Stan Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na koniec Dekady EZR

1. Stan Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na koniec Dekady EZR

2. Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Stan Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na koniec Dekady EZR a.batorczak@uw.edu.pl Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym

3. Ostatnie, najważniejsze, zobowiązania międzynarodowe: Dekada Edukacji na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju proklamowana w 2002 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych na lata 2004–2005. Dekada jest koordynowana przez agendę ONZ do Spraw Wychowania, Nauki i Kultury (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO).

4. Strategia Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju przyjęta w 2005 r. przez Ministrów do spraw Środowiska i Edukacji państw regionu Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (EKG ONZ) liczy 56 członków (państwa europejskie, państwa byłego ZSRR, Izrael, Kanada i USA).

5. Charakterystyka skutecznej EZR w odniesieniu do edukacji formalnej EZR jest wspierana działaniami rządu i władz edukacyjnych a także zagwarantowane są fundusze na jej praktyczną realizację.

6. Wdrażanie oraz efekty EZR są oceniane w badaniach ewaluacyjnych. Uzyskane wyniki są analizowane pod kątem osiągnięć i barier, a następnie wykorzystywane do uzyskania lepszych wyników. Ewaluacja jest przeprowadzana na poziomie placówki (samo- ewaluacja) jak i podejmowana przez władze oświatowe.

7. Przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju jest uznane za misję lub istotną funkcję szkoły. • W działania na rzecz ZR są zaangażowani wszyscy członkowie szkolnej społeczności włączając w to dyrekcję i personel administracyjny.

8. Tematyka ZR ma charakter między przedmiotowy i jest podejmowana w sposób skoordynowany z perspektywy różnych przedmiotów. • Problematyka ZR jest podejmowana zarówno na lekcjach przedmiotów jak i przekłada się na praktyczne działania wdrażające ZR , które przejawiają się w usprawnieniu funkcjonowania szkoły, zagospodarowaniu otoczenia szkoły oraz współpracę z osobami i instytucjami spoza szkoły. Szczególnie podkreślana jest rola współpracy młodzieży z rodzicami na rzecz lokalnego środowiska i społeczności.

9. Zarządzanie szkołą i otoczeniem szkoły oraz funkcjonowanie szkoły zgodne z zasadami ZR dają uczniom możliwość angażowania się i zdobywania bezpośrednich doświadczeń. W ten sposób wzmacnia się wiedzę zdobytą podczas zajęć lekcyjnych.

10. W EZR wykorzystuje się metody aktywizujące pracę uczniów, a szczególnie ważną metodą jest podejmowanie wspólnych działań (realizacja projektów edukacyjnych) z osobami i instytucjami spoza szkoły. Uczniowie wzbogacają swoją wiedzę i rozwijają myślenie krytyczne dzięki nabywaniu wiedzy i osobistych doświadczeń z „prawdziwego życia”.

11. Uczniowie mogą sami decydować o tym, co i w jaki sposób będzie realizowane. • Nauczyciele są odpowiednio przygotowani do prowadzenia EZR zarówno dzięki wiedzy i umiejętnościom zdobytym w trakcie kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu jak i dzięki możliwości korzystania z bogatej i na bieżąco aktualizowanej oferty kursów doskonalących.

12. Przykłady dobrych praktyk są upowszechniane.

13. EZR jest wspierana działaniami rządu i władz edukacyjnych a także zagwarantowane są fundusze na jej praktyczną realizację. W Polsce istnieją formalne podstawy do prowadzenia edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Zapisy o konieczności realizacji edukacji służącej zrównoważonemu rozwojowi znajdują się zarówno w dokumentach strategicznych jak i w licznych ustawach.

14. Kolejne polityki ekologiczne państwa w tym najnowsza Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009–2012 (z perspektywą do roku 2016). • Strategia Zrównoważonego Rozwoju Polski do roku 2025. W rozdziale 5 poświęconym instrumentom wdrażania zrównoważonego rozwoju wymieniona jest edukacja na wszystkich poziomach.

15. Prawo ochrony środowiska z 17 kwietnia 2001 r. wskazujące na obowiązek nauczania ochrony środowiska w szkołach. • Zapisy o zobowiązaniach do prowadzenia edukacji służącej zrównoważonemu rozwojowi znajdują się również w licznych ustawach regulujących funkcjonowanie różnych obszarów administracyjnych państwa.

16. W Polsce promowanie Dekady i Strategii EZR oraz praktyczne wdrażanie tych ważnych zobowiązań ma bardzo ograniczony wymiar. Inicjatywy wspierające EZR na poziomie rządowym podejmowane są przez Ministerstwo Środowiska bez współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej. Podejmowane przez Ministerstwo Środowiska działania nie są wystarczająco nagłaśniane i mają ograniczony zasięg.

17. Zapis o EZR znalazł się w znowelizowanej w 2003 r. ustawie o systemie oświaty. W art.1, punkcie 1b zapisano: „system oświaty zapewnia w szczególności upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu, w skali lokalnej, krajowej i globalnej.

18. Odpowiedzią na ogłoszenie przez ONZ Dekady Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju na lata 2005 -2014 była inicjatywa Uniwersyteckiego Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego utworzenia nieformalnej Grupy Roboczej do spraw Dekady EZR. Działania Grupy zostały objęte patronatem Polskiego Komitetu ds. UNESCO, jednak z braku jakiegokolwiek wsparcia finansowego działania grupy ograniczają się do działań informacyjno - promocyjnych na temat Dekady.

19. Działaniem podjętym na szczeblu państwowym nawiązującym bezpośrednio do realizacji Dekady EZR było zorganizowanie przez Departament Edukacji Ekologicznej Ministerstwa Środowiska konferencji „Na szlaku zrównoważonego rozwoju”. Konferencja odbyła się w Warszawie w 2009 r., a jej celem było podsumowanie sytuacji w zakresie edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Polsce na półmetku Dekady ONZ.

20. Tekst Strategii EZR Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ , z inicjatywy Ministerstwa Środowiska, został przetłumaczony na język polski w 2008 r.

21. Z inicjatywy Ministerstwa Środowiska (Departament Informacji o Środowisku) było opracowanie od koniec 2012 r. ekspertyzy na temat edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Polsce. Ekspertyza jest dostępna na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska Ekspertyza dotycząca edukacji dla zrównoważonego rozwoju w Polsce http://ww.mos.gov.pl/kategoria/5125_edukacja_dla_zrownowazonego_rozwoju z dn. 10.03.2013 r.

22. Finasowanie EZR W Polsce funkcjonuje system finasowania EZR ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. EZR może być również finansowana z środków Komisji Europejskiej, z takich programów jak np. Lifelong Learning Programme, Program Kapitał Ludzki czy też Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko.

23. Najważniejszym źródłem finasowania jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W latach 1991- 2008 zostało podpisane 3100 umów dotyczących realizacji projektów edukacyjnych na łączną kwotę dofinasowania 300 mln złotych. Rocznie na działania z zakresu edukacji przeznaczane jest około 20 mln złotych

24. Upowszechnienie samego terminu EZR jest nikłe. Jest on sporadycznie używany przez instytucje powołane do wspierania EZR, takie jak działający przy Ministerstwie Środowiska Departament Informacji o Środowisku, czy instytucje finansujące EZR jak Narodowy oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

25. Poziom skuteczności w podejściu do EZR i realizacji podstawy programowej w szkołach polskich i angielskich.

26. EZR w polityce szkoły i sposób koordynacji W 45,0% szkół w Polsce EZR nie jest postrzegana jako priorytet, podczas gdy w szkołach w Anglii tej odpowiedzi udzieliło tylko 12,0 % nauczycieli. W polskich szkołach EZR najczęściej jest prowadzona tylko przez jednego lub dwóch nauczycieli. 15 % badanych nauczycieli przyznało, że w ich szkole EZR jest niespójna i nie jest koordynowana.

27. Nauczyciele wysoko oceniają zaangażowanie dyrekcji szkół w koordynację EZR, a sami deklarują, że często włączają tematykę ZR do nauczania swojego przedmiotu (przy czym tylko 15,0% nauczycieli w Polsce deklaruje systematycznie włączanie EZR).

28. Podstawa Programowa W Polsce treści podstawy programowej dają możliwość prowadzenia EZR. Tematy odnoszące się do zrównoważonego rozwoju są przypisane do poszczególnych przedmiotów nauczania.

29. Na III etapie edukacyjnym tematyka ZR w najszerszym zakresie może być realizowana na lekcjach geografii, chemii i biologii. Stosunkowo dużo możliwości do omawiania zagadnień ZR daje nauczanie wiedzy o społeczeństwie i historii a w niewielkim stopniu etyka oraz zajęcia techniczne.

30. W treściach polskiej podstawy programowej największy nacisk położony jest na działania indywidulane, podczas gdy w Wielkiej Brytanii podkreślone jest znaczenie rozwiązań systemowych służących realizacji ZR, takich jak tworzenie polityk, zastosowanie nowoczesnych technologii oraz wykorzystywania odnawialnych źródeł energii.

31. Nauczanie treści EZR nie jest wystarczająco mocno wzmocnione. Brak jest przewodnika metodycznego dla nauczycieli zawierającego wskazówki jak realizować EZR w programach nauczania. Tematyka ZR jest tyko sporadycznie uwzględniana w testach egzaminacyjnych.

32. Wsparciem dla realizacji treści podstawy programowej w zakresie EZR w Polsce może być, obowiązująca w gimnazjach, metoda projektu edukacyjnego.

33. Funkcjonowanie szkoły • Serwowanie zdrowej żywności • Oszczędzanie energii i wody • Postępowanie z odpadami • Promowanie zrównoważonego transportu • Dokonywanie zakupów i inwestycji służących ZR

34. Poziom funkcjonowania szkół zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju – porównanie szkół polskich i angielskich.

35. W odniesieniu do takich działań jak troska o zdrową żywność, oszczędzanie energii, oszczędzanie wody, postępowanie z odpadami polscy nauczyciele częściej niż angielscy stwierdzali, że są one wyłącznie przedmiotem tematów lekcyjnych.

36. W odniesieniu do takich działań jak troska o zdrową żywność, oszczędzanie energii, oszczędzanie wody, postępowanie z odpadami polscy nauczyciele częściej niż angielscy stwierdzali, że są one wyłącznie przedmiotem tematów lekcyjnych.

37. W nielicznych szkołach przeprowadza się modernizacje służące efektywnemu korzystaniu z energii i wody.

38. Wykorzystanie budynku oraz podwórza szkolnego w EZR.

39. W polskich szkołach zajęcia poświęcone tematyce ZR odbywają się również poza klasą szkolną w trakcie zajęć trenowych, imprez organizowanych dla szkoły i rodziców oraz są przedmiotem współpracy z lokalną społecznością i gminą.

40. Zaangażowanie uczniów

41. Żaden polski nauczyciel nie wybrał opcji odpowiedzi „uczniowie w pełni uczestniczą w procesie podejmowania decyzji” oraz „uczniowie w istotnym stopniu decydują, o tym jakie działania promujące ZR są podejmowane na ternie szkoły”. W przypadku Anglii te odpowiedzi były wybrane odpowiednio przez 29,4% i 11,8% nauczycieli.

42. Prowadzenie EZR w polskich szkołach jest uwzględnianie w ocenie jakości pracy szkoły przeprowadzanej w ramach nadzoru pedagogicznego. Jednak nie ma ewaluacji poświęconej wyłącznie wdrażaniu i efektom EZR. W dodatku tylko nieliczne polskie szkoły uczestniczą w programach certyfikujących EZR, w których stosuje się ewaluację funkcjonowania szkoły i podejmowanych działań na rzecz ZR.

43. Ograniczenia w wprowadzaniu EZR w szkole (liczby oznaczają średnią)