โดย...นายชูเกียรติ มุทธากาญจน์ อธิการวิทยาลัยการปกครอง

1. การดำรงตนและปฏิบัติตามแนวทางการดำรงตนและปฏิบัติตามแนวทาง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดย...นายชูเกียรติ มุทธากาญจน์ อธิการวิทยาลัยการปกครอง

2. บริบทการเปลี่ยนแปลงของโลกบริบทการเปลี่ยนแปลงของโลก และสภาวะประเทศไทย

3. ศตวรรษแห่งเอเชีย การเคลื่อนย้ายอย่าง เสรีของสินค้า เงินทุน เทคโนโลยี ความเชื่อมโยงเศรษฐกิจโลก สังคม ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม การเคลื่อนย้ายคนเสรี • ยกระดับมาตรฐานการจัดการสิ่งแวดล้อมและป้องกันฐานทรัพยากร รักษาความสมดุลของระบบนิเวศน์ • ปรับรูปแบบการผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม • เพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงานและพัฒนาพลังงานทางเลือก ภาวะโลกร้อน ภัยพิบัติ ระบบนิเวศน์ และความหลากหลายทางชีวภาพ เคลื่อนย้ายแรงงานมีความรู้/ผู้ประกอบการมากขึ้น • มาตรการกำกับดูแลการเคลื่อนย้ายแรงงานระหว่างประเทศและผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น • เตรียมมาตรการรองรับการเคลื่อนย้ายคนอย่างเสรีที่มีผลกระทบต่อความมั่นคงของประเทศ บริบทการเปลี่ยนแปลงต่อการปรับตัวของประเทศ • ดำเนินนโยบายการค้าเชิงรุก • ธุรกิจต้องปรับตัวแข่งขันได้ • ยกระดับการกำกับดูแลการเคลื่อนย้ายเงินทุนระหว่างประเทศและบริหารจัดการตลาดการเงิน • สร้างองค์ความรู้ นวัตกรรม เทคโนโลยีเชิงพาณิชย์ • สร้างโอกาสการเรียนรู้ให้คนไทยปรับตัวรู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลง • ประยุกต์ใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมกับจุดแข็งด้านวัฒนธรรมและภูมิปัญญา เศรษฐกิจและสังคมฐานความรู้ • โอกาสการขยายตลาดสินค้าและบริการเพื่อสุขภาพ นำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาสร้างคุณค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ • ป้องกันความเสี่ยงและแก้ไขการแพร่ขยายของวัฒนธรรมต่างชาติที่ก่อให้เกิดค่านิยมและการบริโภค ที่ไม่พึงประสงค์ สังคมผู้สูงอายุ ปัญหาการออม การเปลี่ยน แปลงรูปแบบการบริโภค

4. สภาวะทางเศรษฐกิจ • วิกฤตการณ์สถาบันการเงินในประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อเดือนกันยายน 2551 ได้ส่งผลเชื่อมโยงถึงระบบการเงินของประเทศต่าง ๆ ในโลก โดยขณะนี้เศรษฐกิจของประเทศพัฒนา เช่น สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น และอีกหลายประเทศในยุโรป เข้าสู่ภาวะเศรษฐกิจถดถอย และอุตสาหกรรมสำคัญ เช่น อุตสาหกรรมรถยนต์ และอิเล็กทรอนิกส์ เป็นต้น • ปี 2545 - 2547 เศรษฐกิจไทยผ่านช่วงที่มีการขยายตัวในอัตราสูง และเริ่มเข้าสู่ภาวะของการชะลอ ตัวมาตั้งแต่ปี 2548 ทั้งนี้ปี 2545 - 2547 เศรษฐกิจไทยเจริญเติบโตเฉลี่ยร้อยละ 6.2 ต่อปี ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่การใช้จ่ายและการลงทุนภาคเอกชนเพิ่มขึ้นสูงร้อยละ 5.6 และ 15.8 ตามลำดับ • เศรษฐกิจไทยได้เข้าสู่ภาวะชะลอตัวลงในช่วงครึ่งหลังของปี 2549 และชะลอตัวต่อเนื่องในปี 2550 จากที่ขยายตัวได้ร้อยละ 6.3 และ 5.3 ในสองไตรมาสแรกของปี 2549 มาเป็นการขยายตัวร้อยละ 4.5 และ 4.3 ในสองไตรมาสหลังของปี • ภาวะเศรษฐกิจโดยรวมในปี 2551 ขยายตัวในเกณฑ์ดีแม้จะชะลอตัวลงในครึ่งหลังของปี ในช่วง 9 เดือนแรกของปี เศรษฐกิจไทยขยายตัวเฉลี่ร้อยละ 5.1 โดยเป็นการขยายตัวร้อยละ 6.0 และ 4.0 ในไตรมาสแรกถึงไตรมาสที่สามตามลำดับ

5. สภาวะสังคมและสิ่งแวดล้อมสภาวะสังคมและสิ่งแวดล้อม • คนไทยยังมีการศึกษาโดยเฉลี่ยประมาณ 9 ปี น้อยกว่าประเทศในแถบเอเชียซึ่งมีการศึกษาเฉลี่ยประมาณ 10 ถึง 12 ปี • คุณภาพของการศึกษายังมีปัญหาส่งผลให้ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของนักเรียนต่ำกว่ามาตรฐานในวิชาสำคัญ เช่น ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ • คนไทยมีอายุยืนยาวขึ้น แต่ก็มีปัญหาสุขภาพเพิ่มขึ้น ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูง เบาหวานและหัวใจ ซึ่งโรคเหล่านี้รักษาให้หายได้ยากและมีค่าใช้จ่ายในการรักษาสูง • ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินและยาเสพติดยังคงเป็นปัญหาสำคัญของสังคมไทย • ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทั้งในเมืองและชนบทยังคงทวีความรุนแรงขึ้น ส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพของคนไทยและความสามารถในการแข่งขันของประเทศ

6. สภาวะทางการเมืองและความมั่นคงสภาวะทางการเมืองและความมั่นคง • ภายในประเทศ ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ จนถึงเดือนกันยายน 2551 (รวม 57 เดือน) มีเหตุเกิดขึ้นทั้งหมด 7,936 ครั้ง สาเหตุของปัญหามาจากเงือนไขภายในประเทศเป็นหลัก • ระดับภูมิภาคและประเทศเพื่อนบ้าน ปัญหาในภูมิภาคตะวันออกกลางยังคงมีปัญหาความขัดแย้งที่จำกัดขอบเขตได้ ทั้งปัญหาระหว่างอิสราเอลกับปาเลสไตน์และชาติอาหรับ ปัญหาอิรัก ปัญหาเกาหลีเหนือ กรณีที่สหรัฐอเมริกาขอให้หยุดโรงงานนิวเคลียร์ ประเทศเพื่อนบ้านของไทย ในภาพรวมยังได้รับอิทธิพลจากสหรัฐฯ จีน และอินเดียมากขึ้นทำให้ทุกประเทศต้องปรับตัวทางด้านนโยบายต่างประเทศอย่างสมดุลและผนึกกำลังในกรอบของอาเซียนมากขึ้น พม่า การอพยพเข้ามาหางานทำในประเทศไทย โดยการอพยพเข้ามาเป็นครอบครัวเพิ่มสูงขึ้น • ระดับโลก เศรษฐกิจโลกได้เข้าสู่ภาวะวิกฤตที่มีความรุนแรงมากที่สุดในรอบศตวรรษ ประเด็นที่มีความสำคัญในระดับโลกในระยะ 3 ปีข้างหน้า ได้แก่ การแข่งขันในทางเศรษฐกิจ การใช้กำลังอำนาจทางทหารของมหาอำนาจเป็นเครื่องมือในการขยายกำลังอำนาจด้านเศรษฐกิจ

7. สภาวะการพัฒนาพื้นที่และภาคสภาวะการพัฒนาพื้นที่และภาค • เศรษฐกิจในทุกภาคมีการขยายตัวอย่างต่อเนื่อง ภาคกลาง และ กทม. ยังคงเป็นฐานเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศ และมีบทบาทต่อเศรษฐกิจส่วนรวมเพิ่มมากขึ้น • สัดส่วนคนจนลดลงเกือบทุกภาค โดยคนจนส่วนใหญ่ยังคงกระจุกตัวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือ ความเหลื่อมล้ำของการกระจายรายได้ยังคงอยู่ในระดับสูง • ทุกภาคส่วนมีแนวโน้มเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ภาคเหนือกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุเต็มตัวเร็วกว่าประเทศและภูมิภาคอื่นถึง 10 ปี • การเปลี่ยนแปลงของความเป็นเมืองและการพัฒนาพื้นที่เศรษฐกิจ มีการเปลี่ยนแปลงสภาพความเป็นเมืองสูงขึ้น พื้นที่บริเวณชายฝั่งทะเลตะวันออก เผชิญกับข้อจำกัด เช่น ปัญหามลพิษ ปัญหาการขาดแคลนน้ำ ความขัดแย้งการใช้ประโยชน์ที่ดิน • การกระจายอำนาจและการปกครองท้องถิ่น กระบวนการกระจายอำนาจค่อนข้างช้าและมีอุปสรรค์ที่ต้องแก้ไข เช่น การถ่ายโอนภารกิจด้านการศึกษาและการสาธารณสุข การพัฒนารายได้ของ อปท. การสร้างระบบธรรมภิบาล และการสนับสนุนให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการบริหารและกำกับดูแลการทำงานของ อปท.

8. นโยบาย ยุทธศาสตร์และทิศทางการพัฒนา ประเทศไทยในบริบทเศรษฐกิจพอเพียง

9. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ทางสายกลาง แนวทางการดำรงอยู่ การปฏิบัติตน ในทุกระดับ แนวคิด ครอบครัว ชุมชน รัฐ - ในการพัฒนา บริหารประเทศ พอประมาณ หลักการ มีเหตุผล มีภูมิคุ้มกัน ในตัวที่ดี คุณธรรม ความเพียร ความรอบรู้ เงื่อนไข ความรู้ในตัวคน ในหลักวิชา รอบคอบ ระมัดระวัง ซื่อสัตย์ สุจริต อดทน ขยันหมั่นเพียร มีสติ เชื่อมโยงวิถีชีวิต/เศรษฐกิจ/สังคม/สิ่งแวดล้อม/การเมือง สร้างสมดุล/มั่นคง/เป็นธรรม/ยั่งยืน พร้อมรับการเปลี่ยนแปลง เป้า ประสงค์

10. หลักการ ความพอเพียงจะต้องประกอบด้วย 3 คุณลักษณะ ได้แก่ • ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียง ซึ่งจะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดยมีการพิจารณาเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนคำนึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการกระทำนั้น ๆ อย่างรอบคอบ พอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนและผู้อื่น เช่น การผลิตและการบริโภคอยู่ในระดับพอประมาณ • การมีภูมิคุ้มกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้น โดยคำนึงถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่าง ๆ ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้งใกล้และไกล

11. เงื่อนไข การตัดสินใจและดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ให้อยู่ในระดับพอเพียงนั้น ต้องอาศัยทั้งความรู้ และคุณธรรมเป็นพื้นฐาน กล่าวคือ เงื่อนไขความรู้ ประกอบด้วยความรู้เน้นเกี่ยวกับวิชาการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างรอบ และความรอบคอบที่จะนำความรู้เหล่านั้นมาพิจารณาให้เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการ วางแผน และความระมัดระวังในขั้นปฏิบัติ • เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะต้องเสริมสร้าง ประกอบด้วยมีความตระหนักในคุณธรรม • มีความซื่อสัตย์สุจริต และมีความอดทน มีความเพียร ใช้สติปัญญาในการดำเนินชีวิต

12. จากการนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ คือการพัฒนาที่สมดุลยั่งยืน พร้อมรับการเปลี่ยนแปลงในทุก ๆ ด้าน ทั้งเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม ความรู้เทคโนโลยี แนวทางปฏิบัติ /ผลที่คาดว่าจะได้รับ

13. ค น กระบวนทรรศน์การพัฒนาที่ปรับเปลี่ยน...สู่ความพอเพียง ยึดคนเป็นตัวตั้ง ประชาชนได้รับประโยชน์ มีความอยู่ดีมีสุข สู่ คนเป็นศูนย์กลาง ความอยู่ดีมีสุข ปรับจากมุ่งพัฒนาเศรษฐกิจ ผลประโยชน์ประชาชน ยึดหลัก “ภูมิสังคม” ตามความแตกต่างหลากหลายของ สภาพแวดล้อมทางกายภาพของพื้นที่ กับวิถีชีวิตชุมชน ภูมิ- ปรับวิธีคิด แบบแยกส่วน รายสาขา สู่องค์รวม บูรณาการ เชื่อมโยงทุกมิติ สังคม การมีส่วนร่วมของประชาชน ปรับกระบวน การพัฒนา จากบนลงล่าง เริ่มพัฒนา “ตามลำดับขั้น” ด้วยการพึ่งพาตนเอง-รวมกลุ่ม- สร้างเครือข่าย-เชื่อมสู่ภายนอก “ระเบิดจากข้างใน” สู่ กระบวน การพัฒนา จากล่างขึ้นบน การอยู่ร่วมกันด้วยสันติสุขระหว่างคนกับคน ระหว่างคนกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

14. ทุน ทรัพยากรฯ ทุนเศรษฐกิจ ทุน สังคม ครอบครัว ชุมชน สถาบัน ประเทศ บุคคล การวิเคราะห์เสริมสร้างทุนประเทศสู่ความยั่งยืน • การศึกษา • สุขภาวะ • วัฒนธรรม มุ่งนำทุนที่มีอยู่ในสังคมไทยมาใช้ให้เกิดประโยชน์ และเสริมสร้างให้เข้มแข็งสร้างภูมิคุ้มกัน • การออม/หนี้สิน • การขยายตัวทางเศรษฐกิจ • เสถียรภาพทางเศรษฐกิจ • ป่าไม้ / ดิน / น้ำ • คุณภาพสิ่งแวดล้อม วางแนวทางเสริมสร้างทุนจาก

15. การประยุกต์ใช้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กับบริบทการพัฒนาประเทศ ความรอบรู้ คุณธรรม ความเพียร คนเป็นศูนย์กลาง บนพื้นฐานดุลยภาพเชิงพลวัตร พอประมาณ มีเหตุผล มีภูมิคุ้มกัน คน สังคม การพัฒนาคุณภาพคน สังคมแห่งศีลธรรม ฐานความรู้ ดุลยภาพจิตใจ-วัตถุ พึ่งพาตนเอง ปรับตัวรู้เท่า ทันโลก สร้างภูมิคุ้มกัน แก่ครอบครัวชุมชน สังคม ประเทศ“สังคมอยู่เย็น เป็นสุขร่วมกัน” การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนท้องถิ่น พัฒนาเครือข่ายเชื่อมโยงสู่ภายนอก ชนบท-เมือง ชุมชน ดุลยภาพภายใน จัดการความเสี่ยง/ ภูมิคุ้มกัน การพัฒนาเศรษฐกิจไทยบนฐานการผลิตที่แข็งแกร่งด้วยองค์ความรู้ สร้างคุณค่าเพิ่ม เศรษฐกิจ ดุลยภาพภายใน- โลกาภิวัตน์ การสร้างความมั่นคงของฐานทรัพยากร ความหลากหลายทางชีวภาพ คุณภาพ สวล. อนุรักษ์-ใช้ประโยชน์ ทรัพยากรฯ ดุลยภาพภายใน แข่งขัน-กระจายประโยชน์ อย่างเป็นธรรม การเสริมสร้างระบบและวัฒนธรรม ธรรมาภิบาล และประชาธิปไตย ธรรมาภิบาล กระจายอำนาจ อย่างเป็นธรรม

16. ทิศทางการพัฒนาประเทศ ตามกระบวนทรรศน์ใหม่ แผนฯ 10 เน้นการปฏิบัติตามาปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียง ยึดกระบวนทรรศน์การพัฒนาแบบบูรณาการ องค์รวม มีคนเป็นศูนย์กลางการพัฒนาต่อเนื่อง จากแผนฯ 8 และแผนฯ 9 มุ่งสู่ “สังคมอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกัน” คนไทยมีคุณธรรมนำความรอบรู้ รู้เท่าทันโลก ครอบครัวอบอุ่น ชุมชนเข้มแข็ง สังคมสันติสุข เศรษฐกิจมีคุณภาพ เสถียรภาพเป็นธรรม สิ่งแวดล้อม มีคุณภาพ ทรัพยากรธรรมชาติยั่งยืนอยู่ภายใต้ระบบบริหาร จัดการประเทศที่มีธรรมาภิบาล ดำรงไว้ซึ่งระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ภาคีทุกภาคส่วน มีส่วนร่วม ทุกขั้นตอน

17. สังคมอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกันสังคมอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกัน เทคโนโลยี 5 บริบท ความเชื่อมโยงเศรษฐกิจโลก สังคม ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม การเคลื่อนย้ายคนเสรี การขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติ ภายใต้การมีส่วนร่วมของภาคีการพัฒนา สรุปแผนฯ 10 พ.ศ.2550-2554 บริบทการเปลี่ยนแปลงต่อการพัฒนาประเทศ 5 ยุทธศาสตร์การพัฒนา ยุทธศาสตร์การพัฒนาคุณภาพคนและสังคมไทยฯ พันธกิจ • พัฒนาคน ให้มีคุณภาพ คุณธรรม รอบรู้เท่าทัน ครอบครัวอบอุ่น ชุมชนเข้มแข็ง ยุทธศาสตร์การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนและสังคมเป็นฐานที่มั่นคงของประเทศ • เสริมสร้างเศรษฐกิจมีคุณภาพเสถียรภาพและเป็นธรรม • ดำรงความหลากหลายทางชีวภาพสร้างความมั่นคงทางฐานทรัพยากรคุณภาพสิ่งแวดล้อม ยุทธศาสตร์การปรับโครงสร้างเศรษฐกิจให้สมดุลและยั่งยืน ประเมินผลการพัฒนาที่ผ่านมาและวิเคราะห์แนวโน้มสภาวะประเทศ ยุทธศาสตร์การพัฒนาบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพ และสร้างความมั่นคงของฐานทรัพยากรและคุณภาพ สวล. • พัฒนาระบบบริหารจัดการประเทศ ให้เกิดธรรมาภิบาล สถานะของประเทศ เป้าหมาย ด้านสังคม : คุณภาพการศึกษา หลักประกันสุขภาพทั่วถึง คุณธรรม-จริยธรรมลดลง เสี่ยงต่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน ยุทธศาสตร์การเสริมสร้าง ธรรมาภิบาลในการบริหารจัดการประเทศ • ด้านคุณภาพคน ความเข้มแข็งชุมชนและสังคม • ด้านเศรษฐกิจ • ด้านความมั่นคงของฐานทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม • ด้านธรรมาภิบาล ด้านเศรษฐกิจ : เศรษฐกิจโตต่อเนื่อง ฐานการผลิตหลากหลาย พึ่งพาการนำเข้าสูง คนจนลดลง ด้านสิ่งแวดล้อม : ความอุดมสมบูรณ์ระบบนิเวศน์เริ่มเสียสมดุล คุณภาพสิ่งแวดล้อม เสื่อมโทรม บทบาทภาคี ด้านธรรมาภิบาล : ภาคราชการปรับตัวทันสมัยมีประสิทธิภาพ มีการกระจายอำนาจสู่ส่วนท้องถิ่น ประชาชนมีส่วนร่วมมากขึ้น ภาครัฐ/ภาคการเมือง/ภาคเอกชน/สถาบัน/สื่อภาคชุมชนและประชาชน

18. ความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับแผนฯ 10 และแผนปฏิบัติการระดับต่างๆ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (แผนฯ 10) นโยบายรัฐบาล กรอบทิศทางการบริหารราชการแผ่นดิน จุดร่วม หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กรอบทิศทาง หลักการของนโยบายรัฐบาล วิสัยทัศน์ พันธกิจ วัตถุประสงค์หลัก เป้าประสงค์ “สังคมอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกัน” ยุทธศาสตร์การพัฒนา (วัตถุประสงค์ เป้าหมาย แนวทางการพัฒนา) รายละเอียดแนวทางมาตรการ และแผนงานสำคัญๆ ความสอดคล้อง ตอบสนองวัตถุประสงค์ เป้าหมาย มิติ ระเบียบวาระพิเศษ วาระแห่งชาติในเรื่องสำคัญ ๆ แผนบริหารราชการแผ่นดิน มิติพื้นที่ • จังหวัด แผนปฏิบัติราชการ 4 ปี • กลุ่มจังหวัด บูรณาการ • ท้องถิ่น แผนปฏิบัติราชการประจำปี • ชุมชน