listopad 2012

1. Rewolucja czy ewolucja? Jak eksperci widzą przyszłość polskiej energetyki.Raport z badania uczestników siedmiu edycji Forum Energetycznego listopad 2012

2. Wstęp Nie ma wątpliwości, że w polskim sektorze energetycznym zachodzą obecnie wielkie zmiany. Poszukujemy gazu ze skał łupkowych, przygotowujemy się do budowy pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, wdrażamy system inteligentnych sieci, rozpatrujemy kwestie energetyki odnawialnej, ekologicznej i emisji CO2. U progu tych przemian instytuty badawcze MillwardBrown oraz PBS przedstawiają wyniki pierwszego badania opinii na temat czterech strategicznych kwestii dla polskiej energetyki. Badanie zostało przeprowadzone wśród uczestników wszystkich siedmiu edycji Forum Energetycznego - ludzi na co dzień zajmujących się energetyką w Polsce i poza nią. Na kolejnych stronach niniejszego raportu znajdą Państwo szczegółowe wyniki badania, które pokazują, że uczestnicy Forum w większości są pozytywnie nastawieni do zmian na polskim rynku energetycznym. Musimy jednak pamiętać, że badanie było prowadzone wśród osób posiadających głębszą wiedzę w dziedzinie energetyki, w tym także ekspertów. Nie są oni grupą reprezentatywną dla polskiego społeczeństwa, które nadal prawdopodobnie niewiele wie na temat zmian w energetyce, mimo tego, że efekty tych zmian będą dotyczyć każdego mieszkańca Polski. Szczerze zachęcam Państwa do przeczytania, przeanalizowania oraz wyciągnięcia wniosków z badania. Życzę przyjemnej lektury. Jarosław WajerPartner Ernst & Young Business Advisory

3. Charakterystyka badania i respondentów

4. Charakerystyka badania Badanie zostało zrealizowane dzięki wspólnej incjatywie insytutów badawczych PBS i MillwardBrown, firmy doradczej Ernst&Young oraz organizatora Forum Energetycznego - Instytutu Studiów Wschodnich. Metoda realizacji: CAWI (Computer Assisted Web Interwiew), ankieta wypełniana samodzielnie przez respondenta, dostępna w 3 wersjach językowych (polski, angielski, rosyjski) Zasięg badania: uczestnicy wszystkich VII edycji Forum Energetycznego Wielkość próby: 139 respondentów Termin badania: listopad 2012

5. Charakerystyka respondentów Czas zajmowania się problematyką energetyki / kwestiami związanymi z energetyką Reprezentowany kraj/region Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

6. Charakterystyka respondentów Reprezentowana profesja Reprezentowana instytucja / organizacja / firma Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

7. Ocena własna wiedzy respondentów w poszczególnych dziedzinach Jak Pan(i) ocenia swoją wiedzę na temat: kwestii środowiskowych związanych z emisją CO2 i pakietem energetyczno-klimatycznym energetyki atomowej gazu łupkowego w Polsce systemu inteligentnego opomiarowania w Polskiej energetyce Ocena słaba: suma ocen niedostatecznych, miernych i dostatecznych Ocena dobra: suma ocen dobrych, bardzo dobrych i celujących Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

8. Energetyka jądrowa w Polsce

9. Energetyka jądrowa - wprowadzenie Już od kilku lat prowadzone są przygotowania do budowy pierwszej, polskiej elektrowni jądrowej. To już drugie podejście naszego kraju do „atomu”. Pierwsze zakończyło się niepowodzeniem, a budowa siłowni prowadzona w latach osiemdziesiątych nad jeziorem Żarnowieckim została zatrzymana i zlikwidowana na początku lat dziewięćdziesiątych. Po prawie 20 latach energetyka jądrowa pojawiła się ponownie w planach zawartych w dokumentach strategicznych polskiego rządu. Powołany został Pełnomocnik Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej, a Polska Grupa Energetyczna została wskazana jako inwestor. Ministerstwo Gospodarki wspólnie z Ministerstwem Skarbu przygotowało nowelizację Prawa atomowego oraz ustawę o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej i inwestycji towarzyszących, które umożliwiają budowę i eksploatację tego typu siłowni w Polsce. Obie ustawy zostały przyjęte w ubiegłym roku przez parlament. Obecnie finalizowane są prace nad ostatnimi aktami wykonawczymi. Energetyka jądrowa budzi od lat bardzo duże zainteresowanie opinii publicznej. Technologia ma wielu zagorzałych zwolenników, przekonanych o słuszności i konieczności jej rozwijania. Nie da się jednak ukryć, że ma też całą rzeszę przeciwników. W efekcie opinia publiczna bombardowana jest mniej lub bardziej merytorycznymi argumentami i liczbami. Są też półprawdy i stereotypy. To wszystko sprawia, że wyrobienie sobie własnej opinii o energetyce jądrowej jest bardzo trudne. Z kolei złożoność problematyki, w szczególności w obszarze technicznym powoduje, że jedynie niewielka część społeczeństwa jest w stanie obiektywnie oceniać skutki budowy siłowni jądrowej w Polsce na podstawie rzetelnych publikacji naukowych.

10. Energetyka jądrowa - wprowadzenie Administracja rządowa oraz inwestor prowadzą działania mające na celu przekazanie społeczeństwu wiedzy i informacji niezbędnych do zajęcia świadomego stanowiska w zakresie energetyki jądrowej. Działania te są jednak jeszcze na dość wczesnym etapie i bardzo powoli przynoszą efekty czego dowodem rosnące poparcie dla energetyki jądrowej w społeczeństwie, mimo bardzo niekorzystnej sytuacji powstałej po awarii w elektrowni Fukushima Daiichi w Japonii oraz aktywnych działań organizacji przeciwnych budowie siłowni w Polsce. Przedstawione poniżej wyniki badania opinii nt. energetyki jądrowej wpisują się w ogólną tendencję obserwowaną w Polsce. Musimy jednak pamiętać, że badanie było prowadzone wśród osób posiadających wiedzę na temat energetyki – w tym wielu ekspertów w tej dziedzinie. Ich poglądy wskazują na umiarkowany optymizm związany z budową projektu pierwszej, polskiej elektrowni jądrowej. To pozytywny objaw, każący przypuszczać, że eksperci w większości będą ambasadorami projektu. Nie możemy jednak zapominać, że nie są oni grupą reprezentatywną dla całego polskiego społeczeństwa, które nadal wymaga edukacji na temat tzw. „atomu”.

11. Energetyka jądrowa jedynie uzupełnieniem dla innych źródeł energii Obecnie rozważane są trzy główne kierunki rozwoju energetyki jądrowej w Polsce i jej roli w ogólnym bilansie energetycznym. Proszę o wskazanie tego, który jest najbliższy Pana(i) opinii w tej sprawie. Polska Inne kraje Próba: uczestnicy Forum reprezentujący inne kraje (n=63) Próba: uczestnicy Forum reprezentujący Polskę (n=76)

12. Elektrownia atomowa raczej „TAK”, ale nie w sąsiedztwie PRZECIW 33% ZA 57% Gdyby poproszono Pana(ią) o zajęcie jednoznacznego stanowiska w sprawie budowy elektrowni atomowych w Polsce, to czy był(a)by Pan(i) za czy też przeciw? 40% 28% 46% 66% • INNE • KRAJE • INNE • KRAJE Na kwestie budowy elektrowni jądrowej w Polsce inaczej zapatrują się uczestnicy spoza Polski • POLSKA • POLSKA PRZECIW 42% ZA 35% Gdyby elektrownia jądrowa miała powstać w okolicy Pana(i) miejsca zamieszkania, to czy był(a)by Pan(i) za czy też przeciw? 28% 32% Gdyby elektrownia jądrowa została wybudowana w okolicach Pana(i) miejsca zamieszkania (np. w powiecie), to jakby to mogło wpłynąć na Pana(i) życie, sytuację zawodową, etc.? NEGATYWNIE • POZYTYWNIE Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139), Polska n=76, inne kraje n=63

13. Państwo głównym inwestorem w budowie elektrowni jądrowej Czy państwo (rząd RP) powinno partycypować w kosztach budowy elektrowni jądrowej w Polsce? Jaki powinien być procentowy udział państwa (rządu RP) w finansowaniu takiej inwestycji? Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

14. Energetyka jądrowa – komentarze ekspertów Wysokie poparcie dla wykorzystania energetyki jądrowej jako jednego z źródeł energii świadczy o zrozumieniu złożoności problemów energetycznych i znaczenia technologii jądrowej w perspektywie najbliższych lat. Należy podkreślić, że opinia respondentów jest w tym punkcie zgodna z planami rządu przewidującymi budowę dwóch elektrowni o mocy około 6 GW, co nie podważy dominującej roli energetyki opartej na węglu w Polsce. dr Przemysław Żydak, doświadczony konsultant, ekspert w dziedzinie energetyki jądrowej Ernst & Young Business Advisory Co prawda ponad połowa respondentów jest za budową siłowni jądrowej, natomiast jeśli zmodyfikujemy lekko pytanie i zapytamy te same osoby, czy dalej będą „ZA” w przypadku, gdyby elektrownia jądrowa miała powstać w okolicy ich zamieszkania, to liczba odpowiedzi pozytywnych spada z 57% do 35%. Z całą pewnością dalsza edukacja jest konieczna. Tu widziałbym w szczególności rolę Państwa oraz koncernów energetycznych. Jarosław Wajer, partner Ernst & Young Business Advisory Dużym zaskoczeniem jest poparcie pomysłu wsparcia finansowego projektu budowy elektrowni jądrowej przez państwo. Również wysokość proponowanego wsparcia (pomiędzy 25% a 75%) jest zaskakująca. Może to być wskazówka o rosnącym zainteresowaniu kwestiami bezpieczeństwa energetycznego oraz kosztów energii jak również wola do większego zaangażowania państwa w ten strategiczny sektor gospodarki. dr Przemysław Żydak, doświadczony konsultant, ekspert w dziedzinie energetyki jądrowej Ernst & Young Business Advisory

15. Kwestie środowiskowe

16. Kwestie środowiskowe - wprowadzenie Problemy ochrony klimatu stały się w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia przedmiotem badań i analiz Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu ONZ. Na podstawie wyników pierwszego raportu tego Zespołu sformułowano Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) w czasie I Szczytu Ziemi w 1992 w Rio de Janeiro. Konwencja określała zasady współpracy w zakresie ochrony klimatu, w tym coroczne Konferencje Stron Konwencji (CoP – Conferences of theParties). Na trzeciej Konferencji w Kioto w 1997 roku, kraje uprzemysłowione podjęły wiążące zobowiązania redukcji gazów cieplarnianych, głównie CO2. Przeciętny cel redukcji wynosił 5,2% w roku 2012 względem 1990 roku. Cel redukcyjny został ustalony dość racjonalnie. Mimo to nie wszystkie kraje (np. USA) ratyfikowały Protokół z Kioto, a Kanada wycofała się. Polska przyjęła zobowiązanie do zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 6%, ale do bazy z 1988 roku. Ze względu na okres proefektywnościowej przebudowy gospodarki po 1989 roku, Polska osiągnęła swój cel redukcyjny z dużym wyprzedzeniem. Zobowiązania na okres po 2012 roku nie zostały jeszcze ustalone. Rozbieżności miedzy krajami są bardzo duże, a trzy kolejne Konferencje Stron zakończyły się niepowodzeniem.

17. Kwestie środowiskowe - wprowadzenie Unia Europejska od początku swojego istnienia traktowała priorytetowo ekologię i ochronę klimatu. Dla sterowania działaniami redukcyjnymi zapewniającymi osiągnięcie celu z Kioto, w 2003 roku wprowadzono europejski system handlu emisjami (EU ETS). Podstawą jest zasada „cap and trade”, czyli ustalanie limitów zbywalnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na coraz niższym poziomie. Ponadto w 2007 roku Rada Europejska, nie czekając na globalne porozumienia, przyjęła bardzo ambitną politykę klimatyczną z konkretnymi celami na 2020 rok – 3 x 20 - czyli 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych względem 1990 roku. Przyjęto też kierunkowe cele redukcyjne na 2050 rok. Dla polskiej gospodarki, bazującej na węglu, już osiągnięcie celu redukcji 20% jest poważnym wyzwaniem. Podwyższenie tego celu może zahamować rozwój gospodarczy.

18. Umiarkowany sceptycyzm wobec założeń związanych z ochroną klimatu NIE 35% TAK 49% Czy realizacja założeń związanych z ograniczeniem emisji CO2 i zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł energii w Unii Europejskiej przyczynia się do redukcji globalnego ocieplenia? NIE 42% TAK 40% Czy wzrost emisji CO2 na świecie jest główną przyczyną globalnego ocieplenia? 62% 29% Jaki wpływ na konkurencyjność gospodarki europejskiej (UE) w stosunku do innych gospodarek - np. Chin, USA, Rosji - ma realizacja założeń związanych z ograniczeniem emisji CO2 i zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł energii? KORZYSTNY NIEKORZYSTNY Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

19. Słońce, woda i wiatr powinny bilansować energetykę Na jakie źródło energii powinno położyć się nacisk, w celu realizacji założonych poziomów udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym? Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

20. Uczestnicy Forum świadomie korzystają z energii Założenia pakietu energetyczno-klimatycznego dotyczą poziomu makro, ale ich realizacja powinna wiązać się również ze zmianą indywidualnych zachowań. Czy na co dzień podejmuje Pan(i) działania mające na celu ograniczenie zużycia energii elektrycznej, cieplnej czy ograniczenie zużycia paliwa w samochodzie? Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

21. Kwestie środowiskowe – komentarze ekspertów Polacy są bardziej sceptyczni wobec wpływu ambitnych planów ochrony klimatu Unii Europejskiej na globalne ocieplenie niż obywatele innych krajów, w szczególności krajów z Europy Zachodniej. Może to wynikać z różnych czynników. Spodziewałbym się jednak, że kwestie ekonomiczne, a w szczególności zagrożenie działań klimatycznych UE dla rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów, mają wpływ na różnice w opiniach. StanisławPoręba, menedżer Ernst & Young Business Advisory Większość ekspertów energetycznych zgadza się z tym, że ambitne plany Unii Europejskiej, związane z ochroną klimatu, nie wpłyną pozytywnie na konkurencyjność gospodarek unijnych. Koszty bezpośrednie polityki klimatycznej są rzeczywiście ogromne. Natomiast koszty alternatywne w postaci np. straconych udziałów w rynku czy straty miejsc pracy mogą być jeszcze bardziej dotkliwe. Jarosław Wajer, partner Ernst & Young Business Advisory

22. Inteligentne opomiarowanie (Smart Grid)

23. Inteligentne opomiarowanie - wprowadzenie Kolejnym istotnym czynnikiem, mającym znaczący wpływ na zmiany w sektorze elektroenergetycznym, jest wdrożenie Inteligentnego Opomiarowania, które może istotnie zmienić relacje pomiędzy podmiotami działającymi na rynku, a odbiorcami energii elektrycznej. Inteligentny System Pomiarowy AMI (z ang. AMI – AdvancedMeteringInfrastructure) to kompleksowa infrastruktura obejmująca urządzenia pomiarowe (liczniki energii elektrycznej), protokoły komunikacyjne, sieci oraz systemy informatyczne. Służy ona do pozyskiwania danych o zużyciu energii elektrycznej i jej parametrach oraz umożliwia dwukierunkową komunikację pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym, a odbiorcą końcowym na potrzeby zdalnego zarządzania układami pomiarowymi. Rosnące zainteresowanie Inteligentnym Opomiarowaniem na świecie wynika z oczekiwanych korzyści z wdrożenia. Należą do nich przede wszystkim: zwiększenie efektywności energetycznej odbiorców, redukcja szczytowego zapotrzebowania na energię elektryczną i poprawa bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego. Do popularyzacji idei inteligentnego opomiarowania w Europie przyczyniły się cele oraz legislacja Parlamentu Europejskiego i Rady. W praktyce pozytywny wynik przedmiotowej analizy korzyści z wdrożenia lub jej nieprzeprowadzenie oznacza dla krajów członkowskich obowiązek wdrożenia Inteligentnego Opomiarowania u przynajmniej 80% odbiorców do 2020 roku.

24. Duży optymizm wobec korzyści z wdrożenia Smart Grid, mniejszy wobec terminu NIE 10% TAK 74% Czy wdrożenie inteligentnego opomiarowania pozwoli obniżyć wysokość rachunków konsumentom prądu? NIE 9% TAK 68% Czy inwestycja w Smart Metering będzie dla Polski opłacalna czyli przyniesie oczekiwane korzyści? NIE 36% TAK 51% Czy rok 2020 jest realną datą wprowadzenia inteligentnych liczników prądu dla 80% rynku mieszkaniowego w Polsce? Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

25. Inteligentne opomiarowanie motorem zmian zachowań konsumentów energii? NIE 12% TAK 67% Czy Smart Metering wpłynie realnie na zachowania Polaków związane z korzystaniem z energii elektrycznej? NIE 11% TAK 82% Czy posiadając informacje o profilu swojego zużycia energii elektrycznej był(a) Pan(i) skłonny(a) zmienić swoje zachowanie związane z korzystaniem z energii elektrycznej? NIE 11% TAK 76% Czy monitorował(a)by Pan(i) zużycie energii elektrycznej, gdyby można było to robić poprzez stronę internetową lub telefon komórkowy?

26. Perspektywa oszczędności głównym bodźcem świadomego korzystania z energii Jakie argumenty związane z bardziej świadomym korzystaniem z energii elektrycznej i zmianami zachowania w tej materii w największym stopniu do Pana(i) przemawiają? Proszę zaznaczyć jedną odpowiedź. Różnice w argumentacji uczestników reprezentujących Polskę i inne kraje Polska Inne kraje Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139)

27. Inteligentne opomiarowanie – komentarze ekspertów Sama technologia nie gwarantuje osiągnięcia realnych korzyści z wdrożenia inteligentnego opomiarowania. Wynikają one bowiem w większości przypadków ze zmiany zachowań odbiorców energii elektrycznej. Ta z kolei będzie możliwa jedynie w przypadku odbiorców świadomych. Około 50% ekspertów, biorących udział w badaniu przyznaje się do niedostatecznego poziomu wiedzy o obszarze inteligentnego opomiarowania. W tym jednocześnie prawie 70% z nich uznaje wdrożenie systemu jako opłacalne. Ilustruje to znakomicie jak potrzebne jest przeprowadzenie programów edukacyjnych czy informacyjnych w tym zakresie. Jarosław Wajer, partner Ernst & Young Business Advisory Cieszy mnie optymizm respondentów. Prawie 80% z nich odpowiedziało, że korzystałoby z możliwości monitorowania swojego zużycia energii elektrycznej gdyby miało taką możliwość. Doświadczenia z wdrożeń w innych krajach pokazują jednak, że zainteresowanie własnym zużyciem jest rzeczywiście wysokie jedynie w początkowym okresie wdrożenia, gdy dodatkowa funkcjonalność jest dla odbiorcy atrakcyjną nowinką. Niestety wraz z upływem czasu odsetek odbiorców regularnie monitorujących swoje zużycie (liczony np. liczbą odsłon witryny internetowej) stopniowo maleje. Jakub Tomczak, menedżer Ernst & Young Business Advisory

28. Gaz łupkowy

29. Gaz łupkowy- wprowadzenie W ostatnich latach, w związku z dynamicznym rozwojem technologii poszukiwawczo-wydobywczych, wzrosło zainteresowanie niekonwencjonalnymi złożami gazu ziemnego (w tym gazem ze skał łupkowych). Niekonwencjonalne zasoby gazu ziemnego na świecie znacznie przewyższają zasoby konwencjonalne i mogą stanowić istotne źródło pozyskania energii z węglowodorów. Według wstępnych szacunków, Polska posiada obiecujące perspektywy występowania zasobów gazu ze skał łupkowych (szacunki Państwowego Instytutu Geologicznego znajdują się w przedziale 346 i 768 mld m3). W chwili obecnej polski sektor poszukiwań i zagospodarowania niekonwencjonalnych rezerw gazu znajduje się w bardzo dynamicznym, aczkolwiek początkowym stadium rozwoju. Potwierdzeniem tego faktu jest duże zainteresowanie ze strony inwestorów krajowych i zagranicznych nowymi koncesjami poszukiwawczymi, co jednak nie przekłada się na razie na znaczące nakłady inwestycyjne. Do listopada 2012 roku dokonanych zostało zaledwie ok. 30 odwiertów i tylko nieliczne z nich poddane zostały zabiegowi szczelinowania, który jest niezbędny w przypadku poszukiwań gazu ze skał łupkowych. Cały czas brak jest zatem potwierdzenia wielkości rezerw gazu niekonwencjonalnego w Polsce oraz możliwości ich komercyjnego wydobycia. Uzyskanie wiarygodnych informacji w tym zakresie możliwe będzie jedynie w oparciu o przeprowadzone na szeroką skalę odwierty poszukiwawczo-rozpoznawcze.

30. Gaz łupkowy- wprowadzenie Niezbędne nakłady inwestycyjne na terenach udzielonych koncesji poszukiwawczo-rozpoznawczych liczone będą jednak w setkach milionów złotych. W przypadku potwierdzenia zasobów koszty zagospodarowania złóż liczone będą w dziesiątkach miliardów złotych w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Aby przyciągnąć tak ogromny kapitał, Polska musi zapewnić inwestorom stabilne, jasne i opłacalne warunki działania. Należy pamiętać, iż przedsiębiorstwa z sektora oil&gas inwestują globalnie, co oznacza, iż Polska konkuruje z innymi krajami o ograniczone środki finansowe inwestorów. Dlatego niezwykle istotne jest zapewnienie, iż Polska będzie atrakcyjnym krajem dla inwestycji w zakresie poszukiwania i wydobycia gazu ze skał łupkowych. Firmy poszukiwawcze kierują się w swoich decyzjach inwestycyjnych trzema podstawowymi kryteriami – uwarunkowaniami geologicznymi, oceną modelu podatkowego oraz oceną modelu regulacyjnego (tj. zasad nabywania i realizowania uprawnień koncesyjnych). Obecnie inwestorów zachęcają sprzyjające warunki geologiczne i podatkowe oraz neutralne otoczenie regulacyjne. Jednakże niepewność w zakresie kierunku zmian otoczenia podatkowo – regulacyjnego w przyszłości budzi ich obawy. Dlatego też stworzenie stabilnego systemu podatkowo – regulacyjnego dla gazu niekonwencjonalnego powinno stanowić priorytet działań legislacyjnych w tym zakresie.

31. Zdecydowane poparcie dla poszukiwań gazu z łupków w Polsce Pozytywnym zaskoczeniem jest, iż prawie trzy czwarte uczestników badania wspiera prowadzenie prac w zakresie poszukiwania gazu łupkowego w Polsce. Wsparcie społeczne jest niezwykle ważne, ponieważ w obrębie UE pojawiają się opinie mające na celu wprowadzenie zakazu poszukiwania i wydobywania gazu ziemnego ze złóż niekonwencjonalnych. Polska jest obecnie liderem wśród państw UE w zakresie zaawansowania prac mających na celu oszacowanie poziomu zasobów gazu ze skał łupkowych i opłacalności ich wydobycia. AleksanderGabryś, menedżer Ernst & Young Business Advisory 9% 73% Czy jest zwolennikiem czy przeciwnikiem poszukiwania gazu łupkowego w Polsce? • ZWOLENNIK • PRZECIWNIK 11% 7% 63% 82% • INNE • KRAJE • INNE • KRAJE Na kwestie poszukiwania gazu łupkowego w Polsce mniej pozytywnie zapatrują się uczestnicy spoza Polski • POLSKA • POLSKA Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139), Polska n=76, inne kraje n=63

32. Gaz łupkowy dobry dla gospodarki, gorszy dla środowiska Czy zgadza się z następującymi stwierdzeniami? % zgadzających się Polska inne kraje 79% • W ciągu najbliższych 5 lat wyjaśni się, jaki będzie dalszy wpływ gazu łupkowego na gospodarkę państwa 79% Wydobycie gazu z łupków w danym regionie przyspieszy jego rozwój 75% 76% • Wydobycie gazu z łupków polepszy pozycję Polski na arenie międzynarodowej. 62% 82% • Wydobycie gazu łupkowego doprowadzi do obniżenia cen za gaz i energię w Polsce. 51% 72% • Poszukiwanie i wydobywanie gazu z łupków zgodnie z wymogami polskiego prawa jest w pełni bezpieczne dla środowiska. 41% 55% • Walory turystyczne danego regionu ucierpią w związku z eksploatacją gazu łupkowego. 40% 38% • Eksploatacja złóż gazu łupkowego wpłynie negatywnie na krajobraz. 46% 29% Próba: wszyscy badani uczestnicy Forum (n=139), Polska n=76, inne kraje n=63

33. Gaz łupkowy- komentarze ekspertów Zgodnie z oczekiwaniami przeważająca cześć respondentów jest zdania, że inwestycje w zakresie poszukiwania i wydobycia gazu łupkowego przyspieszą rozwój regionów, które mogą posiadać niekonwencjonalne zasoby węglowodorów. Pozytywny wpływ inwestycji będzie związany zarówno z wpływami do budżetów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego (np. poprzez opłaty środowiskowe) jak i z bezpośrednim tworzeniem miejsc pracy i zwiększaniem siły nabywczej mieszkańców. Jednakże, aby w pełni wykorzystać potencjał związany z pozytywnym wpływem inwestycji na rozwój poszczególnych regionów w Polsce, należy zapewnić inwestorom stabilne, opłacalne i przewidywalne w długim okresie, warunki działania. Marek Kamiński, partner Ernst & Young Business Advisory Obecnie trudno jest określić wpływ wydobycia gazu łupkowego na poziom cen gazu ziemnego i energii elektrycznej w Polsce. Po pierwsze, nadal nie wiadomo jakimi zasobami dysponuje Polska oraz jaką ich część będzie można opłacalnie wydobywać. Ponadto, przyszła cena gazu ziemnego w Polsce będzie uzależniona od szeregu czynników takich jak np. mechanizmy regulacyjne związane z wdrażaniem Programu Uwolnienia Gazu, czy też efekty rozbudowy transgranicznych mocy przesyłowych i terminala LNG, które zapewnią Polsce możliwość uczestnictwa w europejskim/światowym rynku gazu. Ostateczny wpływ gazu łupkowego na rynek gazu w Polsce będzie zatem ściśle uzależniony od wydobywanych wolumenów oraz mechanizmów regulacyjnych w zakresie jego sprzedaży. AleksanderGabryś, menedżer Ernst & Young Business Advisory