An tréimhse mhéisiliteach & an tréimhse neoiliteach

1. An tréimhsemhéisiliteach & an tréimhseneoiliteach

2. Stórfhocail Meigiliotach:Mega:MórLith: Cloch Tógadhnaséadchomartha (monuments) agustuama le clochamóra 7,000-3,700 R.Ch. Méisiliteach:Meso: Lár 3,700-2000 R.Ch. Neoiliteach:Neo: Tar éis

3. TréimhseMhéisiliteach Na ChéadÁithritheoirí in Éirinn • Sealgairí & IascairítríAlbain ó thuaisceartnahEorpa • Loinnigh gar do nahaibhneacha & foraoisí • Am caiteagbailiúbiaagusagseilgainmhithefiáine. ÚIRLISÍ BREOCLOICHE FÁGTHA inandiaidh a úsáideadh le haghaidh an iascaireachtagusfeannadhainmhithe.

4. Tréimhseneoiliteach ModhannaLuaitheFeirmeoireachta • Tréibhúrdaoinea ghlacáitnaSealgairí & Iascairí • TríSasanaagusAlbain • TalmhaíochtagusDéiríochtagusthógsiadleosíoltaagusbeo stoic. • Glansiad an talamh a bhíclúdaithe le crainn, toradhnahOighearaoise le TUANNA CLOICHE (stone axes)

5. Séadchomharthaíméisilitigh SamplaÁitContae An Dolmain Poll namBrón Co. An Clár CarnCúirteCraobhaighCaol Co. Shligigh TuamaPasáisteSí an Bhrú Co. Na Mí

6. Séadchomharthaíméisilitigh An Dolmain Poll namBrón Co. An Clár • An cinéalbashimplí • Trí go seachtliagseastaagusclochmullaighnódhóanuasorthu

8. SÉADCHOMHARTHAÍ MÉIGILITEACHA Carn Cúirte Craobhaigh Caol Co. Shligigh • An sampla ba luaithe de thuama meigiliteach • Cuid is mo le feiceáil ins an taobh thuaidh den tír • Cuma Ubhchruthach gan díon ar bith • Clós oscailte suite chun tosaigh • Seomra adhlactha ar chúl • Clocha Ursanacha ar an dá thaobh den bearna idir an dá spás • Síltear gurb fheidhmíodh an clós do cheiliúradh speisialta.

9. Séadchomharthaíméisilitigh TuamaPasáiste Sí an Bhrú, DroicheadÁtha, Co. Na Mí • An chéadsamplad’ealaínailtireachtatimpeall 2500 R.Ch. • Céard a chiallaíonn ‘TuamaPasáiste’? Seomranódhóistigh de cairn (mullach) mór de chré no de chlochaaguspasáisteónimeallanachairn mar bhealachisteach ann. • TáSí an Bhrú suite archoradhd’abhainnnaBóinne • Tádháchinneile, CnóbhaagusDubhadh. • Le chéile, taispeánannsiad le chéileaonláthairadhlacthaamháin.

10. Sí an BhrúTuamaPasáiste • An chéadsamplad’ealaínailtireachtatimpeall 2500 R.Ch. • Céard a chiallaíonn ‘TuamaPasáiste’?Seomranódhóistigh de cairn (mullach) mór de chré no de chlochaaguspasáisteónimeallanachairn mar bhealachisteach ann. • TáSí an Bhrú suite archoradhd’abhainnnaBóinne • Tádháchinneile, CnóbhaagusDubhadh. • Le chéile, taispeánannsiad le chéileaonláthairadhlacthaamháin.

11. Ealaínthart-timpeallnaháite • Gnéspéisiúilnánaliagachaseasta/clochamórainaseasamhtaobhamuighagus á líniú an pasáistear an taobhistigh • MóitífeannaGeoiméadracha • Ciorcail • Bíseanna • Stuanna • Fiarláin • Losainní • Muileataí • Poncanna • Líntíiomaireacha & comhthreomhara

12. Ealaínthart-timpeallnaháite • Dea-eagaragluchtnatógálaitheSí an Bhrú • Gnéspéisiúilnánaliagachaseasta/clochamórainaseasamhtaobhamuighagus á líniú an pasáistear an taobhistigh • Tá 97 leacannamóratimpeall an tullach, cuidatámaisithe • Tuairimagus 85m trasnaagus 24m ag an bpointe is airde • Tásétuairim is 6m in airdesaseomraadhlactha • Tásuas 35 liagseastatimpeallan cairn mhór ach nílfágtha ach 12 nachbhfuilmaisithearchorarbith. • TáClochMhór (KERBSTONE) chuntosaigh, an leacdorais an tuamaatámaisithe go trom le bíseanna (bístriarach)

13. Sí an Bhrúclochmhór Ealaínthart-timpeallnaháite • TáClochMhór (KERBSTONE) chuntosaigh, an leacdorais an tuamaatámaisithe go trom le bíseanna(bístriarach) • Creidtear go bhfuilcaidreamhidirnaPágánaighagus an ghrian, go seasannnabíseanna don ghrian • Léiríonn an maisiúcháintimpeallnaháite an meas a bhíagnatréibheannaseoar an ghrian

14. Sí an Bhrúkerbstone 52 Ealaínthart-timpeallnaháite • Tá an cloch se oar chúl an tullacharan díreachcosúil leis an leactuamaan dorais. • Tálíneinghéarachníosláidre le feiceáilansinfiúagustámarcannaar an leacseo mar an gcéanna leis an ceannchuntosaigh.

15. PleanTalún an Phasáisteagus an nasc le réalteolaíocht • Taispeánann an línebristethíos an ruthag (conair) (path) éirínagréine. • Táfíor-thábhachtagbaint le leaganamachnacloichear an dtaobhamuigh • Díríonn an ruthagseotríd an príomh-mhórchlochagus an Kerbstone 52

16. Gearradhinghéarach den tuama • Léiríonn an léaráidseogearradhingearach. • Tig le leas solaissoilsiúdíreachisteachtríd an boscadíon go dtí an seomraadhlactha.

17. Grianstadnanollag: Solasgréine • Táboscadíntógthaarbharr an príomhbhealachisteach • Fuaireadh an boscaseoansinirithtochailt a bhíarsiúli 1963 • Ar an lá is giorra den bhliain, GrianstadnaNollag, 21ú Nollag, soilsíonn an ghriantríd an boscadínseo • Lasannsé an pasáistechomh leis an seomraadhlactha go hiomlán 4 bhomaiteindiaidhéirínagréinearlámaith • Feicimid an ornáidiúcloichearnachlocha go hiondúil • Maireannséarfeadh 17 mbomaite go dtí go gcúngaíonn an solasagusgearrtar é. Sonraarphatrúnar an líndéarthar an boscadín

18. Díoncoirbeálta: • Is iontasailtireacht é an díonseo don tréimhseseo. • Díon coirbéalta atá air. • Ciallaíonn sé seo gur úsáideadh teicníocht tógála trína leagtar sraitheanna de chlocha leibhéalta os cionn a chéile • Táséi bhfoirm garbh chiorcail sa dhóigh is go mbéidh gach sraith dóibh ag gobadh isteach píosa níos faide i dtreo an láir ná an tsraith atá díreach faoina bun • Sa deireadh, béidh an ciorcal chomh beag sin gur leor aon chloch amháin leis an bpoll ar an mbarr a chlúdach. • Tá claonadh amach ar na leaca, rud a fhágann nach dtig le huisce ar bith a éalaíonn isteach ó bharr an chairn sileadh anuas sa seomra. • Bhíodh claiseanna ar dhromchla uachtarach an chairn a rug leo an bhreis uisce báistí. An boghtacoirbeáilte An boghtacoirbeáilteagamharcsuaschuig an barr

19. Seomraadhlactha • Tá plean croscruthach ar an seomra adhlactha • I ngach nideog tá báisín cloiche • Tá cruth cuasach acu inár coinníodh cnámha daoine na mairbh • I rith an tochailt, tháinig na seandálaíonna (archaeologists) ar bhronntanais a thugadh dona daoine marbha chomh maith