De Geesteswetenschappelijke Paradox

1. De Geesteswetenschappelijke Paradox Rens Bod Universiteit van Amsterdam Institute for Logic, Language and Computation

2. De Geesteswetenschappen zijn Booming • Hoog in internationale rankings • Hoger dan andere wetenschapsgebieden -- zie bv THES 2012 • Origineel en invloedrijk – zie bestsellers van alfawetenschappers • Bv AKO-prijzen voor alfawetenschappelijke boeken

3. Toch hebben de humanities een imagoprobleem • Ronald Plasterk, 2007: • “Alfa’s schrijven de geschiedenis maar bèta’s maken de geschiedenis” • VNO-NCW Ledenmagazine januari 2010: • “We moeten de 'alfaisering' van de samenleving doorbreken en oorspronkelijke denkkracht aanboren” • Ziehier de geesteswetenschappelijke paradox…

4. Hoe gaan alfawetenschappers om met dit imagoprobleem? Reacties zijn vaak erg defensief “De geesteswetenschappen zijn belangrijk voor • Kritische geest (J. Bates) • Intellectuele ontwikkeling (S. Collini) • Sociale verantwoordelijkheid (E. Said) • Democratisch bewustzijn (M. Nussbaum)

5. Deze reactie kan veel meer offensief • Inzichten en ontdekkingen uit de humaniora hebben de wereld veranderd • De humaniora hebben geleid tot volstrekt onverwachte toepassingen • Deze (onverwachte en ongeplande) toepassingen dienen onophoudelijk onder de aandacht te worden gebracht

6. Kijk naar de geschiedenis • De afgelopen jaren heb ik vele onbekende toepassingen uit de geschiedenis van de humaniora onder de aandacht gebracht • Musicologie: Harmonieleer  wiskundige benadering wereld • Filologie: Reconstructies van teksten Genetica • Kunsttheorie: Alberti’s lineair perspectief  ontwerptechnieken • Geschiedkunde: Scaligers ontdekking dat aarde ouder is dan volgens de bijbel  Verlichting • Taalkunde: Formele grammatica’s  Programmeertalen, Etcetera!

7. Maar kijk ook naar de toekomst! • Onderzoeksresultaten uit de humaniora hebben een enorm potentieel • Alleen wordt er nog weinig mee gedaan • Sinds kort nieuwe initiatieven (UvA, KNAW, VU): • Hoe kan alfa-onderzoek, waaraan jarenlang is gewerkt, worden ‘benut’ of ‘gevaloriseerd’?

8. Er zit ongelooflijke rijkdom (en liefde) in alfa-onderzoek • Zelfs bedrijven hebben dit ontdekt • Van IBM tot Elsevier wordt alfaonderzoek “The Next Big Thing” genoemd, vooral ICT • Complexe data: bv. film • Incomplete data: bv. manuscripten • Fuzzy data: bv. schilderijen

9. Humanities en ICT? • Een aantal nieuwe intiatieven proberen recent alfa-onderzoek om te zetten naar concrete toepassingen • NB: dit is eigenlijk niets nieuws, en heeft al langer plaatsgevonden in de humaniora • Maar nu proberen we het actief te stimuleren • Bv Joint Center for Digital Humanities, CLARIAH programma, CLARIN, etc

10. Voorbeelden van alfa-benuttingen • Faculteit Geesteswetenschappen heeft in 2011 zaaigeld beschikbaar gesteld voor publiek-private projecten in de Digital Humanities • Alfa-gedreven • Vraag moet komen uit de geesteswetenschappen, en moet voorbouwen op reeds bestaand onderzoek • Private component • Private partner dient in principe te willen investeren (in kind of in cash)

11. Voorbeeld 1:Digitale Grachtengordel • Welk schilderij hing waar in de Gouden Eeuw, en wie woonde waar? (van schilders, uitgevers tot componisten) • De Ecartico-database waaraan Dr. MJ Bok en Dr. H. Nijboer jaren hebben gewerkt, wordt omgezet in een App i.s.m. Webmapper • Niet alleen fascinerend voor toeristen, maar ook voor wetenschappers: nieuwe verbanden en patronen worden ontdekt • Webmapper is gespecialiseerd in geografische technologie, met medewerkers als: • Edward Mac Gillavry (voorheen Tomtom), Richard Duivenvoorde (voorheen Geodata).

12. Voorbeeld 2:Muzikale Similariteit • Hoe kunnen we een muziekstuk vinden dat ‘lijkt’ op een ander muziekstuk, mbt metrum, tempo, instrumentatie? • Muzikale similariteitsmodellen ontwikkeld door Dr. Aline Honingh worden omgezet naar een muzikale applicatie voor jogging, ballroom dance en DJ, samen met bedrijf Elephantcandy • Aline Honingh is een (computationeel) musicoloog • Bruno Rocha MA is een musicoloog • Elephantcandy ontwikkelt audio software en is gespecialiseerd in muziekapplicaties • Victor Bergen Henegouwen

13. Voorbeeld 3:Politieke Zoekmachine • Wie zei wat tegen wie in het Parlement en waarom? • Interactief openbaar zoeksysteem wordt gebouwd op basis van eerder onderzoek door Dr. Jaap Kamps, Dr. Maarten Marx e.a., samen met Spinque • Jaap Kamps is een culturele informatiewetenschapper • Spinque is een Information Retrieval bedrijf gespecialiseerd in zoekmachines voor het web • Arjen de Vries • Wouter Alink

15. Voorbeeld 4:Emoties in Film • Hoe kunnen we automatisch emotisch detecteren in films? • Een database van (emoties-)getagde film shots wordt gecreeerd gebaseerd op eerder onderzoek door Prof. E. Tan, Prof. M. de Rijke en Prof. Patricia Pisters, samen met VicarVision • Ed Tan is hoogleraar communicatiewetenschap • Maarten de Rijke is hoogleraar information retrieval • Patricia Pisters is hoogleraar filmwetenschap • VicarVision is een computervision-bedrijf gespecialiseerd in gezichtsemotieherkenning • M.J. den Uyl

16. Feitelijk staat al het alfa-onderzoek open voor benutting • Deze vier voorbeelden komen uit: • Kunstgeschiedenis • Musicologie • Geschiedenis • Filmwetenschappen • Het is niet te voorspellen welk onderzoek leidt tot concrete toepassingen – we kunnen hooguit stimuleren • Puur (kunst)historisch, musicologisch en filmtheoretisch onderzoek hebben onverwachte toepassingen • En deze zijn weer van nut voor het onderzoek zelf!

17. KNAW en VU doen ook mee & private partners • 12 projecten die alfakennis valoriseren, alle binnen het Joint Center for Digital Humanities • Meer dan 75 mensen (UvA, KNAW, VU & private partners) • KNAW heeft een immense som geld vrij gemaakt: • 15 miljoen Euro ter stimulering van de humaniora, o.a. voor een Center for Humanities and Technology (CHAT) • Grote en kleine bedrijven investeren voor het eerst in de humaniora – van IBM en Elsevier tot Spinque

18. Terug naar het imago-probleem van de geesteswetenschappen • Valorisatie is niet nieuw in alfa-onderzoek: • muziekteksten voor platenmaatschappijen • consultancy voor kunstveilingen • archeologische opgravingen voor overheid en bedrijven • etc. • Alfa-onderzoekers hoeven niet bescheiden te zijn over hun valorisaties en kennisbenuttingen!

19. De humanities kunnen trots zijn op hun impact en valorisaties • Maar mogelijk kunnen ze deze (nog) beter onder de aandacht brengen • Laat de prestaties en de impact van de humaniora zien -- met haar onverwachte toepassingen – in verleden en toekomst • De geesteswetenschappelijke paradox is een schijnparadox

20. Wat zou het antwoord moeten zijn van alfa’s op valorisatie en imagoprobleem? • Puur onderzoek kan de meest onverwachte toepassingen en valorisaties opleveren • Geesteswetenschappers moeten gewoon blijven doen waar ze goed in zijn • We staan echter wel in een lange traditie van valorisatie • Dus: valorisatie en kennisbenutting van bestaand onderzoek kunnen (pro-)actief worden gestimuleerd • En het mooiste is: dit leidt tot totaal nieuwe vragen die eerder niet oplosbaar (en zelfs niet) bevraagbaar waren!

21. Imago van de humanities in 2012 • Het idee dat de humanities alleen belangrijk zijn voor een Kritische geest, Intellectuele ontwikkeling, Historisch en Democratisch bewustzijn is voorbij • KNAW Contourennota 2012: • “De humaniora zijn The Next Big Thing” • Steve Jobs 2011: • “True innovation stands at the intersection of humanities and sciences”

22. Dank u!