Human Malaria

1. Human Malaria

2. Human Malaria • Suborder Haemosporina • ปรสิตมีวงชีวิตแบบ Heteroxenous คือ มี Asexual cycle และ Sexual cycle สลับกันไปมา • Asexual cycle เกิดภายใน RBC ของ Vertebrate • Sexual cycle เกิดใน Invertebrate • ปรสิตที่มีความสำคัญทางการแพทย์ ได้แก่ ปรสิตที่นำโรค มาลาเรีย

3. Family Plasmodiidae • Genus Plasmodium • ( Human , Animal Malaria) • Mal + aria • Bad air

4. Human Malaria • - มี 4 species คือ • Plasmodium falciparum (Welch,1897)Plasmodium vivax (Grassi and Felett, 1890) • Plasmodium malariae (Laveran, 1881) • Plasmodium ovale (Stephens, 1922)

5. Genus Plasmodium แบ่งออกเป็น 9 subgenera • พบว่า 2 subgenera เป็นสาเหตุของโรค Malaria ในสัตว์และคน ได้แก่ • 1. Subgenus Plasmodium • 2. Subgenus Laverania

6. Subgenus Plasmodium • เกิด Exoerythrocytic schizonts หลายๆ generation (เกิดใน Parenchyma liver cells) • Gametocytes มีรูปร่างกลม • Host insect คือ ยุง Genus Anopheles • ได้แก่ Plasmodium vivax • Plasmodium ovale • Plasmodium malariae

7. Subgenus Laverania • เกิด Exoerythrocytic schizonts เพียงครั้งเดียว • Gametocytes มีรูปร่าง crescent • Host insect คือ ยุง Genus Anopheles • ได้แก่ Plasmodium falciparum

8. ประวัติเกี่ยวกับโรคมาลาเรียประวัติเกี่ยวกับโรคมาลาเรีย • พ.ศ. 2390 (1847) Meckel พบ Pigment ในเลือด • พ.ศ. 2392 (1849) ได้รับการยืนยันจาก Virchow • พ.ศ. 2398 (1855) ได้รับการยืนยันจาก Chacot • พ.ศ. 2423 Laveran พบเชื้อมาลาเรียในเลือด • พ.ศ. 2428 Marchiafava and Celli ยืนยันการพบ • ของ Laveranและตั้งชื่อ Genus Plasmodium

9. พ.ศ. 2434 Romanosky คิดวิธีย้อมสีมาลาเรียได้ พ.ศ. 2441 Ross ศึกษา Life cycle ของมาลาเรีย พ.ศ. 2442 Bignami และคณะ ศึกษามาลาเรีย ของคนโดยพิสูจน์ว่า ยุงก้นปล่อง เป็นยุงพาหะ

10. การแพร่กระจาย (Distribution) • พบในเขตร้อน (Tropical Zone) • อาจพบ Plasmodium malariaeได้บ้างในเขต • Subtropical zone • Temperate Zone พบ Plasmodium vivax • Plasmodium ovale มีรายงานพบที่ East • Africa , West Africa , Nigeria และ Philippines

11. การติดต่อ (Mode of Infection) • 1. โดยธรรมชาติ • ถูกยุงก้นปล่อง (Anopheles spp.) นำเชื้อผู้ป่วย ได้รับ Sporozoites • 2. รับเชื้อจากการถ่ายเลือด • ทำให้เชื้อระยะ Trophozoites เข้าสู่ร่างกาย • 3. รับเชื้อทางรกขณะอยู่ในครรภ์ • เกิดจากการฉีกขาดของเส้นเลือดที่รก ทารก ได้รับ Trophozoites จากแม่

12. วงชีวิต (Life cycle) • 1. Sporogony cycle (Exogenous sexual phase) • เป็นวงชีวิตระยะมีเพศ เกิดในยุงก้นปล่อง • เป็น cycle ที่เกิดขึ้นใน Invertebrate Host (Mosquito cycle)

13. 2. Schizogony cycle (Endogenous sexual phase) • - เป็นวงชีวิตระยะไม่มีเพศ เกิดในคน • - เป็น cycle ที่เกิดขึ้นใน Vertebrate Host (Human cycle) • - แบ่งออกได้เป็น 3 แบบ

14. 1. Exo-erythrocytic schizogony (Tissue stage) • - เป็นระยะที่อยู่นอกกระแสเลือด • 2. Erythrocytic schizogony (Blood stage) • - เป็นระยะที่เกิดอยู่ภายในกระแสเลือด • 3. Gametogony • - เป็นระยะผลิตเชื้อมีเพศ

15. Sporogony cycle (Mosquito cycle) • เริ่มจากยุงกัดผู้ป่วยที่มีเชื้อ มาลาเรีย ได้ รับ Gametocyte จากเลือดผู้ป่วย • Mature Gametocytes เท่านั้นที่สามารถเจริญต่อไปได้

16. Gametocyte • Microgamete Macrogamete • Zygote • Ookinete (Fusiform body) • Oocyst • Sporozoites

17. Oocyst อยู่บริเวณ Hemocelomic cavity ของยุง • Mature Oocyst แตกปล่อย Sporozoite เข้าสู่ Hemocele Hemolymph Salivary gland

19. Schizogony cycle (Human cycle) • Sporozoites เป็น Infective stage • ยุงที่มีเชื้อกัดคน ปล่อย sporozoites • เข้ากระแสเลือด

20. Sporozoites • Parenchymal cell ของ ตับ • Schizogony • Merozoite • RBC

21. Exo-erythrocytic schizogony • Sporozoites Liver cell Schizont Merozoites • Erythrocytic schizogony • Merozoites RBC Trophozoites Schizont • Merozoites

22. Pre-erythrocytic schizogony • - หมายถึง ระยะที่ปรสิตมีการเพิ่มจำนวนแบบ Schizogony ครั้งแรกในเซลล์ตับ ก่อนที่จะปล่อย Merozoite เข้าสู่กระแสเลือด (Erythrocytic cycle) • - การเกิด Pre-erythrocytic schizogony ครบ 1 generation ใช้เวลาต่างกันไปในแต่ละชนิดของเชื้อมาลาเรีย คือ

23. Piasmodium vivax ใช้เวลา 8 วัน Piasmodium falciparum ใช้เวลา 6 วัน Plasmodium ovale ใช้เวลา 9 วัน Plasmodium malariae ใช้เวลา 15 วัน

24. Post-erythrocytic schizogony • - Merozoites บางตัวจะกลับเข้า Infect cell ตับอีก เกิด schizogony ซ้ำๆกลายเป็น Exoerythrocytic • - เรียก Merozoites พวกนี้ได้ว่า Hypnozoites • - การเกิด Post-erythrocytic จะเป็นสาเหตุทำ • ให้เกิดอาการไข้กลับ ( Relapsing Fever)

25. Erythrocytic schizogony • - ถือเป็น Blood phase • - เป็นการเจริญของ Merozoites ภายใน • เม็ดเลือดแดง (RBC) • - มี 2 แบบ คือ • 1. Asexual cycle หรือ Schizogonic cycle • 2. Gametogonic cycle หรือ Gametocytogenesis

26. Asexual cycle (Schizogonic cycle) - เริ่มจาก Merozoite ออกจากตับ แล้วเข้าสู่กระแสเลือด - เข้าเม็ดเลือดแดง (ทั้ง Erythrocytes และ Reticulocytes ) - พบว่าในการเข้าสู่เม็ดเลือดแดง ของเชื้อมาลาเรียแต่ละ ชนิดเป็นดังนี้ Plasmodium vivax และPlasmodium ovale ชอบเข้า Reticulocytes Plasmodium malariae ชอบเข้า Old Erythrocytes Plasmodium falciparumจะไม่เลือกชนิดของ RBC

27. ภายในของ RBC จะมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างของ Merozoites • ระยะแรก - merozoite รูปร่างกลม (Oval) • - ไม่มี vacuole ใน cytoplasm • - ไม่มี pigment * (เรียก Malarial pigment) • - ใช้ cytoplasm ของเม็ดเลือดแดงเป็นอาหาร • - มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่าง เป็นรูปวงแหวน • (Ring form)

28. * ปรสิตใช้cytoplasmของ RBC เป็นอาหาร เมื่อเกิดการย่อยที่ไม่สมบูรณ์ จะมีสารประกอบ Hematin เหลือจาก Haemogobin , Hematin รวมตัวกับโปรตีน เป็น Malarial Pigment

29. ระยะ Ring Form • - มีการขยายตัวของ cytoplasm ทำให้รูปร่างของวงแหวนเปลี่ยนแปลง มีลักษณะเป็น Amoeboid Form • - Malarial pigment จะชัดขึ้น (pigment มีมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับชนิดของเชื้อ)

30. ระยะ Amoeboid Form - มีการแบ่งตัวแบบ Mitosis - Activity ลดลง - Malarial pigment ชัดขึ้น - เมื่อมีการแบ่ง nucleus เรียก Immature Schizont ( Early Schizont) - เมื่อแบ่งตัวหลายๆครั้งจนไม่มีการแบ่งตัวอีก และหยุด activity เรียก Mature Schizont (Late Schizont)

31. ระยะ Mature Schizont - cytoplasm แยกเป็นส่วนๆตามจำนวน nucleus - มีการขับ pigment ออกนอก cell - เรียก cell ที่ไม่มี Malarial pigment และ vacuole ว่า Merozoite

32. ระยะ Merozoite - จะ infect RBC ทันที เพื่อป้องกันตัวเองจากระบบอิมมูน - เกิด Schizogony ต่อไป - เชื้อที่เกิด Relapsing Malaria พบว่า Merozoite อาจกับเข้าไปสู่ตับ และเกิด Post – erythrocytic cycle

33. Gametogonic cycle • - Merozoites บางตัวจะมีการเปลี่ยนสภาพไป • เป็น Sexual plasmodial cell เรียกGametocytes • Male Microgametocytes • Female Macrogametocytes

34. Gametocytes มีลักษณะเฉพาะ คือ มี 1 nucleus ซึ่งจะมีขนาดโตขึ้นตามระยะเวลาที่ gametocyte เจริญ แต่จะไม่มีการแบ่งตัว • Gametocyte ที่อยู่ในกระแสเลือดคน จะไม่มีการผสมกัน • ลักษณะของ gametocyte ในเชื้อแต่ละชนิดจะแตกต่างกัน อาจมีรูปร่างกลม รูปไข่ หรือเป็นรูปกล้วยหอม (crescents shape)

36. พยาธิสภาพของเม็ดเลือดแดงพยาธิสภาพของเม็ดเลือดแดง • - ในระหว่างที่เชื้อ Plasmodium เข้าไปเจริญอยู่ในเม็ดเลือดแดง จะเกิดพยาธิสภาพขึ้นกับเม็ดเลือดแดงในลักษณะต่างๆกัน แล้วแต่ชนิดของเชื้อ • - การเปลี่ยนแปลงลักษณะของเม็ดเลือดแดงนี้ มีพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นกับผนังของเม็ดเลือดแดงด้วย โดยเชื้อปรสิตจะทำให้เกิดจุดหรือร่องที่ผนังเม็ดเลือด เมื่อย้อมสีและดูภายใต้กล้องจุลทรรศน์ สามารถที่จะสังเกตเห็น และเรียกลักษณะพยาธิสภาพพวกนี้ว่า dot ต่างๆ

37. ลักษณะของการเปลี่ยนแปลงของเม็ดเลือดลักษณะของการเปลี่ยนแปลงของเม็ดเลือด • ซึ่งเกิดจากชนิดของเชื้อชนิดต่างๆเป็นดังนี้ • 1.Plasmodium falciparum • RBC - ขนาดปกติ • - เกิด Maurer’s dot (เป็น dot ขนาดใหญ่ • รูปร่างเป็นแฉกมีมุมแหลม เมื่อดูด้วยกล้อง • จุลทรรศน์อิเล็กตรอน โครงสร้างคล้ายร่อง เป็นการปูดของผนัง parasitophorous vacuole) • - พบ Multiple infection

38. 2.Plasmodium vivax • RBC - ขนาดใหญ่กว่าปกติ • - เกิด Schuffner’s dot (เป็นจุดเล็กๆ สีแดง • จำนวนมาก กระจายอยู่ชิดๆกัน เมื่อดูด้วย • กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน พบเป็นโครง • สร้างแบบ caveola-vesicular complex) • - ไม่ค่อยพบ Mutiple infection • - Pigment สีน้ำตาลกระจัดกระจาย

39. 3.Plasmodium malariae • RBC - ขนาดปกติ หรือเล็กกว่าปกติ • - เกิด Ziemann’s dots (คล้ายผงฝุ่นละเอียด) • - ไม่มี Mutiple infection • - Pigment เห็นสีดำๆ มักอยู่ริมๆ เซลล์

40. 4.Plasmodium ovale • RBC - รูปไข่ ใหญ่กว่าปกติ ด้านหนึ่งจะ • แตกเป็นแฉกๆ • - เกิด Schuffner’s dot เหมือน • P. vivax • - Pigment สีน้ำตาล

41. ชนิดของเชื้อ Plasmodiumที่ทำให้เกิด Human MalariaPlasmodium falciparum ชื่อพ้อง : Malignant tertian : Subtertian : Estivo – autumnal : Falciparum malaria พบในเขตร้อนทำให้เกิดอาการจับไข้วันเว้นวันอย่าง รุนแรง ทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น มาลาเรียขึ้นสมอง

42. Plasmodium vivax • ชื่อพ้อง : Benign tertian • : Simple tertian • : Vivax malaria • พบกระจายทั่วไปทั้งเขตร้อนและเขตอบอุ่น • ทำให้เกิดอากรจับไข้วันเว้นวันอย่างอ่อน ๆ

43. Plasmodium malariae • ชื่อพ้อง : Quartan malaria • : Malariae malaria • พบมากในท้องที่ ที่มีความชื้นในบรรยากาศสูง • (แอฟริกา กลาง และตะวันตก ศรีลังกา บางส่วนของ • มาเลเซีย) ทำให้เกิดอาการจับไข้วันเว้นสองวัน

44. Plasmodium ovale • ชื่อพ้อง : Ovale malaria • พบมากในทวีปแอฟริกาในประเทศไทย • พบในป่าเขาเขตชายแดน และในภาคใต้ • ทำให้เกิดอการจับไข้วันเว้นวัน

45. อาการของโรคมาลาเรีย • มี 4 ระยะ • 1. ระยะฟักตัวของเชื้อ ( Pre-patent Period ) • - ตั้งแต่ sporozoites เข้าสู่เลือด จนถึง • ตรวจพบ Asexual stage ในกระแสเลือด • - ระยะนี้ไม่มีอาการ

46. 2. ระยะฟักตัวของเชื้อ ( Incubation Period ) • - sporozoites เข้าสู่กระแสเลือด จนถึงเริ่ม • อาการของโรค • - ไม่มีอาการ (หรืออาจมีอาการในช่วง • ระยะท้ายๆ) • - P.f. ประมาณ 12 วัน • - P.o. และ P.v. ประมาณ 13-17 วัน • - P.m. ประมาณ 28-30 วัน

47. 3. ระยะบอกเตือน ( Premonitory Period ) • - มีอาการหรือไม่มี ขึ้นอยู่กับปริมาณ • ของเชื้อที่ได้รับ และระดับภูมิต้านทาน • - ถ้ามีอาการ ไข้ไม่สูงนัก ปวดศีรษะ • ตะครั่นตะครอ อิดโรย เบื่ออาหาร

48. 4. ระยะไข้มาลาเรีย ( Malaria Paroxysm ) • - ช่วงมีไข้มาลาเรีย แบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ • 4.1 ระยะหนาว ( Cold stage ) อุณหภูมิร่าง • การลดลง มีอาการหนาวสั่น • มีระยะเวลาประมาณ 15-60 นาที • 4.2 ระยะร้อน ( Hot stage ) ผู้ป่วยมีไข้สูง • ระยะเวลาประมาณ 1-3 ชั่วโมง • (อาจถึง 6 ชั่วโมง)

49. 4.3 ระยะเหงื่อออก ( Sweating stage ) • ประมาณ 2-4 ชั่วโมง จากนั้นผู้ป่วย • จะไม่มีไข้ เป็นระยะพัก (apyrexia) • ผู้ป่วยจะรู้สึกสบายดี จนกระเกิด • ระยะไข้อีก

50. Vivax malaria และ Ovale malaria • อาการไม่รุนแรง • พบ Hypnozoite อยู่ในเซลล์ตับ • Pre-patent period 11-13 วัน • Incubation period 13-17 วัน • อาการนำ ไม่สบาย ปวดศรีษะ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน (เป็นๆ หายๆ)