Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika?

1. Polska a Europa. Kontynuacje i zmiany. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Paweł B. Sztabiński (IFiS PAN/CBPNiSzW UW) WARSZAWA 13 stycznia 2010

2. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Przyczyny odmów (Stoop 2005): • Związane z sondażem: wyobrażeniami o sondażach i konkretnym sondażem • Związane z racjami osobistymi: konieczność poświecenia czasu, wysiłek, podeszły wiek, stan zdrowia itp.

3. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Badania: • 15 IDI z osobami, które kategorycznie odmówiły udziału w ESS4 • Osoby pracujące lub uczące się, w wieku 18-42 lata, z wykształceniem co najmniej średnim • Rekrutacja telefoniczna • Aranżacja: rozmowa na temat tego, co myślą o badaniach ankietowych, o ankieterach i dlaczego uczestniczyli lub nie uczestniczyli w badaniu ESS • Wynagrodzenie: 150 zł • Miejsce: mieszkanie lub laboratorium • Termin realizacji: 7 marca – 19 maja 2009

4. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Deklarowany stosunek do sondaży: • Negatywny: • „Nie mają one zbytniego sensu. Mogą być one przekłamane. Nie interesuje mnie wynik sondażu /…/ Nie biorę w nich udziału (1. K, 25, wyższe, nauczycielka) • „Bo ja nie lubię brać udziału w czymś takim. Raczej nie biorę udziału w ankietach.” Ale ostatnio uczestniczył w sondażu: „Jakaś firma z Holandii ma wejść i hipermarket budowlany mają budować na Śląsku. Zlecili ankietę aby się zorientować w jakich marketach właściciele firm lubią robić zakupy. /Ankieterka/ Wiedziała, że robię w branży budowlanej. Temat był taki i to mnie zainteresowało. Gdyby to było na jakiś inny temat to nie poświęcił bym jej czasu”. (2. M, 37, średnie, właściciel firmy) • „Jestem do tego źle nastawiony. /…/ Ludzie niechętnie się zgadzają. Ja również jestem niechętny. Chodzi głównie o ankiety w stylu badania produktów – coś takiego mnie nie interesuje”Ale: „Nie odmówiłbym gdyby chodziło o sondaż wyborczy”(8. M, 25, wyższe, brygadzista)

5. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Deklarowany stosunek do sondaży: • Obojetny • „Nie to, że powinnam /brać udział w sondażach/, ale jak chcę to oczywiście one mi dają możliwość wypowiedzenia się. Ale mam mało czasu i może mi się nie chcieć najzwyczajniej poświęcać go na sprawy mniej ważne” (5. K, 29, wyższe, własna działalność) • „Nie jestem ani specjalnie za, ani przeciwko /badaniom/. /…/ Nie migam się, ale nie jestem chętna – podchodzę do tego beznamiętnie”. Uważa, że należy brać udział w sondażach, ale o sobie mówi: „Nie mam czasu, często wyjeżdżam. U mnie są zawsze góry i narty. Jak tylko jest kilka dni, to muszą być” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy) • „Jeśli to nie wymaga zbytniego zaangażowania, czasowego przede wszystkim, bo porozmawiać można, tylko najgorzej umówić się, zgrać czasowo /…/ Jestem raczej na tak”. Ale w dalszej części wywiadu mówi: „Generalnie jak słyszę: ankieta, to myślę: „nie, dziękuję”. /.../ Każdy ma swoje życie, problemy, sprawy i nie zawsze ma ochotę w danej chwili o jakiejś dupereli rozmawiać” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa). • „Ja jestem raczej przeciwnikiem”. Ale w dalszej części, pytana wprost o stosunek do badań, odpowiada: „Nie mam zadania. Nie jest ani pozytywny, ani negatywny”. (13. K, 38, średnie, prac. handlu).

6. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Deklarowany stosunek do sondaży: • Pozytywny • „Generalnie pozytywny. Moim zdaniem jest to ciekawe i ważne w ogóle. Pewnie te wyniki mogą być też przydatne komuś, dlatego uważam że powinno się raczej brać udział w badaniach. Mogą być przydatne” (7. M, 42, średnie, prac. transportu) • „/Badania/ Pomagają. Można określić, jak żyje się ludziom. Ci co przeprowadzają badania chcą się dowiedzieć co się zmienia w kraju. To jest ważne. /…/ Jeżeli ktoś do mnie zadzwoni i się umówi, to mogę sobie zarezerwować czas” (4. M, 18, średnie, uczeń) • „Do sondaży naukowych i społecznych, jestem do nich przekonany. One przynoszą skutek. Problem jest z badaniami konsumenckimi” (10. M, 25, średnie, robotnik). • „/stosunek do sondaży/ Pozytywny. Ale udział niekoniecznie. Lubię po prostu jak one są i oglądać wyniki. /…/ /proponowano mi udział/ Kilkanaście razy. Od polityki, po kablówkę. Praktycznie zawsze wyrzucałem ankietera” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu) • „Pozytywny jeśli nie wymaga ode mnie osobistego zaangażowania na poziomie konieczności. Gdybym musiała wypełnić taką ankietę raz na rok, kwartał, to stosunek byłby bardzo negatywny” (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm)

7. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Zainteresowanie wynikami sondaży • „Co mi da informacja, że ileś procent pali papierosy, a ileś nie?” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „Nie interesuje mnie to i nie zwracam na to uwagi” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny) • „Tak żeby bardzo się tym interesować, to nie. Czasami się zapoznaje z tym. Ostatnio były wyniki wzrostu bezrobocia, czy jakiś spraw gospodarczych. To dotyczy również mojej firmy” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „Czytam to, ale zaraz mi to ucieka. Nie koduję tego i nie pamiętam. Nie czytam sondaży politycznych” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „To nie jest tak, że śledzę z zapartym tchem. Nie. To jest raczej tak z ciekawości, komu jak idzie i jakie prognozy przewidują” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny) • „Jak słyszę w wiadomościach, to tylko patrzę. Nie interesowałam się tym” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Gdy słyszę w telewizji, to mnie zainteresują, ale nie szukam” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny) • „Może jakoś szczególnie to nie /nie interesuje się/, ale jak coś pokazują, czy piszą, to oczywiście że spojrzę” (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny) • „Nie interesuje się wynikami. Chyba, że jest to coś, co jest mi potrzebne w mojej pracy” (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm, stos. pozytywny)

8. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Wiarygodność wyników • Prawdziwość odpowiedzi • „Teoretycznie jest to badanie opinii, ale ludzie mogą kłamać. Potem podają w telewizji, że ileś procent za kimś głosowało, a to nie jest prawda. To jest bez sensu. Nie interesują mnie badania procentowe – nie wierze w nie” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „Ludzie nie przywiązują do tego /co mówią podczas badania/ uwagi. Jest to anonimowa ankieta i czasami człowiek powie cokolwiek, a nie zawsze to, co myśli. W różnym czasie ludzie mogą mieć też inne przekonania, pod wpływem, choćby tego, co mówią w telewizji” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny ) • Reprezentatywność • „Robią sondaż na 100 osobach i mogą trafić na 100 takich, które są za jedną partią. Te wyniki będą przekłamane” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „/Wyniki/ Nie są takie w pełni miarodajne, bo to w zależności od miasta, ludzi i przedziału wiekowego. W jakimś zupełnie odległym zakątku na wschodzi Polski może to zupełnie inaczej wyglądać niż na zachodzie” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny)

9. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Wiarygodność wyników (cd.) • Warsztat • „Czasami tak /wierzę/, czasami nie. Zależy jakie pada pytanie. Czy to jest tak zawsze dobrze wszystko zrobione? /…/ Myślę, że są bardziej i mniej wiarygodne firmy” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny) • „W sumie to pewnie zależy… no bo zależy jak to /badania/ jest robione. Ale chyba tak /mam zaufanie do wyników/” (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny) • Manipulowanie wynikami • „Nie wiem czy te dane nie będą fałszowane. Żeby potwierdzić coś co jest zaplanowane” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „I tak pokażą, co mają pokazać” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny) • „Politycznym nie ufałam. Takie w gazecie o innych sprawach nie mają interesu, żeby nas oszukać. W wyborcze sondaże nie wierzę. Uważam, że polityka rządzi się swoimi prawami i wszystko jest tam ukartowane” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „Wierze im. Dlaczego miałoby to być fałszowane?” (10. M, 25, średnie, robotnik, stos. pozytywny) • „Nie zawsze, ale w większości się zgadza /…/ W Rosji nie żyjemy, więc tutaj się wyników nie fałszuje” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny)

10. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Anonimowość • Literalna (łączenie odpowiedzi z danymi osobowymi) • „Na pewno nie są anonimowe” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny) • „Wierzę /w anonimowość/. Inaczej bym się nie spotkała” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „I tak i nie. Gdyby ktoś chciał dociec, kto brał udział w badaniu z imienia i nazwiska, to jest to wykonalne” (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm, stos. pozytywny) • „Nigdy nie ma 100% pewności. /Ludzie/ Powinni brać /udział w surveys/, ale powinni też uważać na to co mówią. Znam przypadki, które oficjalnie były utajnione, że zapukają panowie w garniturach” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny) • Psychologiczna (poczucie anonimowości) • „To jest anonimowe. Ale nie czuję się anonimowa. Znacie moje nazwisko, mamy, adres, kod, telefon, więc chyba nie jestem anonimowa” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny)

11. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Prywatność • Prywatność mieszkania • „Ankieta ankietą, ale kąty można przejrzeć. /…/ Niewiele obcych osób wpuszczam. Tyle co z gazowni, ale niechętnie. /…/ „Do domu ankietera nie wpuszczę bez względu na legitymację. To jest moje miejsce prywatne” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny) • „Jak obca osoba wchodzi, to obserwuje wszystko, co mamy, jak mamy i nas ocenia na tej podstawie”(14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny) • „Nie, ja tak nie mam. Nawet jak są sprawy drugiego filaru, nawet z ubezpieczeniem, to jest dla mnie łatwiej, jak ktoś do mnie wpadnie i się umówi”(13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Nie mam z tym problemów. Mój dom jest otwarty” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „Rzadko jestem w domu i chcę ten czas mieć dla siebie. /Ankieterzy/ źle podchodzą do sprawy. My jesteśmy zabiegani, nie mam czasu się w domu umawiać, trzeba mnie na mieście łapać” (5. K, 29, wyższe, własna działalność, stos. obojętny)

12. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Prywatność • Prywatność opinii • „Nie wstydzę się tego co mówię – nie mam z tym problemu” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny) • „Niewiele takich jest spraw, o których nie chciałbym rozmawiać” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „Nie mam z tym problemu. Nie mam nic do ukrycia” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „Nie mam oporów. Mogę rozmawiać o wszystkim” (10. M, 25, średnie, robotnik, stos. pozytywny)

13. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Prywatność • Tematy osobiste (pytania wzbudzające niepokój) • „Czy mam telewizor, jaki telewizor, kiedy kupiłam, kiedy go sprzedam, ile mam metrów mieszkania, czy mam kredyty, to nie powinno to kogoś obchodzić. Nikt się ze mną nie dzieli takimi informacjami i ja się o to nikogo nie pytam” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • Jeśli chodzi o typowo prywatne sprawy to nie chciałbym, aby ankieter je ode mnie wyciągał” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „Życie prywatne, intymne. Jeśli chodzi o dochody i co mam w domu, to też nie byłbym chętny na tego typu odpowiedzi. Nie lubię dzielić się niektórymi rzeczami. To jaki mam jogurt w lodówce, to moja sprawa. Dla firm ma to znaczenie, ale dla mnie nie” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny) • „Mogą być wstydliwe tematy” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Chyba, że o pieniądzach, to już nie jest bezpieczne” (5. K, 29, wyższe, własna działalność, stos. obojętny)

14. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Bezpieczeństwo osobiste • „Nie wpuszczam ankieterów do domu. Żyjemy w państwie pełnym agresji, włamań, brak zaufania do innego człowieka. Nie wiem kim jest ankieter /…/ Nie wiem, czy ktoś mnie tam nie zamorduje, okradnie” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „Miałem opory przed wpuszczeniem pani, szczerze mówiąc. Nigdy do końca nie wiadomo” (2. M, 37, średnie, właściciel firmy, stos. negatywny) • „Gdyby ktoś przyszedł z ulicy niezapowiedziany, nie umówiony, to pomimo identyfikatora, jakiejś legitymacji, nie wpuściłabym” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny)

15. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Instytucja prowadząca badanie: PAN • Reakcje pozytywne • „Polska Akademia Nauk to jest dla mnie poważna instytucja. /../ Jest to prestiżowa instytucja i w takich badaniach można z nimi działać. Tak samo jak OBOP. Prywatne firmy, co przychodzą do mnie w sprawie mrożonek, to jest kpina – one to robią tylko dla siebie” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny) • „PAN robił, się doczytałam. Dlatego nie miałam nic przeciwko” (5. K, 29, wyższe, własna działalność, stos. obojętny) • „/Badanie przeprowadzała/ Polska Akademia Nauk o ile pamiętam. W sumie to dobrze” (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny) • „PAN mnie przekonuje. Wiem, że bym coś od siebie wniósł do badań. Jest to bardziej szacowna instytucja” (10. M, 25, średnie, robotnik, stos. pozytywny) • „Uznałam to /PAN/ za wiarygodną instytucję. Uwiarygodniło to także ankietera i proces. /…/ Zakodowało mi się, że to jest PAN, więc jest to ważne” (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm, stos. pozytywny) . • „Było na niej /na kopercie/ napisane PAN. /…/ Było to ciekawe. Zostałem wylosowany do badania. Spodziewałem się, że będą to ciekawe tematy, na które chętnie się wypowiem” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny)

16. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Instytucja prowadząca badanie: PAN • Reakcje obojętne • „Nie przywiązuję do tego uwagi /ze list przyszedł z PAN/. Kojarzę ją /instytucje/, ale nie wiem czym się zajmuje” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „Nie jest ważne /że badanie prowadzi PAN/. Obojętne” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny) • „Akademia Nauk była dla mnie abstrakcyjna. Przyjęłam to w ogóle bez emocji” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Polska Akademia Nauk, to co oni mogą ode mnie chcieć? Nie zainteresowało mnie to” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny) • „Co taka instytucja jak PAN może chcieć od zwykłego człowieka?” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny)

17. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Cel sondaży • Niejasny • „Nie wiem do czego one służą i jak są wykorzystywane.Jeżeli te badania przekładają się na coś, że coś z nich wynika i coś jest na ich podstawie robione, to tak /są potrzebne/”. (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm, stos. pozytywny) • Niejasny z akcentami praktycznymi • „Pewnie to później pomaga w czymś, taka wiedza. Może to pozwala komuś lepiej rządzić? Albo podejmować jakieś decyzje?” (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny). • Praktyczny – plebiscyt • „Jeżeli kilka tysięcy osób powie w ankiecie, że boiska przy osiedlu są złe, to powinni to zmienić. Ankieterzy zbierają wszystkie opinie. Tak samo jak są petycje, które można podpisać” (4. M, 18, średnie, uczeń, stos. pozytywny)

18. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Cel sondaży: • Praktyczny – informowanie władz o opiniach społeczeństwa • „Badania dają jednak to, że ci z góry wiedzą co myślą ludzie i co się dzieje z ludźmi. To jest potrzebne” (4. M, 18, średnie, uczeń, stos. pozytywny) • „No powinny /władze być poinformowane/. Powinni wiedzieć, chociaż w zasadzie i tak sobie nic z tego nie robią”(12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny) • „W większości spotykam się z badaniami związanymi z polityką, jakie są notowania rządzących po jakimś okresie ich rządzenia. /…/ Sensu /takich badań/ nie widzę, bo po co te badania nastrojów jak i tak nikt nie przykłada do tego wagi” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „/Badania są sposobem wyrażenia opinii, ale/ Nie znaczy to jednak, że ktoś się z moją opinią będzie liczyć i mi pomoże. Nikt się z tym nie liczy” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • Uważam, że moje zdanie się za bardzo nie liczy w jakimś ogóle i nie ma większego wpływu na całokształt /…/ Myślę, że przede wszystkim ludzie myślą, że nie ma większego wpływu ich zdanie” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • Ludzie nie zdają sobie sprawy z faktu, że mogą się wypowiedzieć; nie wierzą, że to cokolwiek może zmienić. /Władza/ nie robi nic by sprostać wymaganiom społeczeństwa” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny ) • „Żeby wiedzieć, co jeszcze trzeba zrobić, żeby było lepiej – co poprawić. A przyda im /ludziom/ się to na coś? To nie zmieni życia szarego Kowalskiego. Oni /władze/ i tak robią po swojemu” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny)

19. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Cel sondaży • Praktyczny - generalny • „Pozwalają sprawdzić opinie pewnych grup w konkretnych sprawach, zagadnieniach. Polityczne, marketingowe, społeczne, dotyczą różnych spraw. Żeby poznać opinię i potem tą wiedzę jakoś wykorzystać. Do wprowadzenia zmian. Albo do sprzedania większej ilości czegoś” (5. K, 29, wyższe, własna działalność, stos. obojętny) • Informowanie społeczeństwa • „Świadomość społeczeństwa. Aby uświadomić i poinformować społeczeństwo o tym, która partia prowadzi w sondażu, czy jesteśmy za wprowadzeniem Euro” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny ) • Dają obraz widzenia polskiego obywatela. Ludziom, żeby wiedzieli, co się w kraju dzieje” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny) • Naukowy • „Jeżeli są wykorzystane do celów naukowych, to i tak nie dla mnie, a dla instytucji. Dla nich co innego jest ważne niż dla mnie” (15. M, wiek odm., średnie, służby specjalne, stos. negatywny)

20. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Korzyści z udziału w sondażu • Brak korzyści • „Nic nie tracę, ale nic nie zyskuję. Zyskuje przeprowadzający. Altruizm nie jest już w cenie” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • „Chyba tylko satysfakcję z tego, że przez chwilę było się kimś ważnym, bo ktoś pytał mnie o zdanie. Ja nie mam z tego satysfakcji” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „Nie /nie ma żadnej korzyści/. Rozmawiamy sobie, ja się spowiadam” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny)

21. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Korzyści z udziału w sondażu • „Nagroda” psychologiczna: wyrażenie opinii • „Na plus /za udziałem w sondażach przemawia/ możliwość wypowiedzenia swojego zdania” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny ) • „Można się wypowiedzieć. Czuje się wtedy lekko. Nie tłumię w sobie tego, ze trzymam to tylko dla siebie. Jest to możliwość wyspowiadania się z tego, co się ma na sumieniu” (3. M, 25, średnie, rencista+administrator domu, stos. pozytywny) • „Nagroda” psychologiczna: poczucie wyróżnienia, udział w ważnym przedsięwzięciu • „Też jakaś satysfakcja, gdy będzie się oglądało w telewizji program o takich badaniach, w których brało się udział” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny) • „Zyskam satysfakcję, że biorę udział w takim czymś i zostałem wylosowany /…/ „Podkreślenie, że jestem wybrany miałoby większe znaczenie niż te pieniądze” (4. M, 18, średnie, uczeń, stos. pozytywny) • Ciekawe doświadczenie • „Nowe ciekawe, doświadczenie” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny) • „Jest to zawsze coś innego od życia codziennego” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny)

22. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Korzyści z udziału w sondażu • Okazja do refleksji • „Mogę zastanowić się nad sprawami, o których się na co dzień nie myśli w tym biegu” (5. K, 29, wyższe, własna działalność, stos. obojętny) • „Może jakieś przemyślenia. Na co dzień bym się takimi obrazkami nie zajmowała /chodzi o Rokeach Value Survey/” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Ja nie wiem, czy to korzyść, ale pewnie można się zastanowić się nad sprawami, o których tak na co dzień się nie myśli. Nad takimi sprawami politycznymi, czy dotyczącymi tego, co się wokół dzieje”. (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny). • Poznanie opinii społeczeństwa • „No i to jest jeszcze ciekawe, żeby wiedzieć dla siebie samego, co uważają inni” (7. M, 42, średnie, prac. transportu, stos. pozytywny). • „Otrzymuję wiedzę, co sądzą inni ludzie na pewne tematy. Wiemy wtedy, czy mając swoje podglądy jesteśmy w większości. Na pewno chcielibyśmy w niej być”” (10. M, 25, średnie, robotnik, stos. pozytywny)

23. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Korzyści z udziału w sondażu • Przydatność uzyskanych informacji • Chciałem się dowiedzieć, że coś się będzie otwierać /z mojej branży/”. (2. M, 37, średnie, właściciel firmy, stos. negatywny) • Przydatność dla innych • „Plusem tych badań jest to, aby pomóc naukowcom i żeby miało to dla społeczeństwa jakieś pozytywne korzyści” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny) • „Może się komuś przyda to, co powiem” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • Jak to jest kogoś praca i potrzebne, to czasem mogę sobie pomyśleć i wypełnię. Nic mnie to nie kosztuje” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny)

24. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Nakłady związane z udziałem w sondażu • Brak nakładów • „Co mogę na tym /na udziale w survey/ stracić? Nic”. (4. M, 18, średnie, uczeń, stos. pozytywny) • „Nic nie tracę, ale nic nie zyskuję” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny) • Poświęcenie czasu kosztem pracy zawodowej, prac domowych, rozrywki • „Ja mam wieczne poczucie braku czasu. Cały czas czuję, że czegoś nie zrobiłam, albo zrobiłam coś kosztem czegoś. Dużo pracuję i gdybym miała półtorej godziny, to wolałabym iść na kawę i poczytać coś ciekawego niż odpowiadać na pytania” (11. K, 35, wyższe, właścicielka 3 firm, stos. pozytywny) • „/W tym czasie mógłbym/ Choćby przeglądać te rzeczy, którymi się interesuję, siedzieć w Internecie, zajmować się czymś w firmie.” (2. M, 37, średnie., właściciel firmy, stos. negatywny) • „Trzeba się poświęcić i swój wolny czas” (8. M, 25, wyższe, brygadzista, stos. negatywny) • „Nie mam czasu iść do kina, teatru, zobaczyć dobry film, popracować, posprzątać. Nie mam czasu na nic. /…/ Niedziela do południa to jest mój czas.W tygodniu trzeba z kolei przekładać spotkania, gdzieś gnać, nie przeanalizować jakiejś bazy /chodzi o udział w sondażu/” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) • „Dla mnie to był problem, że jak przyjadę koło szóstej i będzie ta rozmowa, to znowu ta siódma, ósma... Zawsze są jakieś zajęcia domowe” (13. K, 38, średnie, prac. handlu, stos. obojętny)

25. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Nakłady związane z udziałem w sondażu • Wysiłek związany z udzieleniem wywiadu • „/W domu chciałaby się/ posiedzieć po prostu, tak sobie usiąść i nic nie robić. A tu /w związku z udziałem w badaniu/ trzeba się pogimnastykować” (12. K, 40, pomaturalne, księgowa, stos. obojętny ) • „Może to mieć mały wpływ, ale pewnie są to sprawy za poważne, nad którymi ludzie nie chcą się zastanawiać. Łatwiej jest powiedzieć o czekoladzie lub o tym, co widziało się w telewizji, bo jest to bliższe, a tu trzeba pomyśleć i się wysilić” (14. M, 36, średnie, prac. drukarni, stos. obojętny)

26. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Wnioski ogólne • Sondaże kojarzą się z badaniami opinii publicznej i rynkowymi. Nie kojarzą się z badaniami naukowymi • Sondaże traktowane są jako coś mało ważnego. • Badania opinii – brak zainteresowania wynikami • Badania rynkowe – lekceważenie • Generalny stosunek do sondaży (negatywny, obojętny, pozytywny) nie przekłada się na decyzję o udziale w badaniach lub odmowie

27. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Groves, Singer, Corning. 2000. Leverage-Saliency Theory of Survey Participation

28. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Czynniki wpływające na decyzję o udziale w sondażu • Wpływ negatywny • Brak zaufania do wyników • Postrzeganie jego celów (przekonanie, że władze nie wykorzystują wyników) • Prywatność mieszkania • Poczucie bezpieczeństwa osobistego • Pytania wzbudzające niepokój (sprawy osobiste) • Nakłady związane z udziałem w sondażu • Brak wpływu lub wpływ niewielki • Przekonania dotyczące anonimowości • Prywatność opinii

29. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Cel sondaży – podsumowanie „Gdyby ono /badanie/ miało na coś wpływ – na sytuację. Żeby były jakieś zmiany. Gdyby społeczeństwo widziało, że coś się pod wpływem badań zmienia, to miałoby sens. Teraz nie ma” (9. K, 33, wyższe, właścicielka firmy, stos. obojętny) „/Wzięłabym udział, gdybym wiedziała, że/Moja opina da do myślenia naszemu rządowi i państwu. Wiem, że tak nie będzie. To, że wyrażę opinię, że to co się dzieje jest śmieszne i żałosne, nic nie zmieni. Gdyby była możliwość cudownej zmiany i miałabym pewność, że ta zmiana nastąpi, to tak” (1. K, 25, wyższe, nauczycielka, stos. negatywny)

30. Jak odmawiający udziału w badaniach postrzegają sondaże i co z tego wynika? Czynniki wpływające na decyzję o udziale w sondażu • Wpływ pozytywny • Instytucja realizująca badanie (jeśli kojarzona pozytywnie) • Korzyści z udziału w sondażu • Możliwość wyrażenia (publicznego) opinii • Wyróżnienie • Interesujące doświadczenie • Okazja do refleksji • Przydatność wyników dla kogoś

31. Dziękuję za uwagę