Voorbereidende les op De Meesterwerkentour

1. Voorbereidende les opDe Meesterwerkentour

3. QUIZ • Je zag net meesterwerken uit de Gouden Eeuw. Wat weet je al van de Gouden Eeuw? • Doe de quiz en laat je wegwijs maken in de glorie van de 17de Eeuw. • Succes!

4. Vraag 1 De bevolking van Amsterdam groeide enorm in de 17de eeuw. Het aantal inwoners nam toe: • Van 50.000 in 1600 tot 220.000 in 1700 • Van 95.000 in 1600 tot 285.000 in 1700 • Van 35.000 in 1600 tot 125.000 in 1700 • Van 105.000 in 1600 tot 365.000 in 1700

5. Antwoord 1 • Van 50.000 in 1600 tot 220.000 in 1700 Amsterdam ontwikkelde zich in de17de eeuw tot een handelscentrum van wereldklasse. De voorspoed in de stad trok vele mensen aan die in Amsterdam gingen wonen en werken.

6. Amsterdam wereldstad • In 1585 werd Antwerpen door de Spanjaarden veroverd: Antwerpen (de Schelde) werd afgesloten van de zee. Veel handelaren vluchtten naar Holland en vooral naar Amsterdam • Politieke vluchtelingen kwamen uit alle delen van Europa: Hoogduitse joden uit Midden-Europa, Sefardische joden uit Spanje en Portugal, Hugenoten uit Frankrijk • Veel economische vluchtelingen: jonge ondernemende mensen • Enorme toename van kennis en internationale contacten

7. Amsterdam wereldstad • Europa is in crisis – 30-jarige oorlog – oorlogen tussen monarchieën (moordende belastingen) – minder kinderen – epidemieën • Geen hoge belasting van koning of adel • Grotere koopkracht van bevolking, meer loon dan elders • Groeiende koopkracht (1580-1650 1,5% per jaar) • Oorlog bevordert organisatievermogen: VOC 1602

8. Vraag 2 Wie kregen in de 17de eeuw meer macht dan ooit? • De burgers • Het koninklijk huis • De stadhouder • De katholieke kerk

9. Antwoord 2 • De burgers In tegenstelling tot omringende landen was Nederland een republiek, waar burgers aan de macht waren.

10. Wie heeft de macht? • Nederland bestaat uit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden • Holland is het rijkst, draagt van de gewesten het meest bij aan de oorlog (60%)en heeft daarom de meeste macht • Raadpensionaris/landsadvocaat van de Staten van Holland is de meest invloedrijke bestuurder • De Staten-Generaal hebben onder zijn leiding de meeste politieke macht • Er is geen formele geschreven ‘grondwet’: de macht wordt dus steeds betwist • Stadhouder is een belangrijke functie (in een gewest)

11. Wie heeft de macht? • Begin rivaliteit tussen de Oranjes en de regenten • Tijdens het 12-jarig bestand wordt een geloofskwestie een politieke strijd • Centrale vraag daarbij is: Heeft de mens invloed op zijn bestemming/lot, of is alles vastgelegd door God?

12. Vraag 3 Wanneer vond de Slag bij Nieuwpoort plaats? • 1568 • 1600 • 1606 • 1648

13. Antwoord 3 2. 1600 Bij Nieuwpoort, aan de Vlaamse kust, werd het Spaanse leger voor het eerst in een grote veldslag door de Nederlanders onder leiding van Maurits van Oranje verslagen.

14. Slag bij Nieuwpoort

15. Vraag 4 Hoeveel schilderijen werden er in Nederland in de 17de eeuw gemaakt? • Ongeveer 50.000 • Ongeveer 500.000 • Ongeveer 5 miljoen • Ongeveer 50 miljoen

16. Antwoord 4 3. Ongeveer 5 miljoen Na 1580 zorgde de opkomst van een zeer koopkrachtige middenklasse voor een groeiende vraag naar schilderijen. In vrijwel elk 17de-eeuws huis hingen dan ook schilderijen. Dure stukken bij de rijken, de wat goedkopere stukken bij gewonere mensen, zoals de bakker en de slager.

17. De Republiek als cultureel centrum • De kunsten bloeien in de Republiek • Eén schilder op elke 2500 burgers • Betaalbare schilderijen • Specialismen in de kunsten bevorderen de competitie (en andersom)

18. Vraag 5 Welke functie had het poppenhuis van Petronella Oortman? • Rijke kinderen gebruikten het als speelgoed • De vrouw des huizes kon hiermee bezoekers imponeren • Het poppenhuis diende als een soort maquette voor de inrichting van het eigen huis • Het had geen echte functie, maar was meer een soort statussymbool

19. Antwoord 5 2. De vrouw des huizes kon hiermee bezoekers imponeren Dit soort poppenhuizen werd vooral gemaakt in opdracht van welgestelde vrouwen. Het poppenhuis diende als pronkstuk en werd getoond als er bezoek kwam.

20. Vraag 6 Welk feest wordt hier afgebeeld? • Pasen • Pinksteren • Sint-Nicolaas • Kerst

21. Antwoord 6 3. Sint-Nicolaasfeest In de mand op de voorgrond ligt speculaas en taaitaai: lekkernijen die nog steeds gemaakt worden in Sinterklaastijd.

22. Vraag 7 Wat is het verschil tussen Delfts blauw en Chinees porselein? • Delfts blauw is gemaakt van aardewerk • De Delfts-blauwe verf is donkerder van kleur dan de Chinese • De voorstellingen hebben een verschillend thema • Chinees porselein werd vooral voor servies gebruikt, Delfts blauw vooral voor siervoorwerpen

23. Antwoord 7 • Delfts blauw is gemaakt van aardewerk Beschilderd porselein werd vanaf 1600 vanuit China ingevoerd in Europa. Hollandse pottenbakkers probeerden het na te maken, maar slaagden er niet in het fijne materiaal te imiteren. De Delftse aardewerkfabrieken kwamen met een succesvolle ‘vervanging’ gemaakt van fijn aardewerk.

24. Vraag 8 In de 17de eeuw verborgen Nederlandse schilders soms boodschappen in hun werk. Geef aan welke betekenis bij welk symbool hoort. • trouw 2. lust 3. vergankelijkheid

25. Antwoord 8 De bloemen herinneren aan de vergankelijkheid, de tijdelijkheid van het aardse bestaan De hond symboliseert trouw en waakzaamheid Van oesters wordt beweerd dat ze lustopwekkend: zij zijn daarom een daarom symbool voor genotzucht en lust Het oudste

26. Vraag 9 Aan welke oorlog kwam in 1648 een eind? • De Tachtigjarige Oorlog met Spanje • De Tweede Engelse Oorlog • De Derde Engelse Oorlog • De Tiendaagse Veldtocht

27. Antwoord 9 • De Tachtigjarige Oorlog met Spanje De vrede van Munster werd gesloten op 15 mei 1648 en betekende de officiële erkenning van de Republiek der Nederlanden als zelfstandig land.

29. Vraag 10 Ter gelegenheid waarvan kreeg Michiel de Ruyter deze pronkbeker? • De overwinning op de Engelsen tijdens de Slag bij Chatham • Zijn bevordering tot luitenant-generaal van de marine • De doop van het vlaggenschip ‘De Zeven Provinciën’ • De overwinning van de Derde Engelse Oorlog

30. Antwoord 10 • de overwinning op de Engelsen tijdens de Slag bij Chatham De Nederlanders en de Engelsen voerden in de 17de eeuw vaak oorlog op zee. Michiel de Ruyter verraste de Engelsen in 1667 met een vernietigende aanval op de marinehaven bij Chatham in Engeland.

31. De Engelse Zeeoorlogen

32. Goed gedaan? Je hebt nu een indruk gekregen van de Republiek in de Gouden Eeuw. Deze kennismaking ga je voortzetten tijdens je bezoek aan het Rijksmuseum. Veel plezier!