T. C. ANKARA VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ Eğitim Şube Müdürlüğü asm .tr

1. T. C. ANKARA VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜEğitim Şube Müdürlüğüwww.asm.gov.tr

2. Ağız Sağlığı ve Genel Sağlık İlişkisi

3. AMAÇ:Ağız sağlığının genel sağlıkla etkileşimi konusunda bilgi ve tutum kazanmak. ÖĞRENİM HEDEFLERİ: • Ağız ve diş sağlığının önemini açıklayabilme • Diş sürmesinden itibaren karşılaşılan problemler ve genel sağlığa etkileri söyleyebilme • Ağız sağlığı ile genel sağlık ilişkisini açıklayabilme

4. Ağız sağlığı ve genel sağlık birbirlerini olumlu ve olumsuz yönde etkileyebilirler. • Medikal problemler • İstismar ve kötü davranma • Vitamin eksiklikleri • Bakteriyel,viral ve mantar enfeksiyonlar • Konjenital durumlar • Sistemik hastalıklar, ağızda belirtiler gösterebilirler.

5. AĞIZ ERKEN UYARI SİSTEMİ • Ağızdaki problemler ,vücuttaki bozuklukların belirtisi olabilirler. • Ağızdaki lezyonlar HIV enfeksiyonunun ilk belirtileri menopoz sonrası kadınlarda alt çenedeki kemik kayıplarının ve osteoperozisin belirtisi olabilir.

6. AĞIZ ERKEN UYARI SİSTEMİ HIV enfeksiyonunun ağız belirtileri Ülseratif gingivitis, ateş kırmızısı bir renk, şişmiş, ağrılı, kanayan gingiva ve pis kokulu bir ağızla karakterizedir. İnterdental papilde zımbayla delinmiş gibi ülserler görülür ve gri, nekrotik bir kabukla örtülüdür.

7. TEŞHİS ARACI OLARAK TÜKÜRÜK Tükürük bazı hastalıkların teşhis ve değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. • Hormonlar ,alkol, nikotin, kokain ve ilaçlar tükürükte değerlendirilebilir. • HİV,Hepatitlerin antikorları, Diabet, Parkinson, enfeksiyon hastalıkları tükürük sayesinde değerlendirilir.

8. İLAÇ KULLANIMI VE AĞIZ SAĞLIĞI-1 • Antikonvülzanlar(epilepsi ilaçları) • Antidepresanlar • Antihistaminikler (allerji ilaçları) • Dekonjestanlar (grip ilaçları) • Diüretikler(idrar söktürücüler) • Narkotikler • Sedatifler (Sakinleştiriciler) • Non steroidal antiinflamatuarlar • Sedatifler, Tükrük kalite ve miktarındaki değişiklikler yapabilir.

9. İLAÇ KULLANIMI VE AĞIZ SAĞLIĞI-2 • Tetrasiklin • Demir ilaçları, Dişlerde renklenme yapabilir.

10. KÖTÜ HİJYEN Ağız sağlığının iyi olmaması bebeklikten itibaren genel sağlığı kötü yönde etkileyebilir. Erken diş kayıpları ; • Çiğneme bozuklukları • Konuşma bozuklukları • Estetik sorunlara yol açar. Bu nedenlerle, konuşmada güçlük, fiziksel gelişimde gerilik, psikososyal bozukluklar, okul yada iş performansında düşme gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

11. DİŞLERİN GELİŞİMİ • İlk süt dişi bebek 6 aylıkken sürer. • 20 adet süt dişi vardır. • 30-36 ayda süt dişlerinin sürmesi tamamlanır. • İlk süren daimi diş 1.büyük azı ile birlikte alt ön dişlerdir. • Daimi dişlerle,süt dişlerinin birlikte görüldüğü döneme Karma Dişlenme dönemi denir. • 12-13 yaşlarda tüm daimi dişler sürerler. • 17-30 yaş arası 20 yaş dişi sürer.

12. Resim 1 Süt dişlenme dönemi Resim 3 Karma dişlenme dönemi

13. SÜT DİŞLERİ Ön kesiciler ( a) Yan kesiciler ( b) Köpek dişleri (c) 1. süt azı dişleri (d) 2. süt azı dişleri (e) DAİMİ DİŞLER Ön kesiciler ( 1) Yan kesiciler ( 2) Köpek dişleri (3) 1.küçük azı dişleri (4) 2. küçük azı dişleri (5) 1. büyük azı dişleri (6) 2. büyük azı dişleri (7) 3. büyükazı dişleri

14. Süt dişlenme dönemi Kalsifikasyon başlangıcı Oluşumun tamamlanması Sürme (ay) Dökülme (ay) Hamilelik (ay) (ay) Üst çene Alt çene Üst çene Alt çene Ön kesici 4. ay 18-24 6-10 5-8 7-8 6-7 Yan kesici 5.ay 18-24 8-12 7-10 8-9 7-8 Köpek dişi 6. ay 30-39 16-20 16-20 11-12 9-11 1.süt azı 5.ay 24-30 11-18 11-18 9-11 10-12 2. süt azı 6.ay 36 20-30 20-30 9-12 11-13 Tablo 1

15. Daimi Dişlenme Dönemi Kalsifikasyon başlangıcı Kron oluşumunun tamamlanması Kök oluşumunun tamamlanması Sürme Üst çene Alt çene (yaş) Ön kesici 3-4 ay 4-5 yaş 9-10 yaş 7-8 6-7 Yan kesici Üst çene: 10-12 ay Alt çene: 3-4 ay 4-5 yaş 4-5 yaş 11 yaş 8-9 7-8 Köpek dişi 4-5 ay 6-7 yaş 10 yaş 11-12 9-11 1.küçük azı 18-24 ay 5-6 yaş 12-15 yaş 10-11 10-12 2. küçük azı 24-30 ay 6-7 yaş 12-13 yaş 10-12 11-13 1. büyük azı Doğumda 30-36 ay 12-14 yaş 5-5.7 5.5-7 2. büyük azı 30-36 ay 7-8 yaş 9-10 yaş 12-14 12-13 3. büyük azı Üst çene: 7-9 yaş Alt çene: 8-10 yaş 14-16 yaş 17-30 17-30 Tablo 2

16. DİŞLERİN SÜRME ZAMANLARI Sürme zamanları bazı sebeplerden değişebilir. • Sistemik Hastalıklar (Raşitizm,Hipertroidizm) • Lokal (Sürme kisti,natal ve neonatal diş) • Konjenital (Down sendromu,Hipotroidizm,Cücelik ) gibi nedenlerden Erken veya geç sürme görülebilir.

17. DİŞLERİN SÜRMESİ SIRASINDA; • Ateş • Ağrı Hissi • Kaşıntı • Huzursuzluk • Uyku problemleri • Kulak kaşıma • Isırma isteğinde artma görülebilir.

18. TEDAVİ: • Topikal ilaç uygulaması • Soğuk uygulaması • Ağrı kesici kullanımı • İlk diş çıktığı zaman (6-12 ay içinde) DİŞ HEKİMİNE gidilmesi önerilmelidir.

19. AĞIZ MUAYENESİ Diş hekimleri ve sağlıkla ilgilenen kişiler ağız muayenesi yaparken; • Diş sürmesine • Diş gelişimine • Ağız temizliğine • Diş ve çene bozukluklarına • Diş fırçalama sıklığına • Diş Çürüğüne • Ağız yaralanmalarına dikkat etmelidir.

20. DİABET VE AĞIZ SAĞLIĞI • Şeker hastalarında Dişeti Hastalıklarına yatkınlık olabilir. • Kemik erimesiyle seyreden dişeti kanamaları görülür. • Yara iyileşmesinde gecikmeler olur. • Ağızda aseton kokusu olur. • Uzun süre tedavi edilmeyen dişeti hastalıkları şeker seviyesini yükseltir. Düzenli ağız bakımıyla diyabetin olumsuz etkilerinden korunmak mümkündür.

22. AKCİĞER HASTALIKLARI VE AĞIZ DİŞ SAĞLIĞI Ağızda bulunan bakterilerin alt solunum yolları ve sonrasında akciğerde enfeksiyona neden olduğu bildirilmiştir.

23. KALP HASTALARI VE AĞIZ DİŞ SAĞLIĞI • Dişeti Hastalıkları kalp damar yapısında iltihabi değişikliklere neden olabilir. • Kalp damar hastalığı olanlar ağız hijyenine çok önem vermeli diş ile ilgili bir müdahale gerektiğinde kalp hastası olduklarını diş hekimlerine hatırlatmalıdırlar.

24. OSTEOPOROZİS VE AĞIZ SAĞLIĞI • Sistemik osteoporozis vücuttaki kemiklerde görüldüğü gibi çene ve dişi çevreleyen alveol kemiğinde de görülür. Bu hastalarda hızlı ilerleyen periodontitis daha sık görülebilir.

25. DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIKLI ERKEN DOĞUM • 37 haftadan önce yapılan ve bebeğin 2500 gramdan daha az olduğu doğumlardır. • Periodontal bakterilerin oluşturduğu toksinler ve diğer ürünler hamilede kan yoluyla plesantaya oradanda fetusa ulaşır. Ayrıca annede dişeti enfeksiyonu nedeni ile bağışıklık sistemi bozularak erken doğum olabilir.

26. ŞEKERLİ İLAÇ KULLANIMI • Kronik hastalığı olup devamlı olarak şekerle tatlandırılmış ilaç kullanımı ile diş çürüğü arasında ilişki bildirilmiştir.Bu nedenle şekerli olmayan yada tatlandırıcılar ile tatlandırılmış ilaçların yazımı ve kullanılması önerilmektedir.

27. DİŞ VE DİŞETİ SAĞLIĞINI KORUMANIN YOLLARI • Dişlerinizi düzenli olarak ,günde en az iki kere fırçalayınız. • Hergün dişipi ile temizleyiniz. • Beslenmenize dikkat edin ve ağzınızda asit oluşmasını engellemek için öğün aralarında karbonhidratlı besinleri yememeye özen gösterin. • Fırçalamanın etkisini arttırmak ve bakteri oluşumunu önlemek için diş macununun yanı sıra ağız gargaralarıda kullanın.  • 6ayda 1 kez bir şikayetiniz olmasa dahi DİŞHEKİMİNİZİ ziyaret edin.

28. SAĞLIKLI DİŞLER GÜZEL GÜLÜŞLER DİLEĞİYLE