wsi, zarówno w rolnictwie, jak i poza nim, wzrastał w tempie szybszym niż w miastach, ale nadal odbiegał on znacznie od poziomu w mieście (w 2006 roku 19,3% mieszkańców miast posiadało wykształcenie wyższe; w regionach wiejskich wskaźnik ten wynosił 6,7 %). • Na obszarach wiejskich zaledwie 37,2% dzieci w wielu 3-6 lat uczęszczało do przedszkoli; w mieście wskaźnik ten w 2006 r. wynosił 70,4%. • W latach 2000-2006 odnotowano wzrost wyposażenia obszarów wiejskich w Polsce w wybrane elementy infrastruktury technicznej, jednak nadal zauważalna jest duża dysproporcja pomiędzy stopniem wyposażenia obszarów wiejskich i miejskich w sieć wodociągów czy kanalizacyjną. • Występują znaczące różnice regionalne w zakresie poziomu rozwoju infrastruktury społecznej – niedostateczna sieć zwłaszcza placówek kulturalnych, turystycznych, ale także szkół, placówek opiekuńczych i służby zdrowia. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

20. Realizacja polityki spójności poprzez zmniejszanie zróżnicowań regionalnych Decentralizacja programowania i wdrażania programów operacyjnych • W ramach NPR 2004 – 2006: wszystkie fundusze i programy zarządzane centralnie, konsolidacja instytucji zarządzających w MRR ułatwiająca koordynację działań; • W ramach NSRO 2007 – 2013: zarządzanie przez struktury regionalne (wzrost roli samorządów regionalnych): • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych o wartości 16,6 mld euro (tj. 24,9% całości środków UE w NSRO), • komponent regionalny w PO Kapitał Ludzki (ok. 6 mld euro; 8,9% całości środków w NSRO); • Ponadto - dodatkowe wsparcie dla najbiedniejszych województw: • PO Rozwój Polski Wschodniej (2,3 mld euro; 3,4% całości środków UE w NSRO). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

21. Uwagi końcowe • W okresie członkostwa Polski w UE (2004-2005), w większości województw tempo wzrostu znacznie przyspieszyło w stosunku do lat poprzednich; wszystkie województwa zmniejszyły w tym okresie dystans do średniej unijnej w zakresie PKB per capita; największego postępu w zakresie konwergencji zewnętrznej dokonały województwa z grupy wysoko rozwiniętych. • W okresie realizacji NPR zwiększało się zróżnicowanie między polskimi regionami w zakresie poziomu rozwoju ekonomicznego. Natomiast szereg pozytywnych tendencji występowało w obszarze rynku pracy oraz materialnych warunków życia ludności. • Udział województw Polski wschodniej w wartości projektów i dofinansowaniu wspólnotowym jest mniejszy niż zamieszkujący je odsetek ludności.Z kolei wskaźnik ilości projektów na 100 tys. ludności jest wyższy w województwach Polski wschodniej, ale to w dużej mierze projekty o niskiej wartości. • Środki unijne mają rosnące znaczenie na poziomie jednostek samorządu terytorialnego (realizują one ponad 40% wartości projektów ogółem i wykorzystują ponad 46% dofinansowania UE). • Zróżnicowanie między województwem najbogatszym a najbiedniejszym (licząc według PKB na 1 mieszkańca) w 2005 r. wynosiło 2,32(w 2003 r. - 2,20, a w 2000 r. - 2,16). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

22. Wyzwania na przyszłość • Tworzenie warunków rozwoju endogenicznego regionów, tak aby przyspieszyć tempo doganiania regionów europejskich • Oddziaływanie na rozwój miast jako ośrodków wzrostu oraz poprawa dostępności komunikacyjnej dla obszarów otaczających • Zmniejszanie zróżnicowania w poziomie życia miasto-wieś, zwłaszcza poprzez stymulowanie rozwoju usług na obszarach wiejskich • Wzmocnienie współpracy z krajami sąsiadującymi z Polską, w tym zwłaszcza z regionami przygranicznymi • Wzrost absorpcji środków unijnych w regionach biedniejszych, w tym w zakresie infrastruktury, w celu łagodzenia zróżnicowań międzyregionalnych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

23. Ministerstwo Rozwoju Regionalnegoul. Wspólna 2/4www.mrr.gov.plwww.funduszestrukturalne.gov.pl Dziękuję za uwagę