โปรแกรมการอบรมการส่งเสริมสุขภาพแนวใหม่และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ

1. โปรแกรมการอบรมการส่งเสริมสุขภาพแนวใหม่และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพโปรแกรมการอบรมการส่งเสริมสุขภาพแนวใหม่และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ผศ.ดร.รุจิรา ดวงสงค์

2. แนวคิดการส่งเสริมสุขภาพ แนวความคิด • สิ่งกำหนดสุขภาพประกอบด้วย ลักษณะส่วนบุคคล สิ่งแวดล้อม และการบริการสาธารณสุข • การส่งเสริมสุขภาพ (Health Promotion) • องค์ประกอบการส่งเสริมสุขภาพประกอบด้วย การสุขศึกษา การป้องกันโรค และการอนามัยสิ่งแวดล้อม

3. สุขภาพ หมายถึง สภาวะร่างกายและจิตใจ สมบูรณ์แข็งแรง ไม่เพียงแต่ปราศจากโรคภัยเท่านั้น รวมทั้งการดำรงชีวิตอยู่ในสังคมอย่างเป็นสุข

4. รูปแบบของสุขภาพ (Health Model) Health Physical Negative ill - health Positive Mental True Well - being Social Ill ness Disease Disability etc. Fitness

5. สิ่งกำหนดสุขภาพ (Health Determinant) สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ ภูมิศาสตร์อากาศ ที่อยู่อาศัยน้ำ ฯลฯ สิ่งแวดล้อมทางสังคม การศึกษา อาชีพ รายได้ ความสัมพันธ์ ความเป็นเขตเมือง ฯลฯ ลักษณะส่วนบุคคล อายุ เพศ ภูมิคุ้มกัน กรรมพันธุ์ พฤติกรรม ฯลฯ สุขภาพ กาย ใจ อารมณ์ วิญญาณ และ สังคม การบริการสาธารณสุข การส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษา การฟื้นฟูสภาพ ฯลฯ

6. 1. ปัจจัยของบุคคล (Person) 1.1 อายุ 1.2 เพศ 1.3 พันธุกรรม 1.4 พฤติกรรม

7. 2. สิ่งแวดล้อม (Environment) • 2.1 สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ (Physical Environment) • ลักษณะทางภูมิศาสตร์ • อากาศ • ที่อยู่อาศัย • น้ำ • อาหาร • เสียง

8. 2. สิ่งแวดล้อม (Environment) • 2.2 สิ่งแวดล้อมทางสังคม (Social Environment) • วัฒนธรรม • การเมือง • การศึกษา • สภาวะเศรษฐกิจ

9. 3. การบริการสาธารณสุข (Health Service) การส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษา การฟื้นฟูสภาพ ฯลฯ

10. 3. การบริการสาธารณสุข (Health Service) • ครอบคลุม ( Accessibility) • คุณภาพ (Quality) • 3. เป็นธรรม ( Equity) • 4. ประสิทธิภาพ (Efficiency) • 5. ตรวจสอบได้ ( Accountability)

11. สิ่งกำหนดสุขภาพ (Health determinant)

12. รูปแบบการส่งเสริมสุขภาพรูปแบบการส่งเสริมสุขภาพ

13. ความหมาย หมายถึงกระบวนการส่งเสริมให้ประชาชนเพิ่มสมรรถนะในการควบคุมดูแลและพัฒนาสุขภาพตนเองเพื่อให้สุขภาพของพวกเขาดีขึ้น นำไปสู่การบรรลุการมีสภาวะสมบูรณ์ ทั้งร่างกายและจิต และอยู่ในสังคมอย่างเป็นสุข บุคคลหรือกลุ่มบุคคลต้องรู้จักระบุสิ่งที่ต้องการที่เหมาะสม และสามารถทำให้บรรลุสิ่งที่ตนคาดหวังไว้ รวมทั้งการจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดี ดังนั้นการส่งเสริมสุขภาพจึงเป็นแนวคิดที่เน้นการส่งเสริมสุขภาพในระดับสังคมและระดับบุคคล อย่างไรก็ดีในการดำรงชีวิตประจำวันไม่เพียงแต่มีชีวิตอยู่เท่านั้น การส่งเสริมสุขภาพจึงไม่ใช่การดูแลรักษาด้านสุขภาพอย่างเดียว แต่ยังเลยไปถึงการดำรงชีวิตที่มีสุขภาพดี นำสู่การอยู่ดี กินดีของประชาชน (Ottawa Charter, อ้างใน WHO, 1996)

14. แนวคิดการส่งเสริมสุขภาพ • กลวิธีการดำเนินงานการส่งเสริมสุขภาพตามแนวทางของกฎบัตรออตตาวา 1 การสร้างนโยบายสาธารณะเพื่อส่งเสริมสุขภาพ (Building Healthy Public Policy) 2 สร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดี (Creative Supportive Environment) 3 เสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน (Strengthen Community Action) 4 พัฒนาทักษะส่วนบุคคล (Developed Personal Skill) 5 การปฏิรูประบบบริการสาธารณสุข (Reorient Health Service)

15. มิติของการส่งเสริมสุขภาพ 6. SPORT & CULTURE 5.CITIES 4. COMMUNITIES 3. WORKPLACES 2. SCHOOLS 1. FAMILIES KEY SETTIG ENHANCEMENT STRATEGIES 1. TOBACCO USE 2. ALCOHOL USE 3. DIETARY HABIT 4. PHYSICAL ACTIVITY 5. SAFETY BEHAVIOR 6. SCREENING EARY DETECTION HEART HEALTH MENTAL HEALTH DENTAL HEALTH SEXUAL HEALTH 1.HEALTH EDUCATION / PUBLIC INFORMATION 2. SOCIAL MARKETING ADVOCACY3. 3.COALITION BUILDING 4. COMMUNITY DEVELOPMENT 5. PREVENTIVE HEALTH SERVICE 6. LEGISLATION/ REGULATION 7. FISCAL POLICY CHILDREN ADOLESCENTS MEN WOMEN DISABILITY ELDERY

16. พฤติกรรมสุขภาพ • พฤติกรรมหมายถึง การกระทำที่ต่อเนื่องหรือการปฏิบัติเป็นประจำจนเป็นนิสัย

17. องค์ประกอบพฤติกรรม • พฤติกรรมด้านพุทธพิสัย (Cognitive Domain) • พฤติกรรมด้านเจตพิสัย (Affective Domain) ความรู้สึก ความทัศนคติ อารมณ์ ความศรัทธา ความเชื่อ ค่านิยม ฯลฯ

18. ประเภทพฤติกรรมสุขภาพ • พฤติกรรมป้องกันโรค (Prevention behavior) • พฤติกรรมเกี่ยวกับการเจ็บป่วย (Illness behavior) • การปฏิบัติตัวเมื่อมีการเจ็บป่วย (Sick role – behavior)

19. สิ่งกำหนดพฤติกรรมสุขภาพ • 1. บุคคลกับพฤติกรรมสุขภาพ • 2. ครอบครัวกับพฤติกรรมสุขภาพ • 3. สถานภาพทางสังคมกับพฤติกรรมสุขภาพ • 5. กลุ่มบุคคลต่อพฤติกรรมสุขภาพ • 6. ศาสนากับพฤติกรรมสุขภาพ • 7.เศรษฐกิจกับพฤติกรรมสุขภาพ • 8. การเมืองกับพฤติกรรมสุขภาพ

20. การวิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคการวิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรค • ปัจจัยนำ คือปัจจัยภายในตัวบุคคล • ปัจจัยเอื้อ คือปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการมีความเสี่ยง • ปัจจัยเสริม คือปัจจัยทางสังคมหรือกลุ่มบุคคลที่มีผลต่อความเสี่ยงต่อการเกิดโรค

21. การศึกษาและวินิจฉัยพฤติกรรมเสี่ยงการศึกษาและวินิจฉัยพฤติกรรมเสี่ยง • การสร้างแบบสอบถามเพื่อศึกษาพฤติกรรมเสี่ยงต่อโรคต่างๆ • วิธีการสัมภาษณ์เจาะลึก (In-depth interview ) • การสนทนากลุ่ม

22. ทฤษฎีทางพฤติกรรม • ทฤษฎีที่ใช้วินิจฉัยพฤติกรรม คือ PRECEDE framework • ทฤษฎีทางพฤติกรรมที่นำมาประใช้ปรับพฤติกรรม ได้แก่ • PRECEDE PROCEED Model • Theory of Reason Action • Health Belief Model (HBM) • Social Support • Social learning Theory (SLT) • Empowerment Education Model • Trans theoretical Model (Stage of change) • Self – help group

23. หลักการปรับพฤติกรรม ข้อควรคำนึง • ปัจจัยที่ทำให้เกิดพฤติกรรม • หลักการพัฒนาพฤติกรรม • ทฤษฎีทางพฤติกรรมศาสตร์

24. กลวิธี การปรับพฤติกรรมของบุคคล • กำหนดเป้าหมายต้องการ • ตั้งเป้าพฤติกรรมที่ต้องการปรับเปลี่ยน • จัดให้มีการควบคุมตนเอง • การสนับสนุนทางสังคม • การสร้างคำมั่น สัญญา หรือความมุ่งมั่น

25. การวางแผนในการปรับพฤติกรรมการวางแผนในการปรับพฤติกรรม • รูปแบบการวางแผน Model for Health Education Planning (MHPE)แบ่งเป็น 6 ระยะ คือ ระยะที่ 1 (Phase 1 Initiate) เป็นระยะเริ่มแรกของการวางแผน • 1.เข้าใจปัญหาของกลุ่มเป้าหมายและเกี่ยวกับระบบบางอย่าง • 2. ทำสัญญาข้อตกลง • 3. สร้างความตระหนักต่อประชาชนเกี่ยวกับปัญหานั้น

26. การวางแผนในการปรับพฤติกรรมการวางแผนในการปรับพฤติกรรม • ระยะที่ 2 (Phase 2 Need Assessment) การหาปัญหาหรือกำหนดปัญหา เป็นระยะที่ผู้วางแผนต้องพิจารณาปัญหาที่ผ่านมาเป็นอย่างไร โดยการพิจารณาวิเคราะห์ปัญหาจากข้อมูลที่ได้รวบรวมไว้ • ระยะที่ 3 (Phase 3 Goal Setting) การกำหนดเป้าประสงค์ของแผนบนพื้นฐานของปัญหาและการต้องการแก้ไข ผู้วางแผนต้องพิจารณากำหนดกลวิธีในการดำเนินกิจกรรมต่างๆเพื่อบรรลุเป้าประสงค์

27. การวางแผนในการปรับพฤติกรรมการวางแผนในการปรับพฤติกรรม • ระยะที่ 4 (Phase 4 Planning and Programming) เป็นการกำหนดกิจกรรม ออกแบบเครื่องมือ ในการบริหารจัดการกำหนดกิจกรรม • ระยะที่ 5 (Phase 5 Implementations) เป็นการดำเนินกิจกรรมตามแผนที่วางไว้ • ระยะที่ 6 (Phase 6 Evaluation) เป็นระยะประเมินผล