Ծրագիր Ընդհանուր ծեսեր - Գարուն , աշուն , ամանորյա , ծննդյան ... Բուն Բարեկենդան և Մեծ պաս

1. Ծրագիր Ընդհանուրծեսեր- Գարուն, աշուն, ամանորյա, ծննդյան... ԲունԲարեկենդան և Մեծպաս Ծաղկազարդ Զատկականծես Համբարձմանծես Ավանդականսեղանիձևավորում-կահ-կարասի, ծիսականկերակուրներ Ծիսականհագուստատրիբուտներ

2. Հայկականգլխավորտոներ Հայկականբունտոմարիսկիզբըոչուշ, քանՔ.ա. 3500 թվականն է 1. Ամանորիծես 2. Դեկտեմբերի 22-ին ՄիհրԱստծովերածննդիօրն է 3. Նորտարի 4. ՍուրբԿարապետ 5. ՍուրբՍարգիս 6. Տրնդեզ 7. ԲունԲարեկենդան և Մեծպաս 8. Ծաղկազարդ 12.Աստվածամոր տոնը 9. Զատիկ 13.Սուրբ խաչ 10. Համբարձում 14.Սուրբ Գևորգ 11.Վարդավառ

3. ԲՈՒՆԲԱՐԵԿԵՆԴԱՆԵՎՄԵԾՊԱԱ ԲունԲարեկենդանըՀայոցհնագայնտոներից է, որըՀայեկեղե­ցուսահմանածբարեկենդաններիցգլխավորն է եւտոնվում է Զատիկիցյոթշաբաթառաջ։ ԲունԲարեկենդանըբացիխրախճանքից, կերուխումից, նաեւազատությանօրէր։ Տոնիանբաժանմասնէինժողովրդականներկայացումներնուդիմակավորխաղերը (առհասարակ, դեռհնագույնժամանակներում, տոանախմբությունների, թատերականներկայացումներիկամորսորդությանընթացքումհայերըդիմակհագնելուսովորությունունեին)։

5. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ Ծաղկազարդը (Ծառզարդար) ՄեծՊասինախավերջինկիրակնօյատոննԷ (Զատկիցմեկշաբաթառաջ), որիակունքները գալիսեննախաքրիստոնեականհեռավորժամանակներից։ ՏոնիծիսականարարողություններիմեծմասընվիրվածԷգարնան զարթոնքին, եւ, պատահականչէ, որայդօրըեկեղեցումկարդացվող «Երգերգոցի» միհատվածըամբողջությամբբնությանգովքնէանում. «Զիահաձմեռնանց, անձրեւքանցինեւգնացեալմեկնեցան, ծաղիկքերեւեցանյերկրիմերում… »: ԱնցյալումԾաղկազարդիտոնինսովորությունէրեկեղեցումծառզարդարելր, • ինչպեսնաեւնրաճյուղերիցպտուղներկախելը, • որըոչմիայնարտահայտումէտոնիԾառզարդարանվանումը, այլեւաղերսներ • ունիպտղաբերությանպաշտամունքիհետ (պտուղներկախելը)։

7. ԶԱՏԻԿ Հայոց տոների շարքում Զատիկը բնության զարթոնքը խորհրդանշող ամենասպասված ու ամենամեծ տոնն է, որը եկեղեցական օրա­ցույցով (325թ. Նիկիայի տիեզերաժողովի որոշմամբ) կատարվում է գարնան գիշերահավասարից եւ լուսնի լրումից հետո եկող առաջին կիրակին։    Զատկի տոնը կատարվում է ճոխ հանդիսությամբ եւ մեծ կազմակերպվածությամբ։ Շաբաթ օրը վաղ առավոտից պատանիներն սկսում էին ձու խաղալ։ Մեծերը հաճախ ծոմ էին պահում։ Նախատոնական ընթրիքը բաղկացած էր փլավից, տապակած բանջարից եւ ձկից։ Զատկի նախօրեին, երդիկից իջեցնում էին նաեւ Ակլատիզը, պոկում Մեծ Պասի վերջին շաբաթը խորհրդանշող փետուրը, շաբաթ երեկոյան պասը բացում ձվով, իսկ կիրակի օրը առավոտվանից արդեն սկսում Զատկի ուրախ տոնակատարությունը, որը շարունակվում էր մինչեւ ուշ երեկո։

11. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ Սիրո, երիտասարդության ու վայելքի տոն է Համբարձումը, որ տոնվում է բնության գրկում, մայիսյան ծաղկունքի մեջ՝ Զատկից 40 օր անց (ըստ պաշտոնական եկեղեցական տոնացույցի)։ Հայաստանի տարբեր շրջաններում տոնը հայտնի էր նաեւ «ծաղկամոր տոն», «ճակատագրի տոն», «Վիճակ», «Կաթնապրի օր» անվա­նումներով: Տոնի կարեւոր պահերից է Համբարձման գիշերը (չորեքշաբթի, լույս հինգշաբթի)։ Ըստ ժողովրդական պատկերացումների, դա հրաշքների գիշեր է՝ կեսգիշերին բնությունը լեզու է առնում, ջրերը մի պահ կանգ են առնում, երկինքն ու երկիրը գրկախառնվում են, աստղերը՝ համբուրվում։ Համբարձումը հեթանոսական բնապաշտության եւ քրիստոնեական գաղափարախոսության ժողովրդական ընկալման լավագույն զուգորդությունն է։

13. Ավանդականսեղանիձևավորում-կահ-կարասի, ծիսականկերակուրներ «Հե~յ, ջա~ն, ղափամա´, համով-հոտով ղափամա´…» «Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացում և պահպնում»

14. Ուտեստը կենսապահովման նյութական մշակույթի կարևոր բաղադրամասերից է, մարդու հիմնական, ամենօրյա կենսական միջոցներից և ազգային մշակույթի առավել ավանդութայնությամբ ու կայունությամբ աչքի ընկնող մշակութային տարրերից:Ուտեստի համակարգն ունի երկու համալիր` ա) ավանդական բ) ժամանակակից Դրանցից յուրաքանչյուրը բնութագրվում է երկու ենթահամալիրներով`Ավանդական ուտեստա) առօրյա. բ) տոնա-ծիսական: Տոնա-ծիսական ուտեստում առանձնացվում են օրացուցային, պահքի տոնական համալիրները, կենսափուլերի հետ կապված` հարսանեկան, ծննդյան, կնունքի, անվանակոչության, քառասունքի և այլն :Թաղման, հիշատակի հացկերույթներ` կարևորելով տոնա-ծիսական հացկերույթի վարվելակարգի առանձնահատկությունները: Ծիսական ուտեստում հատուկ տեղ ունեն զոհաբերություններն իրենց տարրատեսակներով:

16. Ծիսականհագուստատրիբուտներ http://akunq.net/am/?p=2835

18. ԿՈՐԵԼԵՆՀԱՅԿԱԿԱՆԾԻՍԱԿԱՆՏԻԿՆԻԿՆԵՐ, • ԳՏՆՈՂԸ ԿԳՏՆԻՆԱԵՎԻՐԱՐՄԱՏՆԵՐԻ • ՆԱԽՆԻՆԵՐԻՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑՄԻՓՈՔՐՄԱՍ Հայկականմշակույթիամենագեղեցիկ, խորհրդանշականևխորհրդավոր արժեքներիցենհայոցծիսականտիկնիները: Նրանցկերպարներիև • գործառույթներիմեջառավելխոսունձևովէխտացվելևմարմնավորվել ժողովրդիանհատակմտածողությունը: Հատուկծեսերովևհմայականբանաձևերովենուղեկցվելտիկնիկի խորհրդանշականծնունդըևմահը: Ժողովուրդընրանցօժտելէմոգականուժով, չարըխափանող, վտանգից ուչարիցզերծպահողհատկություններով: Տիկնիկներիմիջոցովձգտելենապահովելբերքուբարիքիառատությունը, պտղաբերությունը, արգասաբերությունը, ընտանեկանևանձնականհաջողությունները: Սովորաբարտիկնիկպատրաստելենկանայք, օգտագործելով ամենատարբերնյութեր` հիմնականումփայտ, թելեր, կավ, մետաղ, կաշի, մորթի, մազ, խմոր:

20. Նուրիներաշտիժամանակհայգյուղացումիակփրկություննէր: ՆահայտնվումէրԾաղկազարդիտոնինեւերաշտեղածժամանակ: ԺողովրդականպատկերացումներիհամաձայնՆուրինսիրունիկէրուխատուտիկ, ծաղկազարդուգեղեցիկ: Ժողովուրդըհավատումէր, որՆուրիիաչքերիցէինծնվումշաղն ուցողը, անձրեւիկաթիլները: Նաբարեսիրտէուգթառատ: Երբմարդուանասունտառապում ենջրիսակավությունից, Նուրինարտասվումէ, եւնրաարցունքներովթրջվածհողնուարտերը կենդանանումեն, ծիլուծաղիկտալիս: Նուրիիշապիկըլուսակերտէրունկարազարդ, իսկնրա մեջքիգոտինծիածաննէր: Նուրիինուղեկցողծեսըկարեւորէրհայգյուղացուհամար: ՆուրիկամԱնձրևիհարս Այսավանդույթընույնիսկմերօրերումչիմոռացվելեւպահպանվելէորոշգյուղերում:

22. : Աղբյուրը: http://www.facebook.com/home.php?sk=group_14705297 www.sonia.am/.../link_4_haykakan. http://shoppingsite.am/?p=1781 http://aravot.am/am/articles/entertainment/63109/view/economy Առավոտ 10.05.2011 http://www.mincult.am/heritage/1/am/?nid=1527 <<Զատի>> ՌուդիկՀարոյան