Sociale cohesie

1. Sociale cohesie Waarom dit literatuuronderzoek? • Enkele (nieuwe?) uitdagingen op de werkvloer: • Stijgende armoede • Superdiversiteit: hoe kijken mensen naar hun wijk? • Eenzaamheid • Druk op (het gebruik van) de openbare ruimte Methodischevragen, zoals: in de breedte of in de diepte werken? Beter ‘duiden’ waar we mee bezig zijn: vooral processen i.p.v. producten. Verhouding tegenover andere ‘spelers’ zoals GGW, opbouwwerk, brede scholen,… Keuze voor sociale cohesie: meest brede begrip • 14-tal onderzoeken, vooral uit Nederland: • Niet over buurtwerk • Veel over stadsvernieuwing

2. Sociale cohesie Wat is sociale cohesie: ter inleiding “De interne bindkracht van een sociaal systeem” Zelden als doel op zich naar voren geschoven, wel als middel, Niet nieuw: als sinds de 19de eeuw wordt de term gebruikt, Het is een ‘beladen’ begrip. Het is tijds- en contextgebonden. Containerbegrip: zelden geconcretiseerd. Wel een aantal positieve gevolgen: op gezondheid, veiligheidsgevoel, participatie,…

3. Sociale cohesie Elementen van sociale cohesie Waarden- en normencomponent De belevingscomponent Gedragscomponent De mate van sociale interactie, de netwerken Gevoel & identificatie De mate van gelijkgerichte opvattingen over de buurt

4. Sociale cohesie De gedragscomponent: de netwerken Zowel formeel als informeel, individueel als collectief. Collectieve zelfredzaamheid Solidariteit Dialoog Ontmoeting

5. Sociale cohesie De gedragscomponent: de netwerken Dialoog Ontmoeting • Meer dan koetjes en kalfjes • Over verschillen en gelijkenissen • Over aspecten van de wijk • Meest gekende en voorkomende vorm • Buurtwerk, buurtcomités,… • Verschil tussen mogelijkheid en effectief ontmoeten Collectieve zelfredzaamheid Solidariteit • Interventies die het leefklimaat (positief) beïnvloeden. • Gemeenschappelijk belang of bedreiging • Kan nooit de overheid vervangen • Op basis van ontmoeting • Sterke en zwakke solidariteit • Pas op met te sterke solidariteit • 3 vormen • Sociale controle Verbinden van netwerken

6. Sociale cohesie De waarden- en normencomponent • Vanzelfsprekendheid • Belangrijker o.w.v. toegenomen privacy • Vooroordelen (vanuit eigen waarden en normen) • Niet verwarren met ‘belangen’ • Voorbeeld spelende kinderen • Bij conflict: communicatie (dialoog) en expliciteren De belevingscomponent • Binding, gehechtheid, identificatie • Zeer belangrijk voor sociale cohesie • Niet noodzakelijk veel contacten of netwerk • Vertrouwen • Reputatie • De ‘kleine ontmoeting’ en publieke familiariteit (herkenning)

7. Sociale cohesie Aanverwante begrippen Sociaal kapitaal • Of: ‘hulpbronnen’ • Overdracht van sociaal kapitaal • Gebeurt niet vanzelf (cfr. ‘sociale mix’), maar vraagt veel ‘regie’ Sociale infrastructuur • Het geheel van organisaties, diensten voorzieningen & betrekkingen die het MOGELIJK MAKEN dat mensen in redelijkheid kunnen samen leven en kunnen participeren aan de maatschappij”. • Formeel / informeel, overheid / burger, … • Essentiële voorwaarde.

8. Sociale cohesie Bepalende factoren Buurtkenmerken • (Etnische) samenstelling van de buurt. • Opleiding en inkomen. • Verblijfsduuraspect. • Woningaanbod en buurtvoorzieningen. • De leefomgeving. • De bevolkingsdichtheid. Persoons- en gezinskenmerken • Gezinssamenstelling (jonge gezinnen met kinderen). • Sociaaleconomische situatie (armoede). • Algemene betrokkenheid en solidariteitswaarden. • Deelname aan activiteiten.

9. Sociale cohesie Werken op buurtniveau Vanuit de relatie bewoners - wijk • MAAR: • Steeds minder belangrijk voor hechte relaties • Kleinere schaal (bijv. straat) soms belangrijker • Belangrijk als eersteleefklimaat en thuisbasis • Kleine verwachtingen en kleine solidariteit • Identiteitsgevoel Vanuit de relatie probleem - wijk • MAAR: • Ook al ontstaan problemen niet op wijkniveau toch eventueel mooie neveneffecten • Goeie schaal om volledige plaatje te zien • Veel problemen kennen oorzaak noch oplossing op wijkniveau • Opletten voor ‘verschuiving’ van probleem Vanuit de relatie werker/beleid- wijk • Beheersbare schaal om mensen persoonlijk te bereiken • Kans voor geïntegreerd werken • MAAR: • Afbakening is moeilijk: bestuurlijk versus beleving

10. Sociale cohesie Hoe meten? • Veel of weinig is moeilijk te zeggen, wel meer of minder. • Opletten met conclusies: niet steeds ‘behoefte’ aan meer. • Verschillende methodieken: • Cijfers • Vragenlijsten • Diepte-interviews • (Mental) mapping • … • Over gedrag: • Met wie, hoeveel,… • Welk,… • Peilen naar verwachtingen en eigen gedrag • Over waarden en normen: • Peilen naar de mening over verschillende situaties • Over beleving: • Individuele dimensie. • Verbondenheid met de buurt. • Peilen naar vertrouwen, ook in de overheid.