Անատոմիա

1. Անատոմիա Մակուղեղ

2. ՄԱԿՈՒՂԵՂ • Գեղձերը օրգանիզմում կատարում են հյութազատիչ ֆունկցիա: Նրանց արտազատած նյութերը կարևոր նշանակություն ունեն օրգանիզմում տեղի ունեցող պրոցեսների համար: Գեղձերի մի մասը ինքնուրույն օրգաններ են, օրինակ` հարականջայինթքագեղձը, ենթաստամոքսային թքագեղձը: Գեղձերի մեծ մասը էպիթելի ածանցյալներ են: Տարբերում են ներքին և արտաքին սեկրեցիայի գեղձեր: Ներքին սեկրեցիայի` էնդոկրին (ներզատիչ) գեղձեր են կոչվում այն գեղձերը,որոնքծորաններ չունեն և իրենց հորմոնները անմիջականորեն ներզատում են արյան և ավշի մեջ: Հորմոնները արյան հետ տարածվում են ամբողջ մարմնում և մասնակցում են ուրիշ օրգաններում և հյուսվածքներում տեղի ունեցող պրոցեսների կարգավորմանը, մասնավորապես կարգավորում են հասակի, զարգացման, նյութփոխանակության պրոցեսները և այլն: Այդպիսի գեղձերենհիպոֆիզը (վերին մակուղեղ), վահանագեղձը, հարվահանագեղձերը, ուրցագեղձը, մասամբ` ենթաստամոքսային գեղձը (լանգերհանսիկղզյակները) և սեռական գեղձերը (վերջին երկուսը խառը տիպի գեղձեր են): Սրանք բոլոր կազմում են ներզատիչ (էնդոկրին) համակարգը, որը նյարդային համակրգի հետ մեկտեղ և նրա հսկողությամբ կարգավորում և համաձայնեցնում է ամբողջ օրգանիզմի օրգանների աշխատանքը: Գեղձերի երկրորդ խումբը արտաքին սեկրեցիայի գեղձերն են, էկզոկրին (արտազատիչ) գեղձերը, որոնք ունեն ծորաններ և հյութ են արտազատում զանազան խոռոչներում, օրինակ` ստամոքսի, աղիքների խոռոչը և այլն, կամ մաշկի մակերեսին: Էկզոկրին գեղձերը զանազան Ֆունկցիաներ են կատարում` նայած թե որ օրգանների և համակարգերի մեջ են մտնում, օրինակ, մարսողական ուղու գեղձերն արտազատում են հյութ, որն անհրաժեշտ է մարսողության պրոցեսների համար: Այս գեղձերը միմյանցից տարբերվում են իրենց դիրքով, կառուցվածքով, արտազատուկի տեսակով, և արտազատուկի բարդությամբ: Էկզոկրին գեղձերը բազմատեսակ են, նրանց մեծ մասը բազմաբջիջ է:

3. Գեղձեր • Միբջիջ գեղձերը (գավաթաձև բջիջներ) տեղավորված են շնչառական ուղիների և աղիքների էպիթելներում: Միաշերտ էպիթելների մակերեսին նրանք արտադրում են լորձ: Բամաբջիջգեղձերում տարբերում են հյութազատիչ բաժինը և արտահանող ծորնաը:  Հյութազատիչ մասը բաղկացած էհյութ արտադրող բջիջներց: Նայած այն բանին` ճյուղավորվում են, թե ոչ, նրանց արտահանող ծորանները լինում են բարդ և պարզ գեղձեր: Ըստ հյութազատիչ բաժնի ձևի, տարբերում են` խողովակավոր, բշտիկավոր և խողովակավոր բշտիկայինգեղձեր:

4. Բժշկություն • Այն բանի հիման վրա, թե ինչպես է կազմավորվում արտազատուկը և ինչ ճանապարհով է նա արտազատվում բջիջներից` տարբերում են մերոկրինային, ապոկրինային և հոլոկրինայինգեղձեր: Մերոկրին գեղձերը (առավել հաճախ հանդիպող) հյութը արտազատում են արտահանող ծորանների մեջ, առանց քայքայելու հյութազատիչ բջիջների բջջապլազման: Ապոկրին գեղձերը բնորոշվում են հյութազատիչ բջիջների բջջապլազմայի մասնակի քայքայումով: Հյութազատության պրոցեսում բջիջների գագաթային մասը քայքայվում է և մտնում արտազատուկի բաղադրության մեջ: Հաջորդ փուլերում քայքայված բջիջը վերականգնվում է:  

5. Ճարպային գեղձեր... • Նման տիպի հյութազատություն  կա կաթնագողձերում և որոշ քրտնագողձերում:   Հոլոկրինգեղձերում հյութի արտազատումն ուղեկցվում է բջիջների քայքայումով:  Քայքայված բջիջները գեղձի արտազատուկն են: Այդպիսի գեղձեր են մարդու ճարպագեղձերը: Ըստ արտազատուկի բնույթի` տարբերում են լորձային, սպիտակուցային, խառը   (սպիտա-լորձային) և ճարպային գեղձեր:

6. Արյուն Արյան մասին տեղեկություն

7. Արյուն • Արյունը հեղուկ հյուսվածք է` կազմված պլազմայից և նրա մեջ լողացող ձևավորտարերրից: Այն գտնվում է արյունատար անոթների համակարգի մեջ և սրտի աշխատանքի շնորհիվ անընդհատ շարժման մեջ է:Ողողելով բոլոր բջիջները, ներքին միջավայրը նրանց է հասցնում կենսագործունեության համար անհրաժեշտ նյութեր և հեռացնում նյութափոխանակության վերջույթները: 

8. Օրգանիզմի ներքին միջավայրի անփոփոխ լինելը, ֆրանսիացի ականավոր ֆիզիոլոգ ԿլոդԲեռնարի արտահայտությամբ, ազատ կյանքի անհրաժեշտ պայմանն է: Արյան շրջանառությունը անհրաժեշտ պայման է նրա կազմության հաստատուն լինելու համար: Սրտի դադարը, արյան շարժման  ընդհատումը անմիջապես հանգեցնում են օրգանիզմի մահվան: 

9. Սննդանյութերի պակասը (գլյուկոզա, ամինաթթու և այլն) լրացվում է ճարպաբջջանքի և լյարդի պաշարներից, իսկ հիմնականում` մարսողական ուղղուց: Արյան միջից ավելորդ նյութերը, օրինակ գլյուկոզան, ինչպես նաև կենսագործունեության վերջնանյութերը, որոնք օրգանիզմի համար վնասակար են  և ոչ պիտանի, հեռանում են արտազատման օրգանների միջոցով: Արյան բաղադրության և հատկությունների հաստատուն լինելը կարգավորվում է կենտրոնական նյարդային համակարգի և ներզատիչ գեղձերի միջոցով:

10. Արյան հիմնական ֆունկցիաները • Գտնվելով անընդհատ շրջանառության մեջ, արյունը կատարում  է փոխադրական ֆունկցիաները. 1 սննդարար նյութերը տարաբաշխում է օրգանիզմով մեկ, 2 օրգանիզմից հեռացնում է քայքայված նյութերը և դրանք տանում դեպի արտազատական օրգանները, 3  մասնակցում է գազափոխանակությանը` փոխադրելով թթվածին և ածխաթթու գազ, 4պահպանում է մարմնի հաստատուն ջերմաստիճանը: Տաքանալով բարձր նյութափոխանակություն ունեցոզ օրգաններում` մկաններում, լյարդում արյունը ջերմութըուն է հաղորդում մյուս օրգաններում`և մաշկին, որի միջոցով կատարվում է ջերմատվությունը, 5 արյունը փոխադրում է իր մեջ եղած հորմոնները,մետաբոլիտները

11. Հյուսվածքներ • Հյուսվածքը միատեսակ ծագում և կառուցվածք ունեցող բջիջների և միջբջջային ամբողջականությունն է:Տարբերվում են 4 տեսակի հյուսվածքներ`1.շարակցական2.էպիթելային3.նյարդային4.մկանային

12. Շարակցական հյուսվածք: • Շարակցական հյուսվածքի առանձնահատկությունը այն է, որ նրա մեջ միջբջջային նյութը շատ է, որի մեջ ցրված են բջիջնեը:Մյուս առանձնահատկությունն այն է, որ բջիջներից բացի կան կոլագենային, և առաձգական թելեր:Տարբերվում են շարակցական հյուսվածքի 4 տարատեսակ`1.բուն շարակցական հյուսվածք2.ոսկրային հյուսվածք3.աճառային հյուսվածք4.արյուն և ավիշ

13. Բուն շարակցական հյուսվածք • Բուն շարակցականհյուսվածքները գտնվում են բոլոր օրգաններում, առաջացնելով նրանց հենքը` կմախքը: Լինում է նոսր հյուսվածք այս հյուսվածքը ուղեկցում է արյունատար և ավշային անոթներին, մտնելով բոլոր օրգանների մեջ: Այս հյուսվածքից է նաև ենթամաշկային ճարպային հյուսվածքը, որը հագեցած է ճարպով: Այս հյուսվածքը օժտված է արագ վերականգնման հատկությամբ: օրգանների վնասման ժամանակ բուն շարակցական հյուսվածքը սկսում է արագ բազմանալ, և լրացնել վնասված հատվածը առաջացնելով սպի:

14. Ոսկրային հյուսվածք • Ոսկրային հյուսվածքըկազմված է կարծր միջբջջային նյութից, օստեոցիտներ (ոսկրային հյուսվածքի բջիջ):Այս հյուսվածքի կարծրությունը պայմանավորված է անօրգանական աղերով, կալցիումի հագեցվածությամբ: Այս հյուսվածքում կոլագենային ւ առաձգական թելերը գտնվում են թիթեղների ձևով, որոնք հյուսվածքին տալիս են առաձգականություն, ճկունություն:Ոսկրային հյուսվածքը իր կարծրության պատճառով առաջացնում է հենաշարժ ապարատի հենարանային մասը` կմախքը: Այն նաև հանդիսանում է կալցիումի և ֆոսֆորի դեպո պահեստ:Աճառային հյուսվածք: Աճառային հյուսվածքը կազմված է կարծր միջբջջային նյութից, որի մեջ գտնվում է խոնդրէոցիտները:Արյուն և ավիշ: Արյունը և ավիշը կազմված են հեղուկ միջբջջային նյութից, որի մեջ ցրված են նրանց բջիջները, առաջացնելով կախույթ` մածուցիկ հեղուկ:

15. Էպիթելային հյուսվածք • Էպիթելային հյուսվածք: Էպիթելային հյուսվածքը օրգանիզմում ունի սահմանային տեղադրություն: Այն պատում է մաշկը արտաքինից, պատում է ներքին օրգանների արտաքին մակերեսներ: Օրգանիզմի և խոռոչավոր օրգանների խոռոչները, այն ունի նաև գեղձային տարատեսակ: Այս հյուսվածքի առանձնահակությունը կայանում է նրանում , որ այս հյուսվածքի բջիջները իրար շատ մոտ են դասավորված, միջբջջային նյութը համարյա բացակայում է: Մյուս առանձնահատկությունը այն է, այս հյուսվածքի մեջ արյունատար անոթներ չկան: Նրա բջիջները սնվում են բազալ թաղանթից, որ վրա դասավորված են:Էպիթելային հյուսվածքի տարատեսակները:Էպիթելային հյուսվածքը ունի 2 տարատեսակ` միաշերտ և բազմաշերտ: Միաշերտ էպիթելային հյուսվածքի բոլոր բջիջները գտնվում են բազալ թաղանթի վրա: Միաշերտի էպիթելային հյուսվածքը ունի տարատեսակներ:Տափակ- պատում են շճաթաղանթները (որովայնամիզը, թոքամիզը, սրտապարկը)Խորանարդաձև- պատում է միզուղիները:Գլանաձև- պատում է մարսողական խողովակի օրգանների խոռոչները: Այս հյուսվածքի մակերեսին կա թավիկներ:Բազմաշերտ կամ թարթչավոր- պատում են շնչուղիները: Բազմաշերտ էպիթելային  էպիթելայինհյուսվածքը ունի 2 տարատեսակ, եղջերացող և չեղջերացող:

16. Նյարդային հյուսվածք • Նյարդային հյուսվածքՆյարդային հյուսվածքի առանձնահատկություններն են` գրգռականությունը և գրգիռը հաղորդելու հատկությունը: Նյարդային հյուսվածքը կազմված են նեյրոններից և նեյրոգլինայից: Նեյրոնը հանդիսանում է նյարդային հյուսվածքի ֆունկցիոնալ և կառուցվածքային  միավորը: Այն կազմված է մարմիններից և ելուստներից: Ելուստներից մեկը երկար է, և կոչվում է աքսոն, մյուսները կարճ են, ճյուղավորված կոչվում են դեդրիդներ: Դեդրիդները ընկալում են գրգիռը, իսկ աքսոնի միջոցով գրգիռը հաղորդում է ուրիշ նեյրոնի կամ հյուսվածքի: Ֆունկցիոնալ տեսակետիցնեյրոնները լինում են զգացող և շարժիչ:Զգացողնեյրոնները, ընկալում են արտաքին կամ ներքին գրգիռը, փոխակերպում նյարդային ազդակի և հաղորդում կենտրոնական նյարդային հմակարգին: Շարժիչ նեյրոններըգրգիռը ԿՆՀ-ից  հաղորդում են գործող օրգանին կամ հյուսվածքին: Նեյրոգրիան նյարդային հյուսվածքի համար կատարում է հենարանային, սնուցող և պաշտպանական ֆունկցիա:

17. Օրգան , օրգանական համակարգ • Օրգան, Օրգան համակարգեր • Օրգանը օրգազիզմիառանձացված հատվածն է, որն ունի որոշակի ձև տեղադրություն, դիրք, կառուցվածք և ֆունկցիա:  Օրգանը կազմված է հյուսվածքներից որոնցից մեկը, կամ մի քանիսը այդ օրգանի համար հանդիսանում է հիմնական հյուսվածք, և կատարում է նրա ֆունկցիան:  Այսպիսի հյուսվածքը կոչվում է պարենխիմա: Օրինակ` լյարդի պարենխիման կազմված է գեղձային էպիթելային հյուսվածքից, հեպադոցիտներից: Իսկ բարակ աղիքների համար հիմնական հյուսվածքներ են հանդիսանում հարթ մկանային հյուսվածքը,  գլանաձև էպիթելային հյուսվածքը և գեղձային էպիթելային հյուսվածքը:  Այս հյուսվածքները իրականացնում է բարակ աղիքների շարժական, հյութազատիչ ներծծող հատկությունները: Օրգաններում բուն շարակցական հյուսվածքը, որը կատարում է հենարանային, պաշտպանական և սնուցող ֆունկցիա են, կոչվում է ստրոմա:  Օրգանները օրգանիզմում խմբավորում են օրգան համակարգերում: Օրգան համակարգը ընդհանուր ծագում ունեցող և միևնույն ֆունկցիա կատարող օրգանների խումբ է:Տարբերում ենք հետևյալ օրգան համակարգերը`1.հենաշարժական2.նյարդային3.ներզատական կամ էնդոկրին4.արյան շրջանառության կամ սիրտանոթային                                                   5.մարսողական                                     6.միզային, արտաթորման                                     7.սեռական                                   8.զգայական կամ զգայարաններՕրգան համակարգերի ֆունկցիաները կապված են մեկը մյուսի հետ, և կարգավորվում են մեկ ընդհանուր նյարդահումորալ մեխանիզմով: Օրգան համակարգերը միասին միասին առաջացնում են մի ինքնակարգավորող համակարգ` օրգանիզմ:

18. Կմախք • Մարդու կմախքը կազմված է 4 եղանակով • 1.Իրանի կմախք 2.Ուսագոտու և վերին ազատ վերջույթների կմախք3.Կոնքի և ստորին ազատ վերջույթների կմախք4.Գանգի կմախքԻրանի կմախքԻրանի կմախքը կազմված է ողնասյունից, և կրծքավանդակի կմախքից:Ողնասյուն` 33-34 ողեր իրար վրա նստելով առաջացնում են ողնասյուն:Պարանոցային բաժին  pars cervicalis

19. Սոնա Մայիլյան

20. http://armmedicine.blogspot.com/2010/12/blog-post_8189.html ԱՂԲՅՈՒՐ ՝