DOGA VE DOGAL YASAM

1. DOGA VE DOGAL YASAM Serife G�ND�Z, PhD

2. AMA� Bu mod�l, �ocuklara doga ve dogal yasami anlatarak, �evrelerini sevmelerini ve korumalarini saglamayi ama�lamaktadir. Bu amaca ulasmak i�in: kitaplar, c�mleler, ezberlerin disinda, dogadaki harika olaylar �ocuklara �rnekleriyle g�sterilecek, doga onlara bir nese kaynagi olarak sunulacak ve bu sayede �ocuklarin dogaya karsi sevgi ile karisik saygi duymalari saglanmaya �alisilacaktir.

3. GENEL SORU? Bu mod�l ile cevaplanmaya �alisilacak olan genel soru: doganin gizeminin ve bu gizemin �neminin ne oldugudur. Bu sorudan yola �ikarak halkin, doga ve dogal hayatin �neminin farkina varmasi ve onu korumasi ama�lanmaktadir.

4. Bu mod�l ile �grencilerin: Diger canlilara karsi saygi duymayi ve bu canlilari �evreleri ile birlikte korumayi, Biyo�esitliligin ne oldugunu ve �nemini, Bir ekosistemde canli varliklarin birbirlerine bagimli olduklarini ve bunlardan birinin eksikliginin diger canlilari olumsuz y�nde etkiledigini, Canli varliklarinin birbirlerine oldugu kadar dogal kaynaklara: hava, su, toprak, mineraller, v.s. bagimli olduklarini, ve Dogal ekosistemlerin bozunmasina yol a�an bazi fakt�rleri �grenmeleri ama�lanmistir.

5. Doganin gizeminin kesfedilmesine ve anlasilmasina yardimci olacak, ve D�zenlenecek olan iki-toplumlu aktiviteler ile iki toplum arasindaki isbirliginin gelismesine katkida bulunacak. Uzun d�nemdeki ama� egitimli bir toplum olusturarak, Kibris�in dogasinin ve dogal hayatinin korunmasini saglamaktir. Bu mod�l:

6. DERSLER Canli Varliklara Saygi, Ekosistemlerin ve Dogal Kaynaklarin Taninmasi, Ekosistemlerin ve Dogal Kaynaklarin Korunmasi, Biyo�esitlilik ve Insan Dogadaki Harikaligi Hissetmek ve Kesfetmenin verdigi Keyif

7. Ders 1:Canli Varliklara Saygi

8. GENEL SORU? Insanoglu Doganin Sahibi midir?

9. AMA�LAR �grencilerin, insanoglu ile birlikte d�nyada yasayan diger canlilarin farkina varmalarini saglamak, �grencilere, insanoglunun d�nyadaki diger canli varliklara bagimli olduklarini ve onlar olmadan yasayamayacaklarini anlatmak, Bunun yaninda insanoglunun ve diger canli varliklarin dogal kaynaklara bagimli olduklarini anlatmak.

10. ANAHTAR KELIMELER Abiotik, Biotik, Ekolojik Denge, Besin D�ng�s�.

11. GEREKLI MATERYALLER Plastik �r�mcek, K�git ve karton, Kalem.

12. AKTIVITELER 1. Aktivite (15 dk.): �grencilere plastik bir �r�mcek g�stererek canli ve cansiz �r�mcek arasindaki farklari tartisin. �rnekten yola �ikarak canli varliklarin yasamlarini devam ettirebilmeleri i�in nelere ihtiya� duyduklarini �grenciler ile tartisiniz.

13. AKTIVITELER 2. Aktivite (25 dk.): �grencileri siniftan disariya alarak okul �evresinde dolasiniz ve okul �evresindeki canli ve cansiz varliklari belirleyiniz (m�mk�nse resimlerini �iziniz). Bu sirada �grencilere, canli varliklarin birbirlerine ve �evrelerine bagimli olduklarini anlatarak �rnekler vermeye �alisiniz.

14. AKTIVITELER 3. Aktivite (40 dk.): �grencilerden, bir �nceki derste okul �evresinde yaptiklari gezinin de yardimi ile bir besin d�ng�s� olusturmalarini isteyiniz. Bu besin d�ng�s�nde �grencilerden canlilarin birbirlerine nasil bagimli olduklarini g�stermelerini tesvik ediniz. Daha sonra bu besin d�ng�s�n�n de yardimi ile �grencilerden kendilerinin evde ve okuldaki ve diger canlilarin da dogadaki g�revlerini belirlemelerini isteyiniz.

15. AKTIVITELER 4. Aktivite (40 dk.): �grenciler tarafindan hazirlanan besin d�ng�lerinin de yardimi ile �grencileri, ekolojik denge, ekosistemler ve ekosistemlerin elementleri konularinda tartismaya tesvik ediniz. �grenciler ile birlikte asagidaki sorulara cevap arayiniz: Canlilar birbirleri ve �evreleri ile nasil bir etkilesime sahiptirler? Besin d�ng�s�ndeki bir par�a d�ng�den �ikarilir veya bozunur ise ne olur? D�nyadaki diger bazi canli varliklarin g�revleri nelerdir? Bu tartismalar sirasinda �grencileri, g�r�slerini sinif arkadaslari ile paylasmaya (s�zl� anlatim) tesvik ediniz.

16. DEGERLENDIRME �grencilerin dersleri anlayip anlamadiklari, yapilacak tartismalar ve s�zl� anlatimlar ile degerlendirilebilir. Ayrica, �grencilerin �evrelerindeki canli varliklara karsi olan davranislari takip edilerek de �grenciler degerlendirilebilir. T�m bunlarin disinda yapilacak bir final sinavi ile �grencilerin neleri ne kadar anladiklari degerlendirilebilir.

17. Ders 2:Ekosistemlerin ve Dogal Kaynaklarin Taninmasi

18. GENEL SORU? Ekosistem nedir?

19. AMA�LAR �grencilere ekosistemlerin neler olduklarini ve insanoglu i�in �nemlerini anlatmak. �grencilere d�nyamizda ne t�r ekosistemler oldugunu ve bu ekosistemler arasindaki farklari anlatmak.

20. ANAHTAR KELIMELER Abiotik, Biotik, Ekosistem, Habitat, Yeniden canlandirmak (restore).

21. GEREKLI MATERYALLER Karton veya k�git, Kalem, Sulak alan i�in: �apa, K�rek, Naylon kaplama, I�erisine koymak i�in, su, bitki, hayvan v.s.

22. AKTIVITELER 1. Aktivite (20 dk.): Asagidaki sorulara yanit verecek sekilde bir sinif tartismasi baslatin: Ekosistem nedir? Ekosistem nasil �alisir? Bizim i�in neden �nemlidir? Bir ekosistemde ne t�r olaylar olur?

23. AKTIVITELER 2. Aktivite (60 dk.): �grencileri siniftan disariya alarak okul bah�esinde bir yapay sulak alan yapmalarina yardimci olun. Yapay sulak alanin olusturulmasi sirasinda �grencilerin fikirlerini de alin ve sulak alanin s�rekliligini devam ettirebilmesi i�in i�erisine neler atilmasi gerektigini yine �grenciler ile tartisiniz. Sulak alan olusturulduktan sonraki d�nemlerde �grencilerin sulak alani s�rekli olarak izlemelerini ve i�erisinde cereyan eden olaylari g�zlemlemelerini saglayin.

24. AKTIVITELER 3. Aktivite (40 dk.): Ilk olarak �grencileri dogal kaynaklar hakkinda bilgilendiriniz. Daha sonra �grencilerden 7 farkli grup olusturup her bir gruba asagidaki dogal kaynak gruplarindan birini verip, onlardan Kibris Adasini d�s�nerek bir ilan hazirlamalarini isteyiniz, ilanda �zerinde �alistiklari dogal kaynaklarin durumundan, bu kaynaga karsi tehditlerden, nasil iyilestirilebileceginden v.s. bahsetmelerini isteyiniz. Gruplar: hava, su, toprak, g�nes isigi, mineraller, bitkiler ve hayvanlar.

25. DEGERLENDIRME �grencilerin ekosistem kavramini anlamalarini degerlendirilmesi ve grup olarak �alisabilme kabiliyetleri, yapay sulak alanin ve ilanlarin hazirlanmasi sirasindaki performanslarindan degerlendirilebilir. Gerekli g�r�lmesi durumunda yapilacak olan bir final sinavi ile �grencilerin durumlari degerlendirilebilir.

26. Ders 3:Ekosistemlerin ve Dogal Kaynaklarin Korunmasi

27. GENEL SORU? Ekosistemleri neden korumaliyiz ve bunu nasil yapabiliriz?

28. AMA�LAR �grencilerin ekosistemlerin �nemini anlamalarini saglamak. �grencileri ekosistemleri korumaya tesvik etmek. �grencileri doga koruma alanindaki fikirlerini uygulamaya sokmaya tesvik etmek ve doga korumadan sorumlu olan kisi ve kuruluslari daha etkili �nlemler almaya davet etmelerini saglamak, yani �grencileri doga koruma alaninda daha aktif hale getirmek.

29. ANAHTAR KELIMELER Abiotik, Biotik, Koruma, Ekosistem, Habitat, Niche, Yeniden canlandirmak (restore).

30. GEREKLI MATERYALLER K�git veya karton, Kalem.

31. AKTIVITELER 1. Aktivite (30 dk.): Asagidaki sorulara yanit bulacak sekilde bir sinif tartismasi baslatin: Ekosistemleri neden korumaliyiz? Ekosistemleri nasil koruyabiliriz? Ekosistemleri korumak i�in h�k�metler tarafindan ne t�r koruma �nlemleri alinabilir? Ekosistemleri korumamamiz durumunda neler olacaktir?

32. AKTIVITELER 2. Aktivite (40 dk.): �grencilere yardim ederek canlilari �reticiler, t�keticiler ve par�alayicilar olarak kategorize ediniz. Daha sonra bazi canli organizmalarin g�revlerini �grenciler ile tartisiniz. En sonunda da �grencilerden, canlilarin bu g�revlerinin insanoglu a�isindan �nemini tartismalarini isteyiniz.

34. AKTIVITELER 3. Aktivite (50 dk.): �grencilere doga korumanin �nemi, nasil korunabilecegi v.s. konularinda ayrintili bilgiler verdikten sonra �grencileri lokal organizasyonlara veya h�k�met birimlerine, 2. derste hazirlanan ilanlar da dikkate alinarak ekosistemlerin korunmasi i�in neler yapilabilecegi konusunda birer mektup yazmaya tesvik ediniz.

35. DEGERLENDIRME �grencilerin ekosistemleri koruma �arelerini ne kadar anladiklarini degerlendirilmesi, lokal organizasyonlara yazdiklari mektuplardan degerlendirilebilir. Gerekli g�r�lmesi durumunda yapilacak bir final sinavi ile �grenciler degerlendirilebilir.

36. Ders 4:Biyo�esitlilik ve Insan

37. GENEL SORU? Biyo�esitliligi tehdit eden etmenler insanoglunu da tehdit eder mi, nasil?

38. AMA�LAR �grencilerin biyo�esitlilik ve �nemini anlamalarini saglamak. �grencileri Kibris�in biyo�esitliligi ve endemikleri hakkinda bilgilendirmek. �grencileri biyo�esitliligi olumsuz y�nde etkileyen plan ve projeler hakkinda bilgilendirmek ve neden bazi t�rlerin yok olma tehlikesi ile karsi karsiya olduklarini �grencilere anlatmak. �grencilerin, tehlike altindaki t�rleri neden daha b�y�k bir �nemle korumamiz gerektigini anlamalarini saglamak. D�nyadaki bir t�r�n yok olmasinin insanligi nasil etkileyebilecegini �rencilere anlatmak.

39. ANAHTAR KELIMELER Biyo�esitlilik, Koruma, Endemik, Habitat.

40. GEREKLI MATERYALLER K�git veya karton, Kalem.

41. AKTIVITELER 1. Aktivite (20 dk.): Biyo�esitlilik ve insanoglu i�in �nemi konularinda bir sinif tartismasi baslatin. Biyo�esitliligin tanimini yaparken, genetik �esitlilik, t�r �esitliligi, t�r sayisi ve ekolojik �esitliligi i�erdigini g�z �n�ne alarak tartisma yapiniz. Daha sonra �grencilerden sayisinin azaldigini d�s�nd�kleri t�rleri belirlemelerini isteyiniz.

42. AKTIVITELER 2. Aktivite (30 dk.): Neden bazi canli t�rlerinin sayisini azaldigini ve bu azalmanin nasil �nlenebilecegi konularinda �grencilere bilgiler vererek onlar ile tartisiniz. Bunun yaninda endemik tanimini, Kibris�in endemiklerini ve bu endemiklerin Kibris i�in �nemleri �grencilere anlatiniz.

43. AKTIVITELER 3. Aktivite (40 dk.): �grencileri, yok olma tehlikesi altinda olan ve Kibris sahillerinde de bulunan deniz kaplumbagalari (Caretta caretta and Chelonia mydas) hakkinda bilgi toplamaya ve bir hikaye hazirlamaya tesvik ediniz. Bu aktivite i�in �grencilere yardim ederek (m�mk�n oldugu kadariyla) interneti kullanmalarini saglayiniz. Daha sonra bu t�rlerin neden yok olma tehlikesi ile karsi karsiya olduklarini ve bu t�rlerin yok olmasi durumunda neler olabilecegini �grenciler ile tartisiniz.

44. AKTIVITELER 4. Aktivite (30 dk.): �grencilerden derslerde �grendikleri bilgiler isiginda biyo�esitliligin korunmasi i�in neler yapilabilecegini maddeler halinde hazirlamalarini ve hazirladiklari maddeleri hayata ge�irmelerini saglayiniz.

45. ENDEMIKLERIMIZ...

46. ENDEMIKLERIMIZ...

47. ENDEMIKLERIMIZ...

48. ENDEMIKLERIMIZ...

49. ANAHTAR KELIMELER Koruma, Ekosistem, Habitat.

50. GEREKLI MATERYALLER Gezi i�in otob�s, Ilk yardim, Gezi i�in yiyecek ve i�ecek, Ekosistem farkliliklarinin (tiplerinin) belirlenmesi i�in: Nehirden canlilari toplamak i�in ag, Toplanan hayvanlari i�erisine koymak i�in kaplar, Toplanan bitki ve hayvanlari teshis i�in mikroskop (gerekli olmasi durumunda, �m�mk�n ise�)

51. AKTIVITELER Aktivite (180 dk.): Ekolojik y�nden �nemli olarak belirlenen bir sulak alan ekosistemine (veya daha farkli bir ekosisteme, dag, orman v.s.) iki-toplumlu bir gezi d�zenleyiniz. Bu gezi sirasinda �grencilerin canli ve cansiz varliklar arasindaki iliskiyi g�zlemlemelerine yardimci olunuz.

52. AKTIVITELER Gezinin bir sulak alana d�zenlenmesi durumunda �grenciler yapay ve dogal sulak alanlar arasindaki farklari g�receklerdir. Gerekli ara� ve gere�lerin saglanmasi durumunda iki farkli su akintisindan, (akan ve durgun su) hayvan �rneklerini �grenciler ile birlikte toplayiniz. Daha sonra �grenciler ile birlikte, bu iki b�lgeden toplanan canlilar arasindaki farkliliklari ve onlari farkli b�lgelere adapte eden �zellikleri tartisiniz. Akan ve durgun su bulunamamasi durumunda iki farkli b�lgedeki bitkilerin karsilastirilmasi da yapilabilir.

53. DEGERLENDIRME �grencilerin �evrelerine karsi olan davranislarini g�zleyerek ty�m derslerin bir degerlendirmesi yapilabilir.

54. TESEKK�RLER