BEZBJEDNOSNA KULTURA -preduslov obezbjedjivanja savremene bezbjednosti

1. BEZBJEDNOSNA KULTURA-preduslov obezbjedjivanja savremene bezbjednosti

2. Ciljevi izučavanja predmeta: • Važnost kulture za bezbjednost, u kojem obliku i u kojoj mjeri? • Koliko vrijednosti utiču na bezbjednost i na odlučivanje o realnim ciljevima politike i društva? • Indikatori (vrijednosti) bezbjednosne kulture pojedinca, društva, države • Da li bezbjednosna kultura za ishod ima političke i socioekonomske posledice?

3. Djelimične aspekte bezbjednosne problematike izučavaju različite discipline, koje su još u procesu svog naučnog utemeljenja • Bezbjednosna kultura je podisciplina studija bezbjednosti koja propisuje stavove, znanja, vještine i pravila iz oblasti bezbednosti • Podsticaj za istraživanje bezbjednosne kulture - kulturni “talas” u velikoj broju disciplina društvenih nauka

4. Najopštije značenje kulture - definiše način ljudskog postojanja, od nje zavisi duhovno i duševno stanje pojedinaca i grupa i njome se stvara zajednički sistem vrijednosti • Funkcija kulture za predmet bezbjednosnakultura - organizovani sistem, koji oblikuje ponašanje pojedinaca, društvenih grupa, organizacija, država • Kako vrijednosti oblikuju naš način razmišljanja – vrijednosti i bezbjednost?

5. Neki od aspekata značaja kulture za bezbjednost: a)od nje zavisi opstanak i napredak pojedinca, društva i zajednice; b) važan je elemenat u razvojnim procesima i institucionalizaciji društva (emancipacija, podizanje svijesti...); c) doprinosi promjeni i razvoju koncepta bezbjednosti i međunarodnih odnosa (spoljna politika) • Bezbjednost se izgrađuje i jasnije sagledava kroz emancipaciju, koja počiva na kulturi – razvoj kulture bezbjednosti

6. Bezbjednost podrazumjeva najmanje tri aspekta: 1. stanje, 2. činjenica ili djelatnost , 3. osjećanje • Zajedničke teorijske osnove fenomena kulture i bezbjednosti - bezbjednost kao ljudska aktivnost nastaje sa pojavom kulture u najširem smislu • Predmet savremene bezbjednosti je proširen -(ekonomsko blagostanje, politička nezavisnost, demokratske slobode i sl.) • Tri nivoa bezbjednosne kulture – individualni (mikro); društveni (makro) i međunarodni

7. “Svjetski kulturni modeli” gdje kultura ima zapaženo mjesto (P.Katzeinstein): • kultura je utkana u funkcionisanje formalnih institucija bezbjednosti (NATO, OEBS, ZEU) 2. politička kultura međunarodne politike i komponente izgradnje identita (međunarodno pravo, pravo na suverenitet, standardizacija društvenih i političkih institucija i modela ekonomske politike, politički diskurs transnacionalnih organizacija i pokreta..) 3. istaknute kulturne dimenzije obrazaca prijateljstva i neprijateljstva

8. Tipologija proučavanja predmeta bezbjednosne kulture: bezbjednosna kultura društva, kultura diskursa bezbjednosti, bezbjednosna kultura načela koja određuju cjelinu sistema bezbjednosti • Osnovne karakteristike kulture bezbjednosti su: • podstiče razmišljanje o bezbjednosti, • utiče na procjenu bezbjednosti i • odlučuje o pristupu bezbjednosti • Ovdje se podrazumjeva pristup za koji se akteri bezbjednosti odlučuju, a bezbjednosna kultura im služi kao “analitički alat” u procesu odlučivanja (npr. kada država donosi odluku da li će se opredijeliti za neki od savremennih pristupa - članstvo u međunarodnim organizacijama, kooperativni model, bezbjednosna zajednica,neutralnost i sl.)

9. Značaj za obezbjedjivanje bezbjednosti u HR – strateška kultura kao okvir za djelovanje države na spoljnopolitičkom planu • Strateška kultura –alat za analizu djelovanja država na planu bezbjednosti i odbrane,koncept koji se razvija i tretira sva pitanja vezana za bezbjednosnu politiku neke države (sukobi, mirna rješenja, geopolitika i dr.) • Strateška kultura - koncept koji dokazuje uticaj kulturnih faktora na strateško ponašanje, kojim se uvažavanjem istorijskog iskustva, sjećanja i kolektivnih vrijednosti, oblikuje politika i strategija država • Države imaju različite strateške prioritete, uslovljene sa postojanjem više elemenata: iskustva države i filozofske, političke, kulturne i kognitivne karakteristike države i njenih elita

10. U pristupu predmeta istraživanja, bezbjednosna kultura kreće u okviru tri orjentacije: - prve, koja je usmjerena na ideje, stavove, vjerovanja, vrijednosti i dr.; - druge, koja je usmjerena na interpretativno-teorijsku analizu; • treće, koja je usmjerena na ulogu kulture kao načina života • Primjer: pod bezbjednosnom kulturom međunarodne bezbjednosti, podrazumjeva se zajednički sistem međusobnih, društveno-konstruisanih značenja o onome što je važno u međunarodnoj politici i koji su njeni izazovi

11. BK se odnosinabezbjednostdrustva u cjelini, stoga je njenpristupmultidisciplinaran (bezbjednost, politika, sociologija, psihologija, pravnenauke, istorija, itd.) • Predmetizučavanja BK obuhvata više sfera nauke, kulture, obrazovanja, života.... • Osnovne karakteristike BK su: • dio je opšte kulture (pojedinca, grupe...) • obuhvata stavove, znanja i vještine iz bezbjednosti

12. 3.ima pozitivnu i preventivnu ulogu, zasnovanu na znanjima i vještinama 4. odlika je svih nivoa bezbjednosti (od pojedinačnog do globalnog) 5. najviši cilj i težnja joj je da očuva vrijednosti društva, da zaštiti i obezbjedi društvo od svih oblika ugrožavanja • BK treba posmatrati i kao instrument obezbjedjivanja i očuvanja svih nivoa i sektora bezbjednosti

13. Ciljevi proučavanja i razumjevanja ove naučne discipline su: • naučna i teorijska analiza • sinteza teoretskih i praktičnih znanja • izučavanje porijekla, načina sticanja i razvoja s ciljem unapredjenja BK • ukazivanje na njen značaj za održavanje bezbjednosti • povečanje svjesnosti i odgovornosti za bezbjednost svih subjekata • identifikovanje njenih specifičnosti na svim nivoima i sektorima bezbjednosti • otkrivanje uzročno-posledičnog odnosa sa društvenim pojavama koje ugrožavaju bezbjednost • podsticanje na dalji naučni razvoj i unapredjenje znanja iz ove oblasti

14. Tri bitna obilježja BK i njenih značenja: 1. BK je ono što predstavlja temeljni osnov organizacije i funkcionisanja sistema bezbjednosti 2.BK se odnosi na dimenzije, vrijednosti, značenja i smisao bezbjednosti koji su povezani s kulturom i društvom 3.BK je usmjerena ne samo na proces funkcioniranja i razvoja sistema bezbjednosti već i na proces njegove promjene

15. Aspekti bezbjednosne kulture • Više različitih aspekata uslovljavaju razvoj i efikasnost BK, ona od njih zavisi i u medjusobnoj su vezi (etički, sociološki, pravni) • Etika i bezbjednosna kultura – etička procjena dobra i zla, donošenje odluke za način obezbjeđivanja bezbjednosti, bezbjednosno djelovanje (ponašanje) • Moralna odluka uslovljena je prethodno usvojenim sistemom vrijednosti • Etički aspekt bezbjednosne kulture ogleda se: 1. Primjena etičkih principa u obavljanju funkcija bezbjednosti 2.Unaprijeđenje društvene etike kao preduslova za pozitivno stanje bezbjednosti društva 3.Podsticanje shvatanja i svijesti o razumjevanju značaja zaštite bezbjednosti (lične, nacionalne...)

16. 4. Djelovanje na savjest i svijest svih pripadnika zajednice 5. Razvijanje osjećaja dužnosti i odgovornosti (društvene i lične) 6. Razvijanje tolerancije (nacionalne, religijske) 7. Razumjevanja moralnih normi i sistema vrijednosti onih koji ugrožavaju bezbjednost (npr.kriminalci, teroristi) 8. Implementacija etičkih standarda u normativne, starteške i druge bezbjednosne dokumente 9.Izgradnja kodeksa profesionalne etike svih službi koje čine sistem nacionalne bezbjednosti

17. Bezbjednosna kultura i etika – dva nivoa: prvi, pozitivni (etika bezbjednosti) i drugi, negativni (patološke društvene pojave koje narušavaju bezbjednost) • BK i moral su društvene kategorije, koje se izgrađuju i u medjusobnoj su interakciji • Dvije dimenzije – unutrašnja (koja se samoizgradjuje u svakom pojedincu) i spoljašnja (koja je propisana) • Etički aspekt BK ima izuzetan značaj za uspjeh bezbjednosne i zaštitne funkcije društva (Stajic, Mijalkovic, Stanarevic)

18. Sociološki aspekti BK – bezbjednosna kultura je dio opšte kulture društva; način organizacije društva u sferi bezbjednosti i jedna od društvenih vrijednosti • Potreba određivanja mjesta i uloge BK – u društvenom i političkom sistemu, ekonomiji, obrazovanju, istorijskom i normativnom okviru, kulturnom sistemu, itd. • Razvoj bezbjednosne kulture i razvoj društva – paralelni procesi • BK je dio strukture društva i svi društveni elementi utiču na nju (npr.religija)

19. Uticaj BK na sociološku sferu: • izgradnja obrazaca društveno (ne)prihvatljivog ponašanja; • uticati na devijantna i nepravilna društvena ponašanja pojedinaca i grupa • Promoviše društveno prihvatljive i pozitivne obrasce i pravila ponašanja i poštovanje normi i standarda (npr.kampanja u saobraćaju) 4. Promoviše kulturu tolerancije i poštovanja drugačije bezbjednosne kulture u grupama 5. Izgradjuje veći nivo bezbjednosne kulture u okviru bezbjednosnih službi NSB (vojska, policija, obavještajne službe, tužilaštvo..) 6. Prilagodjava BK savremenim izazovima bezbjednosti (npr.terorizam, migracije...)

20. Politički aspekt bezbjednosne kulture • Bezbjednosna kultura je prositekla iz političke kulture i služi kao mehanizam politike (uspostavljanje bezbjednosne kulture u određenim oblastima i zloupotreba BK) • Savremena BK se izgradjuje međusobnom interakcijom medjunarodne i nacionalne bezbjednosti (npr.medjunarodna praksa i izazovi postaju nacionalni kroz saradnju u bezb.zajednicama) • Politika se poziva na bezbjednost koju “propagira” bezbjednosnom kulturom kojom se objašnjava koja politička, ekonomska, vojna, policijska i dr.sredstva treba upotrijebiti za obezbjedjivanje bezbjednosti • Bezbjednosna kultura propisuje šta je bezbjedno, a šta ne (npr.sekuritizacija-davanje bezbjednosnog značaja nekoj pojavi ili fenomenu; desekuritizacija-oduzimanje bezbjednosnog značaja pojavi ili fenomenu)

21. Ekonomski aspekt BK – povezanost BK sa materijalnim uslovima života pojedinca i grupe, preventivna funkcija za pojedinca i društvo • Ekonomsko blagostanje i stabilna ekonomski situacija pogoduju efikasnosti BK • Naučno-obrazovni aspekt BK : u razvijenim društvima su elementi i struktura BK dio obrazovnog sistema, ne samo u bezbjednosnom obrazovnom procesu (vojne i pol.akademije), već i u okviru civilnog obrazovanja

22. Principi bezbjednosne kulture • Moralnost • Zakonitost • Doslednost • Odgovornost • Neprekidnost • Pravovremenost

23. Važna zapažanja o BK kao preduslovu za obezbjedjivanje bezbjednosti: • Dosledno unaprijedjivanje BK svih aktera • Jedna od pretpostavki za uspjeh integracijskih procesa • Usaglašavanje aktivnosti na unapriedjivanju BK društva i sistema nacionalne bezbjednosti, sa sistemima bezbjednosti u koje država planira integrisanje • Unapredjivanje aktivnosti na teorijskom i praktičnom jačanju ove discipline i njenog promovisanja

24. Predlozi za čitanje: • Baylis, J., Wirtz, J., Cohen, E.& Gray, C., “Strategy in the Contemporary World: an introduction to strategic studies”, Oxford University Press, 2nd edition, 2007 • Bauwens, W.,Clesse, A.&Knudsen, O.,”Small States and the Security Challenge in the New Europe”, Brassey’s,1996 • Blank, S. & group of authors, “Conflict, culture and history”, Air Univeristy Press, Alabama, 1993 • Johnston, A., “Thinking about Strategic Culture”, International Security, Vol.19, No.4, 1995 • Jager, S., M., “On the Uses of Cultural Knowledge”, Strategic Studies Institute, November 2007 • Katzenstein, P., “The culture of national security: norms and identity in world politics”, Columbia University Press, New York, 1996 • Kay,S.,”Global Security in the Twenty-First Century”, Rowman&Littlefield Publishers, 2006 • Kim, J., “Cultural Dimensions of Strategy and Policy”, U.S. Army War College, 2009

25. Owens, T.M.,”Strategy and the Strategic Way of Thinking”, Naval War College Review, Vol.60, No.4, Autumn 2007 • Snyder, J., “One world, rival theories”, Foreign Policy, No.145, Nov/Dec 2004, pp.53-62 • Stoicescu, M. R., ” Cultural aspects of strategy and security in international relations”, Graduate Institute of International Studies, Hague, 2004 • Toje, A., „Strateška kultura kao analitički alat: istorija, mogućnosti, geopolitika i vrednosti – primer EU“, Bezbednost Zapadnog Balkana, CCVO, godina IV, broj 14, Beograd, 2009 • Vukadinović, R., „Nuklearne strategije i međunarodni odnosi“, Politička kultura, Zagreb, 2006. • Williams, M., “Culture and security: symbolic power and the politics of international security”, Routledge, London, 2007

26. HVALA NA PAŽNJI!!!